×
Söylediklerinin tamamına katıldığımı belirtmek isterim öncelikle. Jobs’ın kendi hayatından hareketle, başarı, sevgi, kaybetmek, yaşam ve ölüm üzerine derlediği konuşmasından başka alıntılarla başlayıp; iş dünyasından farklı seslere de yer vereceğim yazının ilerleyen bölümlerinde. Böylece, “çalışan mutluluğu” üzerine hem işveren hem de çalışan perspektiflerinden farklı açımlamalar yaparak, çalışanları neyin mutlu ettiği sorusuna yanıt vermeye çalışacağım.
Kalbinizin sesini dinleyin!
“Zamanınız kısıtlı, bu yüzden başkalarının hayatını yaşayarak onu harcamayın. Başkalarının düşüncelerinin sonuçlarıyla yaşama dogmasına takılıp kalmayın. Başka insanların fikirlerinin gürültüsünün kendi kalbinizin sesini duymanızı engellemesine izin vermeyin. Ve en önemlisi kalbinizin ve sezgilerinizin yolundan gidecek cesarete sahip olun. Kalbiniz ve sezgileriniz ne yapmak istediğinizi bilirler. Bunun dışındaki her şey ikinci planda.”
Bir şeye mutlaka güvenmelisiniz!
“Tekrar söylüyorum, noktaları ileriye bakarak birleştiremezsiniz; onları sadece geriye baktığınızda birleştirebilirsiniz. Noktaların gelecekte bir şekilde birleşeceğine inanmanız gerekiyor. Bir şeye güvenmelisiniz; cesaretinize, kaderinize, hayata, karmaya, herhangi bir şeye.”
Akıllı çalışan yeni şeyler düşünür!
Akıllı çalışan kimdir, akıllı olduğu nasıl anlaşılır gibi sorulara Bill Gates’in yanıtı: “Akıllı insan, her şeyin tek tek söylenmesinin gerekmediği bir kişidir. Akıllı eleman, arar bulur, geliştirir, yeni şeyler düşünür, düşündüklerini uygulamaya geçirebilir.” oluyor.
İnsanlık tarihindeki ilk cinayet, kardeş katlidir. Hatırlayalım, Habil ve Kabil’in hikâyesini. Kabil, Habil’i neden öldürdü? Kıskançlık. “Kardeş kardeşin ne olduğunu ister ne öldüğünü” der bir atasözü de. Kabil’in Habil’i öldürmesi üzerine ortada kalan ve ömrü boyunca Kabil’le olacak suçluluk, pişmanlık, acizlik duygularını ve bu ikilemi çok iyi ifade ediyor bu atasözü. Çocuğunuzun –ya da kendinizin- yaşadığı ‘kardeş kıskançlığı’ durumuna bu atasözü ışığında bakmamız farklı bakış açıları geliştirmeye ışık tutacaktır.
Ebeveynler açısından bakıldığında ise, “çocuklarında gözlemlediği kardeş kıskançlığı” meselesi aslında “bugünün” değil, çok daha eski bir hikâyenin sonucu, devamı ve belki de mirası. Meseleyi daha iyi anlamak ve içselleştirmek için bu tarafından bakmak da bizim için yol gösterici olacaktır.
Genellikle yeni doğanı, büyük olan çocuğun kıskanma durumunu düşünürüz. Gerçekten öyle midir? Yeni gelen de, zaten baştan beri hep var olanı, büyük kardeşi kıskanamaz mı? Bal gibi de kıskanır. Neyini kıskansın ki diye düşünenler için hızlıca birkaç durum sayılabilir: gücünü, konuşmasını, hareket özgürlüğünü, büyüklüğünü, ilk oluşunu ve daha birçok durumunu. Peki, her iki durumda da neden kıskanma duygusu ortaya çıkar ve aslında kıskanılan nedir? Kardeş ilişkisinden bahsediyorsak, yeni doğanın gelişiyle birlikte abi/abla için biriciklik ortadan kalkar. Anneyle (genellikle) kurulmuş “ikimize bir cennet” illüzyonu bozulmuştur. Abi/abla adeta o cennetten kovulmuştur.
Çocuk yeni geleni değil, kendisinin olanın ve artık kendisinin olamayan ilgiyi, sevgiyi ve kaynaklarını kıskanıyordur. Anneyle, babayla ve diğerlerinin onunla kurduğu “eşsiz” bağı, ilgiyi, sevgiyi kıskanıyordur. Tam da bu yönüyle kardeş kıskançlığını aslında bir kaynağa erişim ve kullanım sorunu olarak tarif edebiliriz. Nasıl tanımlarsak tanımlayalım eski olan için, yeni gelen ve onun getirdikleri –evdeki değişim, ilginin ona dönmesi, düzenin değişimi, tahtının sallanması belki tahtından edilmesi v.d.- ile birlikte net olan bir şey vardır o da şudur: artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak! Bunu yaşamak da kabul etmek de hiç kolay değildir. Bu yönüyle çocuk (kıskanan çocuk); hem yaslı, hem hayal kırıklığına uğramış, hem saldırgan hem de depresiftir.
Yaslıdır çünkü kayba uğramıştır, artık cennetten kovulmuştur. Hayal kırıklığı vardır çünkü ‘sizden bunu beklemezdim’ diye hissediyordur başta anne babasına ve diğer herkese. Saldırgandır çünkü bünyesi ve kapasitesi bu durumla baş edecek kadar gelişmemiştir, kırmak, yıkmak ve dökmek ister. Ve depresiftir; çünkü gidenlerin yası tutulmalıdır ve yokluk, boşluk, kendine yetememekle birlikte yaşam artık daha karanlıktır.
Kıskanan çocuğun o dönem isyanına neşeli bir biçimde eşlik edecek olan: “Böyle de nispet olmaz ki, Seni gidi zalim yar, E zorla da kısmet olmaz ki, Seni gidi hain yar, Bana ne bana ne beni al, onu alma…” diyen Sezen Aksu şarkısıdır. Esprili de ele alsak çocuk için yaşanan tam da nispet ve hainliktir. İstediğiyse tekrardan ‘ikimize bir cennet’tir.
Yeni doğanın gelişiyle birlikte değişen en önemli şey biricikliğin kaybolmasıdır. Bir elmanın iki yarısı olma hali, ruh ikizi olma ve aşk dönemi bitmiştir. Artık her şeyin yeniden yazılması gerekecektir. Rekabet dönemi başlamıştır. Yeni doğan rekabet edilemeyecek kadar “özel” ve de “güzel”dir. Herkes onu merak eder, sorar, sevmek ister. Ona hediyeler alır, onun fotoğraflarını çeker, onu anar. İlk olan, abi/abla olan ise “abisi”, “ablası” olarak kodlanan olmuştur. Özel hissettiği neredeyse hiçbir şey sunulmuyordur ona artık. Evet, pabucu dama atılmıştır! O da pabucu dama atılan hepimizin hissedeceği gibi üzgün, kızgın, yalnız, öfkeli ve belki de saldırgan hissediyordur.
Kıskanmak; bebekliğe, anlayamadığımız anlatamadığımız bir döneme (dil öncesi dönem) geri dönüştür. Bu yönüyle de hem yaşanması hem de ifadesi zor bir alandır. Yalnızlıkla, çaresizliğimizle tanışmaktır. Çocuk içinse çok daha fazla zordur bu durumu ifade etmek, yaşamak. Bu nedenle davranışlarında gerilemeler, sorun davranışlar gözlemleyebiliriz abi/ablada. Bunlar çok doğal ve beklendik süreçlerdir. Önemli olan bu duyguların ortaya çıkabilmesi ve doğru yorumlanması, konuşulabilmesidir. Baskılandığında, yanlış yorumlandığında, suçlandığında ve etiketlendiğinde asıl sorunlar baş göstermektedir. Bebeksi davranışlara dönüş, gerilemeler, saldırganlıklar görülmesi doğaldır.
İlişkilerde sıkılmamak mümkün mü diye sorduğumuzda ya da Ülsever’in yazısında bahsettiği gibi bir ayrılık gerekçesi olduğunda, ‘sıkılmak’ sanki ‘olumsuz’ bir durummuş gibi algılıyoruz. Öyledir belki bazılarımız için, bilmiyoruz (!)
TDK; ‘can sıkıntısı duymak’, ‘utanıp çekinmek’ ve ‘sıkıntıya düşmek’ olarak tanımlamış ‘sıkılmak’ kelimesini. Bedensel ve ruhsal bütünlüğümüzün ve dengesinin korunması adına tanımdaki bu kalitelerin her biri gerekli durumlar diyebiliriz. Bu kaliteler olmadığında yaşam kalitemizde ve ilişkilerimizde ‘iş işten geçmiş’ duygusu ve durumunu daha sık yaşamamız çok olası. Bu perspektiften baktığımızda, ‘sıkılmak’ işe yarar, işlevsel bir duygu durumudur. Asıl önemli olansa, ‘sıkılmak’ meselesiyle ilişkimizdir. Neyden, ne zaman, nasıl ve ne şekilde sıkılırız? Sıkılmamız ne anlama gelmektedir? Sıkılmamız neticesinde ne yaparız ve neden yaparız? Yapmazsak ne olur? Başka ne yapabiliriz? Yapmalı mıyız? Bunlar ve benzeri soruları sormamız ve cevapları üzerine düşünmemiz bize ruhsal kapasite ve esnekliğimiz konusunda epey sağlıklı alan açacaktır.
Yanı başımızda biri –belki çok yakınımız- ‘of sıkıldım!’ nidasında bulunduğunda –genellikle- bize de negatif bir enerji bulaşması çok beklendik bir durumdur. Meseleyi somutlaştırmak için sıkılmak durumunu ‘stres, kaygı’ durumları olarak düşünmenizi önereceğim. Stres, kaygı nasıl ki yaşamımızda hayati bir işleve sahipse (alarm-tepki-direnç ilişkisi), nasıl ki optimum seviyede olanı bizi konforlu kılıyorsa, daha azı ya da fazlası bize iyi gelmiyor sorun yaratıyorsa; ‘sıkılmak’ da optimum seviyelerde olduğunda bizim için iyi bir konfor alanı yaratmaktadır.
Konfor alanı demişken bugün geldiğimiz noktada sıkılmak adeta bir lüks durum haline geldi. Nasıl mı? Bunu cevaplamak için şunu düşünün lütfen: en son ne zaman, nerede, ne kadar sıkıldınız ve bu sıkıntıyı sonuna kadar yaşamayı mı tercih ettiniz yoksa geçmesi –belki de geçiştirmek için- hemen akıllı telefonunuza, sosyal medyaya dalıp ya da bir yakınınızı mı aramayı tercih ettiniz? Sanki sıkılmaya, birazcık olsun düşünmeye, araştırmaya tahammülümüz yok, kalmamış. Gitmesek de uzakta olan, bizim olan köyün tüm büyüsünü Instagram mı aldı yoksa? Instagram’ın (gıyabında sosyal medyanın) hayatımızdan hızla aldığı diğer bir şey de ‘merak duygumuz’ gibi görünüyor.
Sıkılmaya dönelim tekrar. Sıkılmak gayet doğal bir durumdur. İnsan olmamızın, varoluşumuzun bir parçasıdır. Evden sıkılabiliriz; işten, okuldan, ilişkimizden, evlilikten, eşimizden, kardeşimizden, arkadaşımızdan sıkılabiliriz ve hatta kendimizden de sıkılabiliriz. Bu liste uzayıp gider. Şimdi sıkılma halini anlamaya çalışalım: sıkılmak bir bakıma ne istediğini anlayamama, ne yapacağını bilememe; kişinin kendini ‘oyalayamama’ halidir. Oyalamak derken burada dilimizin güzelliği ile ‘oya işçiliğine’ göndermede bulunalım. Bir isyandır sıkılmak! Hayatın ‘bu olağan haliyle’ devam edemediğine, etmesini istemediğine bir başkaldırıdır. Pedal çevirmeye bir süre ara vermektir. Bu haliyle sıkılmayı yaratıcı bir enerjiye dönüştürmek çok mümkündür. Tıpkı krizi fırsata çevirmek gibi.
Sıkılmak hem bir durum hem de sonuçtur. Hikâyeyi nasıl kurduğumuza, bağlama göre değişen bir şeydir. Her iki durumda da ‘yeni’ bir şey yapmamızı gerektirir. Şimdi tam burada yazımızın girişindeki ‘sıkıldım’ deyip evi terk eden ve bir süre sonra da evine –sıkılmışlığına- geri dönen adamın hikâyesi üzerinden başlığımızdaki sorunsala cevap aramayı deneyelim. İlişkilerde sıkılmamak mümkün mü?
Sıkılmak özünde iyi ya da kötü bir şey değilken onu nasıl yaşadığımız, içselleştirdiğimiz bizde iyi ya da kötü duygular uyandırmaktadır. Bu bağlamda ilişkide sıkılmak da iyi ya da kötü bir şey değildir. Daha doğru bir ifade ile tek başına sorun olarak ele alınmaması gereken bir durumdur. Sıkıldığımız ilişkiyi bizi fazlasıyla içine çeken ama aynı zamanda amansız bir sıkıntıyı bize yüklemeyi ustaca beceren bir Nuri Bilge Ceylan filmine benzetebiliriz. Sıkılmamız ayrı, filmin iyi/kötü oluşu ayrıdır. Öyle zamanlar olur ki sıkılmayı özler hale gelebiliriz. Yukarıda ‘lüks’ diye açıklamaya çalıştığım da tam buraya işarettir. İlişkilerimize devam edebilmemiz için başlangıçta ya da ara duraklarda bir miktar sıkılma aslında hepimizin ihtiyacı.
Gereksiz fazla uzamış, monotonlaşan her şey insanın canını sıkar. Bu ilişkilerimiz için de geçerli! Sıkılmak kadar sıkıldığımızı birbirimize ifade edebilmemiz, anlaşılmamız, konuşabilmemiz ve yeni bir şeyleri birlikte deneyimleyebilmemiz de aynı oranda doğal, lüks ve de kıymetli. Başlıktan itibaren yanıtlar gibi yaptığımız sorumuza artık bir cevap verelim. İlişkilerde sıkılmamak mümkün değil ancak sıkılmak da kötü bir şey değil. Sıkılmak karşısında sağlıksız, işlevsiz problem çözme girişimleri kötü ya da ilişkiler açısından yıkıcı olmakta. Ayrıca “hayat kısa, kuşlar uçuyor” iken, insanın ilişkilerde sıkılabilmesini de ayrı bir başarı olarak ele almamız gerektiğini söyleyebiliriz.
Birine hayran olmak, sevmek, istemek, arzulamak ve bu duyguları yaşamak hayatın bir hediyesi bizlere. Bu duygular bir de karşılıklı ise hayat çok daha güzeldir ve hatta kendimizi şanslı kişilerden sayabiliriz. Sevmeyi, sevilmeyi hayatla tanıştığımız daha ilk günden itibaren annemiz veya ebeveynlerimizden öğrenir, keşfederiz. Zamanla aşkı da keşfeder ve belki de aşka düşeriz. Âşık olma hali; eksikliğimizi fark etmek, kabul etmek ve tamamlanmak için elmanın diğer yarısına kavuşmayı istememizle vuku bulan bir hal olarak tanımlanabilir. Daha çarpıcı bir ifadeyle; âşık olmak kendine yetememektir.
Kendimize yetemeyişimiz, âşık olmamız; tıpkı kendimizi sevmemiz gibi özünde sorun olmayan hallerdir. Ne var ki kendimizi sevmek kolay olandır, zor olan ötekini sevmektir. Bu haliyle de sağlıklılığın ilk adımı olarak, ötekini sevmeye başlamayı bir ölçüt alabiliriz. Bu da, ilişkiyi karşındakinin oyununa katılmak olarak tanımlayarak somutlaştırılabilir. Oyunu ‘kurallarına’ göre oynadığımız ve oyunda kaldığımız sürece de sorun yoktur denebilir. İşte tam bu noktada da, TDK’nın ‘özseverlik’ olarak dilimize kattığı ve çoğu zaman yanlış yorumlanan narsisizm konusuna giriş yapabiliriz.
TDK, narsisizmi ‘Kişinin kendi bedensel ve ruhsal benliğine karşı duyduğu hayranlık ve bağlılık, narsistlik’ olarak tanımlamış. Tanım, kulağa gayet makul ve hoş geliyor; özseverlik de çok olumlu. Ancak kelimenin günlük hayatlarımızdaki yaygın kullanımı daha ziyade olumsuz tınılar barındırıyor; adeta özseverlik kötü bir şeymiş gibi.
Başlangıç olarak, narsisizm ile narsistik kişilik bozukluğunun farklı durumlar olduğunun altını çizmek gerekir. Tıpkı düzenli olmak ile simetri konusunda yaşamınızı kendi ve çevreniz için cehenneme çevirmiş olmak arasındaki farka benzetebiliriz. Birinde yaşamı kolaylaştırma, güzelleştirme çabası varken; diğerinde ise kaos vardır.
Buradan hareketle de; hayatı oyun olarak tanımladığımızda ve yakın ilişkiler de farklı birer oyunsa, narsistik kişi ‘oyunbozan’ tavrında davranan kişidir denilebilir. Narsist; bana ne diyecektir, sana ne diyecektir; beni bağlamaz, siz işinize bakın, hepsi benim, en çoğu benim, en çok ben hak ettim, siz kimsiniz, siz kim oluyorsunuz diyendir. Fi dizisini izleyenlerimiz gözünde ‘en çok ben çalıştım, en çok ben hak ettim’ diye sitemler savuran Duru Durulay karakterini canlandırabilir.
Narsisizm ismini Yunan mitolojisindeki Narkissos efsanesinden alır. Kendine âşık olur ve tanrılar tarafından cezalandırılıp, kendi kendini yok eder Narkissos. Kendi bedenine âşık Narkissos suretini ilk gördüğü göldeki yansımasına hayran olup, günlerce bakar ve sonunda yansımasına kavuşmaya çalışırken suda boğulur ve ölür. Ölümüne neden olan efsane, bir lanetlenme (cezalandırılma) hikâyesidir aynı zamanda. Narkissos kimseyi sevmediğinden tanrılar ‘başkalarını sevmeyen kendini sevsin!’ diyerek onu lanetler ve bu hazin sonu yaşar.
Narsist kişinin sorunu, kendini çok sevmesi değil, yukarıda da değindiğimiz gibi başkalarını sevememesidir. Diğer taraftan narsist kişi kendini çok sevdiği için değil, kendini olduğu gibi sevemediğinden (kabul edememek) sorun yaşar. Sonucunda da kibire, büyüklenmeye, aşağılamaya başvurur. Narsistle yaşanan sağlıksız ilişkide narsist; hor görür, hakaret eder, taciz eder, aşağılar, şiddet gösterir, sömürür, kontrol ve manipülasyonla birlikte bilumum kötü hissedişe neden olur. Narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler sürekli ve her zaman haklı olma duygusunu taşır. Kişi bir bakıma kendi elinde olmayan durumunun mağduru ve aynı zamanda destekçisidir. Narkisos’un ön kamerası olan, yüksek piksel gücüne sahip akıllı bir telefonu olsaydı her gün bir –belki çok daha fazla- öz çekim yaparak yok oluşunu uzun bir süre erteleme imkânı elde edebilirdi belki de!
Oysa sağlıklı narsisizmde, psikoterapist Craig Malkin’in ifade ettiği gibi, “Narkissos’un pırıltılı havuzunu ziyaret edebiliriz ama kendi yansımamızın peşinden asla havuza dalmamalıyız”. Sağlıklı ilişkide de, sınırlara saygı, sevme – sevilme, değer verme – değer görme, arzulama – arzulanma ve hem kendi hem de ilişkinin sağlıklı büyümesine imkânlar ve maksimum iyi hissediş vardır.
İşimden soğuduğumu hissediyorum.
Nedir peki bu tükenmişlik? TDK, tükenmek kavramını; ‘bitmek, sona ermek, kalmamak’ olarak tanımlamış. Tükenmişliğin bize ne yaptığını anlamak için bu tanımdaki üç anahtar durumu hatırda tutmakta fayda var: ‘bitmek’, ‘sona ermek’, ‘kalmamak’.
Öncelikle bu yazımızda daha çok iş hayatında yaşanan tükenmişlik meselesine değineceğimizi paylaşalım. Başka bir yazımızda ilişkilerde tükenmişlik meselesini ayrıca inceleyeceğim.
Tükenmişliğe giden yolda; başta kişinin hedef ve idealleri vardır, sorun yaşadıkça kişinin hedefi şaşmaya başlar, her şey karışık, çözümsüz görünür. Devamında başarısızlıklar, mutsuzluklar yaşar kişi. Mutsuzluk daha fazla başarısızlık ve motivasyon eksikliğini beraberinde getirir. Sonrasında ise kişi kendini yetersiz hisseder ve hayal kırıklığı yaşar. Bu noktada yaşanan hayal kırıklığı, tam da bardağı taşıran son damladır. Sonrasında ise kaçınılmaz olarak kişi tükenmişlik yaşar.
Tükenmişliğe en sık yakalanan, yatkın kişilerin genellikle en hırslı kişiler olduğunu ve bir işe başlarken genellikle çok yüksek bir motivasyon, tutku, hatta aşkla başlayan kişilerin tükenmişliğe daha sık yakalandıklarını biliyoruz. Burada şunun hemen altını çizelim; bir işi aşkla yapmakla, beklentilerin gerçeklerle uyumsuz olduğu durumlarda gerçekleri göremeyerek, tamamen havada gezinen bir senaryo ile işi yapmak arasında çok fark olduğunu, ikisinin ayrı durumlar olduğunu belirtelim.
Tükenmişlikten bahsederken Minik Serçe’nin ‘tükeneceğiz’ isimli parçasından bahsetmemek olmaz. Şarkıda ‘işte biz o gün tükeneceğiz’ diyor ya Minik Serçe, bizim de tükenmişlik yaşamamamız, yaşıyorsak kurtuluşumuz için elimizde ‘ne zaman tükeniriz, tükendiğimizde bize ne olur, hangi durumları gözleriz?’ sorularına cevap vereceğimiz bir listemiz olması işimizi çok kolaylaştırır.
Bu liste herkes için değişken ve özel olmakla birlikte en genel tanımıyla; kendimizle ve çevremizle ilişkilerimizde uyum becerimiz azalmışsa, evde, işte, okulda duygusal açıdan kötü hissediyorsak ve yeni bir işe başlamak için heyecan duymuyorsak ‘acaba tükenmişliğe doğru giden bir sürecim mi var’ diye sorabiliriz.
Tükenmişlik meselesini anlamak ve kendimizdeki etkilerini gözlemlemek için tükenmişliğin, ‘hayal kırıklığı’nın bir durak sonrası ve ‘depresyon’un hemen öncesi bir yer olduğunu söyleyebiliriz. Durak metaforu üzerinden gidince akıllara ‘köprüden önceki son çıkış’ metaforu gelebilir. Tükenmişlik tam da girilmek istenmeyen ve son çıkışı kaçırılan, mecbur üzerinden geçeceğimiz köprüdür dersek durumu tam tarif etmiş oluruz.
Kaçınmak kelimesi bize doğrudan şunları düşündürebilir: “Kaçınmazsak bize, ilişkimize ne olur? Tartışmalar, kavgalar, ayrılıklarla mı sonuçlanır?”. En baştan söyleyelim bizim baktığımız yerden; hiçbir ilişki üçüncü bir kişi veya sebepten ötürü bitmez, kendisi dinamiği nedeniyle biter ilişkiler. Ancak çoğu kez kişiler ilişkiyi ıskalayarak sebepleri ve çözümleri farklı yerlerde aramaya girişirler. Sonucunda da ilişkiye, ilişkinin iyi oluşuna hizmet edecek duruma değil problemin, problemle ilişkinin devamına varırlar. İlişkinin dinamiğine ve ihtiyaçlarına bakılmalı, karşılanmalıdır, tıpkı bir salon çiçeğinin bakımı gibi.
Her ilişki başlangıcından itibaren belirli bir güç, enerjiye sahiptir ve sürekli yenilenen, azalan, artan bir döngü, denge, dönüşüm içindedir. Sorun yaşanan dönemler de genelde bu enerjinin iniş çıkışlarının olduğu, sistemde bir dengesizliğin, belirsizliğin yeni bir duruma geçişin yaşandığı zamanlar olmakta. Geçişler her zaman sancılı olur ancak sancının şiddetini ve etkilerini belirleyen, kişilerin durum karşısındaki pozisyonları olmaktadır.
İlişkide bazı durumların varlığı kişileri ve ilişkiyi doğrudan sekteye uğratabilmekte, sonrasında da hem ilişkiyi hem de çiftleri mağdur eden bir duruma getirebilmekte. Mağduriyetin en az yaşanması için bazı konularda daha hassas davranmak, ilişkilerde bazı konulardan kaçınmak gerekir. Bu, ilişkinin doğal, spontan gelişimine ve çiftlerin kendilerini rahat, iyi hissedişine yardımcı olacaktır.
1-Aşağılama ve küçük düşürme çabası,
2-Sürekli eleştiri,
TEOG sınavlarıyla ilgili öğrencilerin öncelikle, kesinlikle ve kesinlikle çok rahat olmalarını tavsiye eden Şamil Saribaş bunun nedeni olarak sınavın önceki yıllara göre hem format hem zorluk derecesi açısından çok daha kolay olduğunu belirtti. Önceki yıllarda (OKS sistemi) 100 soru için 120 dakika verilirken; yani bir soru için 1,2 dakika verilirken şu anda her branş ve soru için öğrencilerin 2 dakika zamanları olacak. Bunun yanında tek oturumda 2 saat dikkatlerini toplamakta zorlanan öğrenciler artık 40’ar dakikalık oturumlar ve hatta iki güne yayılmış bir şekilde çok daha rahat girebilecekler.
Şimdi bu önerilerin tümünü okumuş olan sen bu sınav stratejilerini iyice özümse ve son hazırlıklarını tamamla. Sınav anının hayalini kur ve istediğin gibi geçecek, harika bir sınav deneyimini zihninde yaşayarak rahatla. Yapılacak 6 sınavın da harika geçmiş olacak.
Hepinize başarılar diliyorum.
YGS'YE GİRECEK ÖĞRENCİLERE UZMANINDAN TAVSİYELER!
Şamil Saribaş, Aile ve Çift Terapisti
YGS ÖNCESİ KAYGILI AİLELER İÇİN ÖNERİLER!
YGS'YE GİRECEK ÖĞRENCİLERE UZMANINDAN TAVSİYELER!
Şamil Saribaş, Aile ve Çift Terapisti