Sentetik ‘‘faiz’’ enstrümanları (1)

Salih NEFTÇİ

Forward'larla nasıl repo üretilir?

Bu hafta teknik konuları tartışacağız. Teknik ama yatırımcılar ve kurumlar açısından çok önemli. Kolay değil, finansal piyasaların gelecekteki en büyük sektöründen söz ediyoruz.

Pazartesi günü kısa bir giriş yapmıştık. Forward'ları kullanarak sentetik repo üretmiştik.

Böylelikle faiz kazancı, ‘‘faiz kazancı’’ olmaktan çıkıyordu.

EURO-PİYASA KAVRAMI

Parasını haftalık repo'da değerlendiren bir bireysel yatırımcı alalım.

Marjinal anlamda, kazandığı faizin yarısını vergi olarak Maliye'ye verecek. Temel dengeler değişmedikçe reel faizi yarıya indirmek mümkün mü?

Besbelli ki hayır.

Peki ne olacak? Dünyanın her yerinde olan. Yani EuroTL piyasaları gelişecek. TL. cinsi hesaplar, bürokrasinin kontrolü dışına kayacak. Bütün gelişmiş piyasalarda olduğu gibi...

(Burada ilginç bir örnek verelim. Bizim Hazine'nin dışarıdan yaptığı borçlanmaların büyük çoğunluğu, benzer süreçler sonunda ortaya çıkan euro-piyasalarda gerçekleşiyor. Gelişmiş ülkelerde bu süreçler yaşanmamış olsaydı, Hazine şimdi bu kadar borçlanamayacaktı.)

Repoyu alın. Şimdi bir ‘‘iç piyasa’’ konumunda. Kimin, ne kadar repo yapıp faiz kazandığı, bir yerde kayıt altında. Yani Hazine'nin, Merkez Bankası'nın veya Maliye'nin kontrolünde.

Marjinal olarak yüzde 50 vergi getirin, bir süre sonra repo piyasasının büyük bir kısmı euro-piyasaya dönüşür. Dolayısıyla da TL.'den EuroTL'ye geçilmiş olur.

Bunun için sentetik repo oluşturmak yeterli.

SENTETİK REPO

Sentetik repo üretmenin bir yolunu tekrarlayalım:

Elinizdeki TL.'lerle döviz alın. Bir haftalık döviz hesabı açtırın. Hesap ‘‘vadesiz’’ olduğundan faizi de sıfıra yakın olacaktır.

Aynı anda bir hafta vadeli, aynı cinsten, aynı miktar döviz satın.

Bunu yaparken de vadeli dövizin fiyatını faiz farkından giderek saptayın. (Bu teknik bir nokta, zamanla daha iyi anlaşılacak.)

Bu pozisyonu her hafta roll ederseniz, sentetik repo yapmış olursunuz.

AÇIKLAMASI

Sonuçta ortaya şöyle bir durum çıkıyor: Elimizde TL. varken, spot piyasada, örneğin çarşıda 100 dolar satın alıp bankaya yatırıyorsunuz. Bir hafta sonra elinize 100 dolar geçecek.

Ama aynı zamanda da bir hafta sonrasına vadeli 100 dolar satmış durumdasınız, 7 gün sonra birisi gelip sizden 100 dolarını isteyecek, bu vadeli dolarların TL karşılığı neyse, size onu verecek.

İşlemin sonunda ortaya çıkan durum şu: Dolar hesabından gelen 100 doları alıyorsunuz, vadeli müşterinize teslim edip TL.'leri cebe koyuyorsunuz.

NE OLDU?

TL. ile başladınız, TL. ile bitirdiniz. Dövizin bugünkü fiyatı ile bir hafta sonraki fiyatı arasındaki fark cebinizde ‘‘kazanç’’ olarak kalır.

Bu fark neye eşittir?

Bankacılık kurallarına göre spot faiz ile vadeli döviz arasındaki fiyat farkı döner dolaşır TL. faizleriyle döviz faizleri arasındaki farka gelir.

Burada ise döviz cinsi faiz sıfır.

Yani fark TL. cinsi faiz gelirine eşit olur.

SONUÇ

Sorulacak: ‘‘Sentetik repo engellenemez mi?’’

Zor. Çünkü döviz işlemlerinin engellenmesi gerekir. Ama diyelim ki engellendi.

Bu sefer başka bir sentetik üretilir. Örneğin Swap'lardan hareket edilir.

İzlemeyi unutmayın.

Kredi riski

Sentetik repo ile repo arasındaki bir farkı vurgulamak gerekiyor. Bu enstrümanların piyasa riskleri aynı. Ama kredi riskleri değişik. Çünkü repo'da yatırılan paranın arkasında bir Hazine bonosu var. Sentetik repo'nun arkasında ise dolaylı olarak döviz cinsi hesaplara getirilen devlet güvencesi bulunuyor. Ama bu dolaylı bir güvence. Ancak reponuzu da döviz cinsi yükümlülüğe dönüştürdüğünden bir kriz zamanında belki de daha az riskli.

---