Prof. Dr. Banu Coşar

Google, bir süredir test ettikten sonra masaüstünde arama için karanlık modu devreye aldı. Peki karanlık mod, gözleriniz için gerçekten yararlı mı?

Karanlık mod nedir?

Karanlık mod (ya da karanlık tema), pek çok akıllı telefonda mevcut olan bir ayar... Karanlık mod, tersine bir ışık şeması gösteriyor, yani koyu renk bir arka plan üzerinde açık renk harf ve ikonlar...

Telefonunuzun ayarlar kısmından karanlık modu (“dark mode”) açabiliyorsunuz.

Karanlık modun avantajları neler?

Karanlık mod pil ömrünü %30’a kadar uzatıyor. Karanlık mod, gözlerin kamaşmasını önlüyor ve mavi ışığı azaltıyor. Böylece uyku düzenimizi bozan mavi ışıktan korunmuş oluyoruz.

Pek çok akıllı telefonda, mavi ışık filtresi de mevcut... Yani karanlık modda iyi göremiyorsanız, onun yerine mavi ışık filtresini de tercih edebilirsiniz. Veya kamaşmayı önlemek için standart aydınlık modun ışığını kısabilirsiniz.

Karanlık mod gözleriniz için daha mı iyi?

Karanlık mod kimi avantajlar sağlasa da; ekrana odaklanmanızı zorlaştırabilir ve ekrandaki detayları görmeniz güçleşebilir. Ayrıca karanlık mod, miyop veya astigmatların harflerin etrafını haleli görmesine yol açabilir. Özellikle punto ince ise yazının okunması zorlaşabilir. O nedenle, karanlık mod herkes için uygun değil.

Sadece göz muayenesi ile pek çok hastalığa tanı konabileceğini biliyor muydunuz?

Anevrizma

Anevrizma, damar duvarında baloncuk oluşumudur. Anevrizmalar damar duvarında sızıntı veya patlamaya neden olabilirler. Beyin damarlarındaki anevrizmalar başka bulgu vermeden önce görme azlığı ve renk algısında azalmaya yol açabilirler.

Beyin tümörleri

Beyin tümörleri; kafa içinde basınç artışına yol açarak göz sinirini etrafında şişmeye yol açabilirler. Göz doktorunuz göz muayenesi sırasında bu bulguyu tespit edebilir.

Kan, doku ve cilt kanserleri

Lösemi ve lenfoma gibi kanserler gözün iç kısmını ekileyebilir. Kimi tümörler göze metastaz yapabilir (sıçrayabilir.)

Şeker Hastalığı

Şeker hastalığı gözün ağ (retina) tabakasındaki küçük damarlarda sızıntı ve kanamalara yol açar. Bazen, kişiye şeker hastalığı tanısı konmadan önce göz doktoru retinadaki değişiklikleri tespit edebilir.

Her yıl binlerce çocuk; ev ve araç kazalarında veya oyun oynarken göz yaralanmaları yaşamaktadır. Bu yaralanmalar, körlükle dahi sonuçlanabilmektedir. Spor kazaları da 5 ila 14 yaş arasındaki çocuklarda sıkça görülmektedir. Oysa ki uygun koruyucu gözlük kullanımı ile bu kazaların %90'ı önlenebilir.

Kazalardan Korunma Yolları

İlk Yardım

Yaralanmanın hafif olduğunu düşünseniz bile göz doktoruna başvurun çünkü ilk anda yaralanmanın ciddiyetini anlayamayabilirsiniz.

Göz doktoruna gidene dek şunlara dikkat edin:

İklim değişikliği ya da küresel ısınma, karbondioksit gibi ısıyı tutan gazların atmosferde artması nedeniyle gelişiyor. Bu gazlar; fosil yakıt tüketimi, endüstriyel ve tarımsal faaliyetler nedeniyle artıyor.

İklim değişikliği; kuraklık, çölleşme, sel, fırtına, hortum gibi meteorolojik olaylarda artış ile kendini gösteriyor.

Küresel ısınmanın pek çok göz hastalığında da artışa yol açacağı öngörülüyor:

Gözdeki mantar enfeksiyonları

Gözümüzün renkli kısmı üzerindeki saydam tabakaya "kornea" adını veriyoruz. Sıcak iklimlerde örneğin güney Hindistan’da korneanın mantar enfeksiyonları (fungal keratit) yaygın... Isınmada ortalama 3°C’lık bir artışla mantar enfeksiyonları, Türkiye’de de daha sık izlenebilir.

Trahom

Trahom, geçmişte ülkemizde özellikle doğu bölgelerimizde ciddi ve yaygın bir problemdi. Görme kaybına yol açabilen trahom hastalığı, hijyen yetersizliği sonucu yayılıyor. İklimin ısınmasıyla trahom tekrar hortlayabilir.

Katarakt

Gözümüzün içindeki lensin saydamlığını kaybetmesine katarakt adını veriyoruz. Sıcaklıkta 10°C’lık bir artış, lenste katarakta yol açan kimyasal reaksiyonları 2 kez artırıyor…

Şimdiye dek kataraktı önlemenin ya da yavaşlatmanın bir yolu ispat edilememiştir. Ancak kimi stratejilere dikkat etmek az da olsa fayda sağlayabilir…

Katarakt nedir?

Katarakt, gözümüzün içindeki lensin şeffaflığını yitirmesidir. Kataraktın yol açtığı görme kaybının tek tedavisi ameliyattır.

Katarakt genellikle bir ileri yaş hastalığı olmakla birlikte, bebeklerde doğuştan bile görülebilir.

Katarakt riskini artıran pek çok faktör vardır:

Katarakta karşı nasıl önlemler alabiliriz?

Maalesef kataraktı önlemenin ya da yavaşlatmanın kesin bir yolu yoktur. Ancak aşağıdaki stratejilere dikkat etmek az da olsa fayda sağlayabilir:

1. Sigarayı bırakın

Sigarayı bırakmak hem göz sağlığınız, hem de genel sağlığınız açısından yararlı olacaktır.

Havuz kuralı denince aklınıza “atlamak yasaktır”, “bonesiz girmek yasaktır” gibi kurallar geliyor olabilir. Ama göz sağlığımız için dikkat etmemiz gereken havuz kuralları başka…

1. Havuzun pH değerini ve uygun şekilde dezenfekte edilip edilmediğini öğrenin

Havuzlardaki klor ve diğer kimyasallar; gözlerinizde batma, yanma ve kızarmaya yol açabilir. Göz sağlığı için ideal havuz pH değeri 7.4’dür. Ancak girdiğiniz havuzda bu pH değerinin sağlanıp sağlanmadığını bilmiyorsanız, yüzücü gözlüksüz yüzmeyin.

Uygun şekilde dezenfekte edilmemiş havuzlara ise girmeyin!

2. Havuza girmeden önce ve çıktıktan sonra gözlerinize suni gözyaşı damlası damlatın.

Gözümüzün ön kısmını, gözyaşı film tabakamız korur. Ancak havuzdaki kimyasallar gözyaşı film tabakamızı yıkayarak, gözümüzü korumasız bırakır. O nedenle havuza girmeden önce ve çıktıktan sonra suni gözyaşı damlası damlatarak, gözyaşı film tabakanızı destekleyin.

3. Yüzücü gözlüğü kullanın

Havuzda gözümüzü korumanın en etkili yolu, yüzücü gözlüğü takmaktır. Göz bozukluğunuz varsa, yüzücü gözlükleri dereceli de yaptırılabilir.

4. Kontakt lenslerinizle havuz suyu teması olmasın

Göz nezlesi olarak da bilinen adenoviral konjonktivit, konjonktivit tipleri arasında en şiddetli ve uzun seyredenidir.

Adenoviral konjonktivit, tek tük görülebileceği gibi salgın vakalar şeklinde de izlenebiliyor. Salgınların en sık oluştuğu yerler hastaneler, okullar ve yüzme havuzları.

Adenoviral konjonktivitin bu kadar kolay yayılma nedeni, virüsün bulaştığı yüzeylerde haftalarca kalabilmesi ve virüse yakalanan kişinin belirti vermeden önce virüsü yaymaya başlamasıdır.

Bulaşma, solunum ve göz salgılarıyla temas yoluyla olur. Virüs, ortak havlu kullanımından da geçer. Virüs kapıldıktan 4-10 gün sonra enfeksiyon belirtileri başlar. Takip eden 12 gün boyunca, virüsü kapan kişinin bulaştırıcılığı devam eder.

Adenoviral konjonktivitin belirtileri nelerdir?

Bazen sevinçten, bazen üzüntüden, bazen de sadece soğan doğrarken göz yaşı dökeriz…

Üç tip gözyaşı vardır:

Bazal göz yaşı
Bazal gözyaşı, gözlerimizi her an ıslak tutan gözyaşı tipidir. Bazal gözyaşı, gözlerimiz ile dünya arasındaki bir bariyerdir, pislik ve atıkları gözden uzak tutar. Bazal gözyaşı, gözümüzün kornea (şeffaf) tabakasını nemlendirir, besler ve korur. 

Refleks göz yaşı