Hangi diyet daha iyi

Beslenme bilimi tıpkı ekonomi ve siyaset bilimi gibi ‘atışa açık bir alan’ olduğu için herkesin bir fikri var. Aklına gelen istediği gibi konuşur, bilerek ya da bilmeyerek ama çoğu zaman laf olsun torba dolsun diye, kırk yıllık doktor veya tecrübeli bir diyet uzmanı edasıyla akıl verir. Bunun en büyük zararını da “fazla kilolarımdan nasıl kurtulacağım?” diye düşünen masum ‘taze diyetçiler’ görür!
Kronik diyetçilerin kafaları (her kafadan bir ses çıktığı, bilenler susup bilmeyenler konuştuğu için) zaten karışık. İşte bu muhtemel diyet gazileri ve kronik diyetçilerin kafaları bu günlerde biraz daha karışık. Nedeni yazın başlaması, fazla kiloların mayolardan taşması, bilgisiz akıl hocaları ve diyet endüstrisindeki bazı şaklabanların işine geldiği gibi konuşması.
Birkaç yıl evvel Harvard Üniversitesi’nde ciddi bir araştırma yayınlandı. Çalışmada farklı grupta kişilere farklı yağ, karbonhidrat ve protein içeren dört farklı diyet uygulandı. Ortak noktaları, bu diyetlerin hepsinin düşük kalorili beslenme planları olmasıydı. Diyet süresince katılımcılara ihtiyaçlarından çok daha az kalori verildi. Sonuçta görüldü ki tüm diyetler aynı miktarda kilo verdiriyor.

ÜÇ YILLIK ARAŞTIRMANIN SONUCU

Üç yıllık bu aşamanın sonucunda şu nokta ortaya çıktı: İster karbonhidratları, ister yağları, ister proteinleri kısıtlayın, eğer kalori kısıtlamasını dikkatle yapmışsanız diyetin tipine bağlı olmaksızın her diyette aynı miktarda kilo veriyorsunuz.
Kısacası dikkatle, samimiyetle ve sabırla yapıldığında her diyet başlangıçta sonuç veriyor. Az ya da çok, hızlı ya da yavaş mutlaka ama mutlaka kilo verdiriyor.
Bunun nedeni şu: Kilo almanın da kilo vermenin de bir matematiği var. Burada durum tabii ki matematik problemlerindeki gibi ‘iki kere iki eşittir dört’ yaklaşımı gibi net sonuç vermiyor. Ama yine de kilo matematiğinde kalori hesabının üç aşağı beş yukarı mutlaka bir sonucu var.
İster şekeri, unu, nişastayı kısıtlayan (karbonhidrat) veya protein ağırlıklı diyetlerden birini (mesela Atkins, Dukan veya South Beach diyetleri), ister proteinleri ‘tu kaka’ sayan sebze, meyve ağırlıklı diyetlerden birini (örneğin Ornish, ya da Pritikin diyetini) uygulayın ya da yağları beslenme planından çıkarıp sıfır yağlı bir diyetle yola çıkın, sonuç pek değişmiyor. Her diyet, günlük toplam kalori kazanımınızı kısıtlamak şartıyla, az ya da çok, hızlı ya da yavaş mutlaka ama mutlaka kilo verdiriyor.

UNUTMAYIN

Yediğinizin yarısı
Bizim o bildik formülümüzün, yani ‘yediğinizin yarısı, yaptığınızın iki katı’ yaklaşımımızın birinci aşaması, yani yediklerinizi azaltmayla ilgili kısmı siz hangi diyeti uygularsanız uygulayın kısa vadede mutlaka ama mutlaka yağları eritiyor. Ama az ama çok, ama hızlı ama yavaş zayıflatıyor.
Yaptığınızın iki katı
Eğer vereceğiniz kilo mevcut ağırlığınızın yüzde 5’inden fazlaysa ve başarınızı sağlama almak ve daim kılmak istiyorsanız işte o zaman formülün ikinci kısmını da devreye sokmanız lazım: Yaptığınızın iki katı! Bunun anlamı eskiye oranla daha çok fiziksel aktivite yapmanız, mümkünse her gün için bir aktivite planı oluşturup onu düzenli olarak ısrarla uygulamanız. Kısa ve net sonuç şu: Her gün mutlaka yürüyeceksiniz. En az 7 bin 500 adımı mutlaka atacaksınız.

BİR BİLGİ

Kilo vermenin matematiği

Diyelim ki 2000 kalori alan bir hanım ya da 2500 kalori alan bir beysiniz ve kilo vermeyi düşünüyorsunuz. İster etten, sütten, yoğurttan, yumurtadan (proteini azaltılmış diyetler), ister sıvı ya da katı yağlardan (yağı azaltılmış diyetler), ister şeker, un, nişastalılardan (düşük karbonhidratlı) tasarruf edin, günde 500 kalori daha az tükettiğiniz zaman ayda 15 bin kalori eksik alıyor ve 2 kilo kaybediyorsunuz. Bu rakamı günlük 1000 kalorilik bir tasarrufla değiştirdiğinizde aylık kaybınız 4 kiloya çıkabiliyor. Yukarıda da belirttiğim gibi bu her zaman bire bir işleyen bir formül olmamasına rağmen işe yarayan bir yöntem.

BİR UYARI

Şok diyet yapmayın

Kalça incelten, göbek eriten, baldır şekillendiren diyetler de, güzelleştiren, hafifleten veya toksin atan rejimler de, ‘ayırma, sentez, bölme, çarpma’ ya da çorba, et, süt, sebze listeleri de kişiye özel olmadığı sürece tam bir palavra! Meselenin özü, hızlı kilo kaybının amaçlandığı dönemlerde kalorileri azaltmakla ilgili. Kalori azaltmada ne kadar insafsız davranırsanız, kilo kaybı o kadar hızlanıyor. Amaç 2-3 kilo vermekse bu formül işliyor. Hızlı giderseniz çabuk yoruluyor, şok diyet yaparsanız Allah korusun bazen siz şoka girebiliyorsunuz.

KIRMIZI ÇİZGİ

Kişiye özel perhiz şart

İşte bu nedenle ‘kişiye özel diyet’ kavramı ortalama beş kilo ve üzerinde kilo kaybı hedefi varsa çok ama çok önemli bir nokta haline geliyor. Kişiye özel diyet deyince aklınıza yalnızca ağız tadınıza, kültürünüze, ekonomik durumunuza, yani sizin şartlarınıza uygun diyetler gelmemeli. Bundan daha önemlisi sizde kilo sorununu yaratan problemi bulmak ve kilo verirken de problemin çözümüne katkısı olabilecek bir beslenme alışkanlığı değişimi kazanarak kilo vermek, daha sonra da ulaştığınız kiloyu korumak olmalı...

HAYIR DEYİN

Rejiminiz sizi hasta bile edebilir

Bir diyet planı metabolizmanızın çalışma biçimi ve kilo almanıza yol açan moleküler bozukluğun nedenini araştırmadan ‘hazır bir liste’ halinde önünüze konmuşsa, buna itibar etmeyin. Daha da önemlisi standart, fotokopi bir diyet planıyla yağlarınız yerine kaslarınızı kaybedip metabolizmanızı daha da bozabilirsiniz. Hipotiroidiniz varsa ve tedavi edilmeden diyet yaparsanız hiçbir işe yaramaz. Üstelik sağlıksızlık hali sinsice devam eder.

SONUÇ

Sorun odaklı çözüm gerekiyor

Anlatmak istediğim şey şu: “Hangi diyet daha iyi” sorusunun cevabını aramak yerine “Neden kilo aldım? Kilo almama yol açan hormonal, metabolik, psikolojik ya da sosyal nedenler hangileri? Bu problemi çözmek için gereken beslenme önlemleri, uygulamam gereken beslenme planları neler olmalı? Hangi besini ölçülü ya da çok ölçülü ya da çok az tüketmeliyim? Bir günde almam gereken toplam kalori miktarı kilo verirken ve kiloyu korurken ne olmalı?” gibi sorulara yanıt aramalısınız.

SON SÖZ

Ne yapmalı

Kısacası yazımın başlığındaki sorunun cevabı şu: En iyi diyet sizin kilo almanıza sebep olan sorunu da çözmeye yarayan diyettir. Bunu sakın unutmayın.