Aman düşmeyin!

Dengeyi kaybedip “düşmek”, bizde “kaza” olarak kabul edilir. Kültürümüz kazaların “şans işi” olduklarını, “tesadüfen” ortaya çıktıklarını, “önceden tahmin edilemediklerini” düşünür. Haksız sayılmayız ama biz yine de çoğu kazanın güçlü bir denge yapılanmasının yokluğu nedeniyle oluştuğunu unutmayalım. Özellikle yaşlanırken “denge sistemlerimizi” geliştirip koruyalım. Zira sistemde arıza olduğunda kaza ihtimali artıyor, bu da daha çok yaralanmanız, travmatik hasarlarla daha sık karşılaşmanız (mesela kalçanızı veya kolunuzu kırmanız) anlamına geliyor.
“Denge” bize bağışlanmış en önemli vasıflardan biri. Sağlığımızın her alanında olduğu gibi onun kıymetini de kaybettiğimizde fark ederiz. Oysa ayakta dik durabilmek, yürürken, eğilip kalkarken, atlayıp zıplarken dengeyi koruyabilmek başlı başına bir nimettir. Dengenizi lütfen dikkatle izleyin. Yaşınız 40’ları geçtiyse eğer bu işi daha çok önemseyin.

BİR BİLGİ

Nasıl korunuyor?
Yatağınızdan ya da oturduğunuz sandalyeden ayağa kalkarken dengenizi koruyabilmeniz, başınız dönüp gözünüz kararmadan ayakta “elif gibi” dimdik durabilmeniz, göz, kulak, beyin/beyincik dâhil pek çok sistemin koordineli bir çalışması sayesinde mümkün olur.
Bırakın oturup kalkmayı, oraya buraya hoplayıp zıplamayı sadece ayakta durabilmeniz için bile vücudunuzda çok sayıda organ ve sistem mükemmel bir orkestra gibi çalışır. Kaslarınızda ve tendonlarınızda yerleşik özel sinir hücreleri, beyne doğru enformasyonlar iletir.
İç kulakta bulunan “vestibüler yapı” ve bu yapıyla sağlanan göz kulak bağlantıları anında devreye girer. Beyin/omurilik ikilisi sisteme giren bilgileri ayıklar, koordine eder, kontrol altında tutup gereken geri bildirimleri yollar, yani “kasıl” veya “gevşe” talimatları gönderir.
İş sadece göz ve kulakla, beyinle beyincikle bitse iyi! Sürekli ve güvenli bir denge hali için kalp ve dolaşım sisteminizin de iyi çalışması (tansiyon ayarı), böbreküstü bezlerinizin gerekli hormonları üretmesi de şarttır.

UNUTMAYIN

Nasıl bozuluyor?
Zaten bütün bunlar nedeniyle denge durumu olağanüstü yeteneklerle donatılmış müthiş bir sistemdir diyoruz. Denge her yaşta mühim ama çocukluk dönemi ve yaşlılıkta ayrı bir önem taşır.
Onun da bedensel diğer fonksiyonlar gibi korunup kollanması, güçlendirilip geliştirilmesi, dikkatle izlenmesi gerekir. Bunun da yolu “denge testleri”ni bilip izlemekten ve denge sağlayıcı egzersizleri tekrarlamaktan geçer.
Ayrıca denge durumunu bozabilecek ilaçlardan uzak durmak (uyku ilaçları, antihistaminikler, tansiyon hapları), denge organlarına hasar verebilecek hastalıklar konusunda uyanık olmak (virüs enfeksiyonları) da önemli ayrıntılardır.
Unutmayın! Yaşlılık döneminde başınıza gelebilecek pek çok düşme hadisesi gençlik ve orta yaş döneminizde dengenizi güçlendirip güçlendirmediğinizle doğrudan bağlantılıdır. İşte bu nedenle yaşlanmayı beklemeden dengenizi güçlendirmenin bir yolunu bulun. Ve yaşınız ne olursa olsun onu güçlendirmeye gayret edin.

AKLINIZDA OLSUN

İşte denge testleri
Denge durumunuzu test etmenin birçok yolu var. Harvard Tıp Okulu hocalarından Dr. Harvey Simon bunun için beş ayrı yol öneriyor. İşte onlar...
1- Ellerinizi kullanmadan sağlam bir sandalyeden ayağa kalkın.
2- Ayaklarınız bitişik ve gözleriniz kapalıyken sandalyeden kalkın.
3- Aynı anda hem yürüyün, hem konuşun.
4- Sanki bir ip üzerinde yürüyormuş gibi ayaklarınızı düz bir hatta birbiri ucuna atarak yürüyün. (Çocukluktaki oyunlar gibi)
5- Bir ayağınız üzerinde dururken dişlerinizi fırçalayın.
(Yorulmadan Egzersiz/Optimist Kitapları’ndan alınmıştır.)
Not: Bu testler size kolay gibi gelebilir ama lütfen uygularken dikkatli olun. Bu testlerden herhangi birinde sallantılı bir zeminde duruyor hissine kapılırsanız doktorunuzla görüşün ve ondan “yürüyüşünüzü, dengenizi, ayaklarınızdaki his durumunu ve hızla ayağa kalktığınızda kan basıncınızın düşüp düşmediğini kontrol etmesini” isteyin. Dengeyi güçlendirecek egzersizleri de yarın anlatacağız.

YAPIN

İşte denge egzersizleri
Bedeninizin her fonksiyonu gibi denge fonksiyonunuzu da (denge duygunuzu) geliştirebilecek çok sayıda egzersiz var. Kolay uygulanabileceğini düşündüğüm iki basit örneği aşağıda bulabilirsiniz. Testler yine aynı kaynaktan “Yorulmadan Egzersiz/Optimist Yayınları” eserinden alınmıştır.

* PARMAK UCUNDA DURMA
Düz durun, dengenizi korumak için sağlam bir sandalyenin sırtını ya da mutfak tezgâhını tutun. Kendinizi parmak uçlarınızda kaldırın ve 5 ila 10 saniye o pozisyonda kalın. Bir seti tamamlamak için 5 ila 10 tekrar yapın. Dinlenin ve bir set daha yapın. Gelişme kaydettikçe sandalye ya da tezgâha sadece bir parmağınızla dokunun. Bu egzersize hâkim olduğunuzda gözleriniz kapalı yapmaya çalışın.

* TOPUK PARMAK YÜRÜYÜŞÜ
Sanki bir ip üstündeymişsiniz gibi yürüme alıştırması yapın. Kollarınız iki yanınızda olsun ya da gerekiyorsa denge için bir duvara dokunun. Uzun bir koridor boyu yürüyün ve sonra dönüp geri yürüyün.