×
Cevap: Kısa çalışma ödeneğinde emeklilik primleri, bir başka ifadeyle de malullük, yaşlılık, ölüm primleri yatmıyor. Çalışanın emeklilik için prim gün sayısı sorunu yoksa, prim gün sayısı fazlaysa, emeklilik için yaşı bekliyorsa kısa çalışma ödeneğinde eksik prim yatması sorun olmaz. Ama çalışanın emeklilik için yaşı tutuyorsa, prim gün sayısı eksikse kısa çalışma ödeneği süresi sorun olur, çalışanın emekli olma süresi uzar. İş kanunu, kısa çalışma ödeneği süresince ödenmeyen primler için çalışanlara bu primleri borçlanarak ödeme imkânı tanımıyor.
SAĞLIK PRİM BORÇLARINI YAPILANDIRABİLECEKSİNİZ
Soru: 2019’dan beri genel sağlık sigortası primlerini yatırmıyorum. Bugüne kadar gelir testine girmedim. Yapılandırmadan yararlanabilir miyim? Yapılandırma mı
yapmalıyım, gelir testine mi girmeliyim? Bora K.
Cevap: Yapılandırmadan yararlanabilirsiniz. 30 Nisan 2021 tarihine kadarki geçmiş genel sağlık sigortası prim borçları olanlar bu borçlarını yapılandırabiliyor. Borcun tamamını 31 Aralık 2021 tarihine kadar öderseniz borca ilişkin gecikme faizi ve cezaların tamamı silinecek. Eğer sigorta primlerini ödeyemeyecek durumdaysanız ve geliriniz aylık 1.192 liranın
altındaysa gelir testine başvurabilirsiniz. Bu durumda prim ödemeyeceksiniz, devlet karşılayacak.
GERİYE DÖNÜK ÖDEME YAPAMAZSINIZ
Bazı şirketler de bu sigortaları sanki kendi ürünleriymiş gibi sunuyor. Mahzuru var mı? Yok, ancak bu şekilde sigorta yaptıran tüketici kimden, hangi ürünü aldığını, sigortanın ne işe yaradığını bilmiyor. Böyle olunca da tüketici şikayetleri başlıyor. Tek şikâyet eden tüketici de değil; işi sigorta satmak olan acenteler de, ‘bizim dışımızda herkes poliçe satıyor’ diye şikâyet ediyor.
CEP TELEFONU ALIRKEN DİKKAT!
İşte, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK), geçen hafta bir yönetmelik yayınlayarak, bu şekilde satılan sigortalara hem düzenleme hem de kısıtlama getirdi. Elektro marketler, havayolu şirketleri sigorta satmaya yine devam edecek ama belirli sınırlar içinde ve her sigorta ürününü de satamayacaklar. Yeni düzenlemeler ile neler değişti, anlatayım. Çünkü yeni düzenleme teknoloji marketlerinden konut ve araç olmak üzere her türlü mal satışına ve kiralanmasına aracılık eden internet sitelerine, telekom şirketlerinden gayrimenkul şirketlerine kadar tüm kesimleri yakından ilgilendiriyor.
Başta teknoloji marketleri olmak üzere cep telefonu, tablet, bilgisayar, beyaz eşya gibi ürünleri satanlar sadece bu ürünlerin kırılması, çalınması, zarar görmesine yönelik sigorta sunabilecek. Yani satılan sigortanın cihazla bağlantılı olması gerekiyor. Bunun dışında bu kurumlar başka hiçbir sigorta ürününü satamayacak.
UÇAK BİLETLERİNE DÜZENLEME
Tabi, bu sigortayı satarken de kendi sigorta ürünüymüş gibi gösteremeyecek. Tüketiciye; hangi sigorta şirketinin poliçesini aldığı, herhangi bir olay gerçekleştiğinde tazminatın o sigorta şirketi tarafından ödeneceği bildirilecek. Bu şekilde yapılan sigorta poliçelerinden şirket ücret veya komisyon da alamayacak. Şöyle ki, tekno market, cep telefonu satarken, herhangi bir sigorta şirketi ile anlaşıp, sadece telefona ait sigorta satabilecek ama bu işten para kazanamayacak. Sadece bu kadar da değil; elektronik eşya satışı ile birlikte yapılan sigortanın süresi 2 yıl olacak ve yıllık primi da 3 bin lirayı geçmeyecek.
Aynı kısıtlamalar havayolu şirketlerinin bilet satışlarında da geçerli. Havayolu şirketi sattığı biletle ilişkili seyahat risklerini kapsayan sigorta poliçesini kendi internet sayfası ya da mobil uygulamalar üzerinden yapabilecek. Ancak bu sigortayı kendi ürünü gibi gösteremeyecek. Sigorta teminatının hangi sigorta şirketi ya da emeklilik şirketi tarafından verildiği ve sigorta ile ilgili tüm detaylar açıkça tüketiciye bildirilecek.
1)Hangi borçlar yapılandırılacak?
Sigorta primleri, genel sağlık sigortası primleri, işsizlik sigortası primleri, sosyal güvenlik destek primi, ödeme imkânı ortadan kalkmamış isteğe bağlı sigorta primi ve topluluk sigortası primi, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından takip edilen damga vergisi, özel işlem vergisi ve eğitime katkı payı, idari para cezaları, iş kazası, meslek hastalığı ve vazife malullüğü sonucunda doğan rücu alacakları, yersiz ödenen gelir ve aylıklardan doğan alacaklar, Bağ-Kur sigortalılarının daha önce dondurulan hizmet sürelerinin ihyası halinde doğacak alacaklar yapılandırılabilecek.
2)Hangi tarihteki borçlar için yapılandırma yapılabilecek?
30 Nisan 2021’den önceki döneme ait borçlar yapılandırılacak.
3)Geçmiş borçlar silinecek mi?
Hayır, borçlar silinmeyecek, yapılandırılacak.
4)Borçların ödenmesi nasıl olacak?
İster peşin, ister taksitle ödeyebileceksiniz. Yapılandırma kapsamındaki alacaklar, gecikme cezası ve gecikme zammı yerine Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) değişim oranı ile güncellenecek.
Cevap: Ödeme imkanı ortadan kalkmamış isteğe bağlı sigorta primleri yapılandırma kapsamına alındı. Sizin durumunuzda sigortalılık süreniz bitmiş. Bundan dolayı da yapılandırmadan yararlanamazsınız. Yeniden isteğe bağlı sigortaya başvurup, eksik prim gününüzü doldurmanız gerekiyor.
GEÇMİŞE YÖNELİK TOPLU ÖDEME OLMAZ
Soru: 1967 doğumluyum, 2006 yılında Bağ-Kurlu oldum, ödemeleri her ay ödüyorum. 1995 yılında işyerim vardı, Bağ-Kura haber vermedim. Girişimi o tarihe yapar emekli hakkı elde edebilir miyim? Sinan Y.
Cevap: 1995 yılında Bağ-Kura tescil yapılması gerekiyordu, yaptırmamışsınız. Mevcut yapılandırmadan da yararlanamazsınız. Ayrıca geçmişe yönelik toplu para ödeyip, emeklilik hakkı elde etmek diye bir uygulama yok. Dolayısıyla emeklilik hakkını elde edemezsiniz.
EMEKLİ MAAŞINIZ DÜŞMEZ
Soru: 1977 doğumluyum. Sigorta başlangıcım 1.10.1995. 7415 günüm var. Sigortalı çalışıyorum. Emeklilikte maaşım düşer mi? Yasin Ç.
Cevap: Sigorta başlangıcınıza göre 25 yıl, çalışıp, 5675 prim gün ile 54 yaşında emekli olabiliyorsunuz. Prim gün sayınız ve çalışma yılınız yeterli ancak yaşı bekleyeceksiniz. Asgari ücret üzerinden primleri yatanların emekli maaşı düşer ancak asgari ücretin iki-üç katından fazla maaş alanlar emekli olmayıp, ne kadar uzun süre çalışırlarsa emekli maaşları da her ay ortalama 15-20 lira artar. Eğer asgari ücretin üzerinde maaşınız varsa emeklilikte alacağınız maaş düşmez.
ÇOCUK BORÇLANMASI İÇİN YAPILANDIRMA YOK
Standart gelmesi ile mahkemelere başvurmaya bile gerek kalmayacak, mağdur olan taraf ne alacağını, sigorta şirketi de ne ödeyeceğini bilecek. Bu sayede son dönemde türeyen hasar aracılarına da gerek kalmayacak. Trafik kazasında hayatını kaybedenlerin yakınları ve yine kazada sakat kalan vatandaş; direk sigorta şirketine başvuracak, sigorta şirketi kamunun belirlediği standart tazminat yöntemine göre hesaplamayı yapıp, tazminatı hemen ödeyecek. Aracıya vekâlet ver, aracı gitsin mahkemede dava açsın, dava iki-üç yıl sürsün, dava sonunda mahkemenin hükmettiği tazminatın yüzde 40-50’sini aracı cebe indirsin, kalanını mağdura versin dönemi böylece kapanmış oldu.
VATANDAŞIN KAFASI KARIŞTI
Başka neler değişti? Trafik sigortasından ticari araçlar ve araç kiralama şirketlerine kar kaybı, gelir kaybı, kira kaybı, iş durması gibi tazminatlar ödenmeyecek. Sürücüler, küçük hasarlar için değer kaybı tazminatı talep edemeyecek. Değer kaybı tazminatında aracın piyasa değeri, kullanılmışlık düzeyi, hasara uğrayan parçaları ile hasar tutarı dikkat alınacak. Trafikten çekilecek, hurdaya çıkmış araçlar sigortadan değer kaybı tazminatı alamayacak.
Gelelim asıl konuya. Yasanın çıkmaması için bazı kesimler, özellikle de hasar aracıları, trafik sigortasındaki değişikliklerin vatandaşın aleyhine olacağını, devletin vergi kaybına uğrayacağını, kamunun yargılama harç zararı oluşacağını öne sürerek, ciddi lobi faaliyeti yürüttüler, Meclis’te komisyonları ve komisyon üyelerini etkilemeye çalıştılar. Yasa çıktı, ama şu oldu; vatandaşın kafası karıştı. Nereden mi biliyorum? Okuyuculardan gelen, ‘sigortadan az mı tazminat ödenecek?’, ‘devlet gelir kaybına mı uğrayacak’ benzeri sorulardan anlıyorum. Bu kesimler, bu iddialarını sosyal medya üzerinden benimle de paylaştılar. İddialar doğru mu diye sordum soruşturdum, hem sigortacılarla hem de hukukçularla konuştum. Anlatayım ki, artık bu trafik sigortası konusu kapansın.
KİMLER, NEDEN İTİRAZ EDİYOR?
İddia: Tazminatlar öz ödeneceğinden devlet vergi kaybına uğrayacak.
Doğrusu: Trafik sigortasından ödenen vefat ve sakatlık tazminatlarında devlet bugüne kadar sigorta şirketi ya da vatandaştan herhangi bir vergi almadığı için gelir kaybı söz konusu değil. Böyle bir vergi hiç olmadı, olmayacakta.
İddia:
Günlerdir okuyuculardan Bağ-Kur prim borçlarının yapılandırması ile ilgili sorular alıyorum. Kimileri yapılandırmadan nasıl yararlanacağını soruyor, çoğunluk ise yapılandırma yaptıktan sonra emekli olup olamayacağını merak ediyor. Borç yapılandırması ile ilgili kanun tasarısı yasalaştı ve Resmi Gazete de yayımlandı. Kanun, Bağ-Kur prim borcu olanlara ve borçlarından dolayı da emekli olamayanlara ciddi imkanlar sunuyor. Peki, yapılandırmadan nasıl yararlanılacak? Madde madde anlatayım.
Prim borç yapılandırmasın-dan kendi adına çalışanlar, Bağ-Kur’lular, köy ve mahalle muhtarları yararlanabilecek.
2021’nin nisan ayı da dahil olmak üzere bu tarihten önceki prim borçları için yapılandırma yapabilecekler.
Yapılandırma ile borçlar ister peşin ödenecek, istenirse de taksitle ödenecek.
Peşin ödenirse gecikme cezası ve gecikme zammı yerine Yİ-ÜFE üzerinden hesaplanan tutarın yüzde 90’ı silinecek.
Taksitli seçeneği seçerseniz, 6-9-12-18 ay taksitle ödeyebileceksiniz ve taksit sayısına göre katsayı uygulanacak. Taksitler de iki ayda bir ödenecek. Böylece 18 ay taksit seçeneğini seçilirse borç 36 ayda ödenmiş olacak.
EKİM AYINA KADAR SÜRE
Cevap: Yetim aylığını geriye dönük ödemenin yapılabilmesi için 5 yıllık süre sınırı bulunuyor. Bu konuda kanunda, “aylık hakkının kazanıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde istenmeyen kısmı zamanaşımına uğrar” diye yazıyor. Zaman aşımına uğradığı için geriye dönük yetim aylığını alamazsınız.
GENEL SAĞLIK SİGORTASI ZORUNLU SİSTEM
Soru: Genel sağlık sigortasını zorunlu olması ve beni binlerce lira borçlandırması doğru mu? Hiç hastane kullanmıyorum, kullanacak olsam da özel doktora gidiyorum, sigortaya prim ödemek zorunda mıyım? Emekli olacağız o zaman öderiz diyorum. Korhan B.
Cevap: Genel sağlık sigortası zorunlu bir uygulama ve toplumun tüm kesimlerinin bu sisteme girmesi zorunlu. Sisteme girilmezse devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanılamıyor ve özel hastane gittiğinizde SGK, herhangi bir ödeme yapmıyor. Emekli olduğunuzda ödemeye kalkarsanız geçmişe yönelik ciddi bir borç ile karşılaşacaksınız. O nedenle tavsiyem, yeni çıkan yapılandırmadan yararlanmanız.
EMEKLİ OLAMAZSINIZ
Soru: 1960 doğumluyum, 1986 girişim var. Toplam 1900 gün sigortam var. Nasıl emekli olurum? Hüseyin B.
Cevap: 61 yaşındasınız ve emeklilik için hem çalışma yılınız hem de prim gün sayınız yetmiyor. Bu şartlarda emekli olamazsınız. Yeniden sigortalı olup çalışmaya başlayıp, prim gün sayısını ve 15 yıllık sigortalı yılınızı doldurmanız gerekiyor. Ya da ödediğiniz primleri geri iade alabilirsiniz.
YURTDIŞI BORÇLANAN BAĞ-KUR’LU SAYILIYOR
Yıllardır, bu köşede; iklim değişikliğinin etkileri, çevrenin hor kullanılması, afetler konusuna ara ara değiniyorum. Her yazdığımda da bazı kesimlerden, ‘felaket tellalı gibisin, amma da abartıyorsun’ diye eleştiri alıyordum. Durum ortada; sorunun nedeni arıtma falan olsa da bir başka nedeni de iklim krizi. Belli ki, bu durum, sadece bugünün değil geleceğin de sorunu olacak. Uzmanlar, endüstrisinden turizmine, balıkçılığa kadar birçok alanda ciddi ekonomik kayıplar yaşanacağı konusunda da uyarıyorlar. Dikkat ediyorum, beni eleştirenler şimdilerde, ‘acil önlem alınmalı’ diye bas bas bağırıyor.
DENİZ SALYASI UYARISI
Gelelim konumuza. Geçenlerde bir dostum aradı; ‘deniz salyası teknelere zarar veriyor mu, veriyorsa sigorta bu zararı karşılar mı, sorup soruşturur musun?’ dedi. Bende başta, ne alakası var dedim ama çok alakası varmış. Sigortacılarla konuştum. Meğer onlar da şu sıralar, tekne sigortası yaptıranları uyarmaya hazırlanıyorlarmış.
Sigorta şirketleri, müsilaj sorunu başlayınca, denizi kaplayan bu tabaka, teknelere zarar veriyor mu diye bir araştırma yaptırmışlar. Sonuç; ciddi zarar veriyormuş, özellikle de teknenin motor aksamına. Şunu da öğrendim; teknelerin radar sistemleri müsilaj tabakasını tespit edemiyormuş.
Peki, ne yapmak gerekiyor? Sigortacılar şunu söylüyor. Eğer teknenin bulunduğu marinayı müsilaj kaplamışsa, tekne hareket ettirilmemeli. Denizde müsilaj kaplı bir bölge varsa içinden geçilmemeli. Bu söylediklerim başta yatlar olmak üzere tüm tekne ve deniz araçları için geçerli.
SİGORTA ZARARI ÖDEMEZ
Eğer müsilajdan dolayı tekne zarar görürse ve tekneniz de sigortalıysa, sigorta şirketi zararı karşılamayacak. Özetle, durum bu haldeyken, ‘teknemle şuraya gideyim, buraya gideyim’ derseniz ve deniz salyası nedeniyle tekne zarar görürse, sigortadan tazminat alamazsınız. Öğrendiğime göre de sigorta şirketleri, şu sıralar, müsilaj nedeniyle, ‘teknenizi marinadan çıkarmayın ve gerekli önlemleri alın’ diye bir uyarı yazısı hazırlıyorlar.
Konuştuğum sigortacılar sorunun şimdilik Marmara Denizi’nin sorunu gibi olsa da deniz salyasının kuzey Ege’ye doğru ilerlediğini ve durumu yakından takip ettiklerini de söylüyorlar. Daha da ilginci, eğer acil önlem alınmaz ve deniz salyası Marmara Denizi’nin büyük çoğunluğu kaplarsa, deniz ulaşımının ve deniz yoluyla taşımanın durdurulması gerekiyor. Bunu niye söylüyorum; malum, başta vapurlar, deniz otobüsleri, arabalı vapurlar olmak üzere deniz araçlarının tamamı sigortalı.