15 soruda normalleşme sürecinde çalışanların hakları

1) 1 Haziran’da faaliyetine yeniden başlayan işyerinde çalışanlar kısa çalışma ödeneği almaya devam edecek mi?

İşveren koronavirüs döneminde faaliyetini tamamen durdurmuş ya da salgın nedeniyle alınan önlemler kapsamında işyerinin faaliyeti geçici olarak durdurulmuşsa ve işyeri 1 Haziran’dan itibaren yeniden tam zamanlı faaliyetine başlamışsa bunu İŞKUR’a bildirmek durumunda. İşverenin bildirim yaptığı tarihten itibaren kısa çalışma ödeneği son bulur ve çalışanlar ödenekten yararlanmaz.

2) İşyeri, tamzamanlı faaliyete başlamazsa kısa çalışma ödeneği devam eder mi?

Salgın döneminde kimi işyerleri faaliyetini tamamen durdurmadı ve kısa çalışma ödeneğinin şartı olan haftalık çalışma süresini en az üçte biri oranında azaltarak (haftalık 30 saat ve daha az çalışma) kısa çalışma ödeneğinden yararlandı. 1 Haziran’dan sonra da aynı şartlarda çalışılmaya devam ediliyorsa ödenekten yararlanılmaya devam edilecek. Ancak işveren, 1 Haziran’dan itibaren tam olarak çalışmaya düzenine geçerse kısa çalışma ödeneği de son bulur.

3) İşveren, kısa çalışma ödeneği sürerken tamzamanlı çalışma yaptırırsa ne olur?

İŞKUR’a yapılan geç bildirimler ya da kısa çalışma şartlarına aykırı hareket edilmesi halinde işverene ceza uygulanır ve kısa çalışma ödeneği kapsamında yapılan yersiz ödemeler faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

4) Kronik hastalığı olanlar 1 Haziran’dan sonra çalışacak mı?

Kamuda çalışanlar için durum farklı. Yeni yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile kamuda çalışan 60 yaş ve üzeri olanlar ile Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği kronik hastalığı bulunanlar idari izinli sayılacak. İdari izinli sayılanlar bu sürede görevlerini fiilen yerine getirmiş sayılacak. Kamu kurum ve kuruluşlarında yönetici kadro ve pozisyonundan bulunanlar bunun dışında tutuluyor.

5) Kamuda çalışan işçiler de idari izinli sayılacak mı?

Memur, işçi, sözleşmeli personel olup da 60 yaş üzeri olanlar ve Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği kronik hastalıkları olanlar için de geçerli olacak.

6) Özel sektörde çalışan ve kronik hastalığı olanların durumu ne olacak?

Özel sektörde çalışan ve kronik hastalığı olanlar salgının başından itibaren işverenleri ile anlaşmalı çalışma biçimlerini 1 Haziran’dan sonra da sürdürebilir. Yeni dönemde çalışan ile işveren anlaşarak, ortaklaşa çalışma şartlarını belirleyebilir.

7) Kamuda idari izinliler ne yapacak?

Yeni genelge ile 1 Haziran itibarıyla idari izinler kaldırıldı ve kamu çalışanları göreve başladı.

8) Ücretsiz izin desteği alanlar 1 Haziran’dan itibaren işverenleri tarafından çalıştırılabilir mi?

İşverenleri tarafından ücretsiz izne çıkartılan ve devletten aylık 1.177 lira nakdi ücret desteği alanlar ücret aldıkları dönem içinde hiçbir şekilde çalıştırılamaz. Çalıştıran işverene ceza uygulanır.

9) Ücretsiz izne çıkarılan 1 Haziran’dan sonra işe başlarsa devletten destek alabilir mi?

Ücretsiz izne ayrılarak devletten destek alanlar aynı işyerinde ya da bir başka işte çalışmaya başlar veya da emekli aylığı almaya başlarsa nakdi ücret desteği kesilir. İşverene ise hem ceza uygulanır hem de ödenen destekler yasal faiziyle birlikte geri alınır.

10) 1 Haziran’dan sonra işveren çalışanı işe çağırır ve çalışan da salgın nedeniyle başlamak istemezse ne olacak?

İşveren faaliyete geçmiş ve çalışan da işe çağrılmışsa çalışan işe gitmek zorunda. Gitmezse ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller içine girdiğinden işverene iş sözleşmesini sonlandırma hakkı doğar. Bu durumda işten çıkarmadan dolayı çalışan işsizlik maaşından da yararlanamaz.

11) 1 Haziran’dan sonra işten çıkarmama yasağı devam ediyor mu?

17 Nisan’da yürürlüğe giren yasa ile işveren çalışanını işten çıkartamıyor, çalışan da işten ayrılamıyor. Tabi ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller hariç. Uygulama 17 Temmuz’a kadar devam edecek. Yasa halen yürürlükte ve yasak devam ediyor.

12) 1 Haziran’da açılan işyerleri, çalışanını korumak için gerekli önlemleri almak zorunda mı?

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı açılan işyerleri ile işyeri bazında alınacak tedbirleri açıkladı. Tüm işyerlerinin bu tedbirler kapsamında faaliyet göstermesi gerekiyor ve çalışanları koruyacak önlemleri alması yasal olarak zorunlu.

13) Çalışan işverenin yeterli önlemleri almadığına kanaat getirirse ne olacak?

Çalışan önce işvereni gerekli önlemleri alması konusunda uyaracak, yine de önlemler alınmazsa Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na şikâyet edebilecek.

14) Kısa çalışma ödemesi işsizlik maaşından düşülecek mi?

Kısa çalışma ödeneği kapsamında yapılan ödemeler işsizlik maaşı süresinden düşülüyor. Nasıl ki, geçmişte alınan işsizlik maaşı kısa çalışma ödeneğini etkiliyorsa; bu süre zarfında alınan kısa çalışma ücreti de gelecekte işsizlik maaşını etkileyecek. Cumhurbaşkanı, ‘Koronavirüs nedeniyle ödenen kısa çalışma ödemeleri, işsizlik maaşından düşülmez’ yönünde karar verebilir.

15) Kısa çalışma ödeneği alanlar, işten çıkarılırsa ne kadar işsizlik maşı alabilir?

İşsizlik maaşından yararlanmanın belirli şartları var. 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar 180 gün (6 ay), 900 gün sigortalı çalışanlar 240 gün (8 ay), 1080 gün çalışanlar 300 gün (10 ay) süre ile işsizlik maaşından yararlanabiliyor. Eğer, 600 gün işsizlik sigorta primi ödenip de 6 ay işsizlik maaşı almaya hak kazanılmışsa e koronavirüs nedeniyle üç ay kısa çalışma ödeneğinden yararlanılmışsa; işveren işten çıkardığında 3 ay işsizlik maaşı alınabilir. Eğer, 900 gün işsizlik sigortası primi ödenmişse ve üç ay kısa çalışma ödeneği alınmışsa işten çıkartılan bir kişi 5 ay işsizlik maaşı alabilir.