COVID-19 aşısı ne zaman bulunacak?

Amerikan Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Direktörü Dr. Antony Fauci, aşının üretilmesinin 12-18 ayı bulacağını söylüyor. Diğer uzmanlara göre daha kısa sürebilir. Günümüzde aşı olmak birçok insanın hayatının normal bir parçası. Ancak aşıların yaygınlığına rağmen, yeni bir tanesini ortaya çıkarmak uzun ve güç bir süreç. Araştırma sürecinden tüm halkın ulaşımını sağlayana kadar genellikle 10 yıl geçiyor. Bunun iki sebebi var: Güvenlik ve etkili olmak. Eğer bir aşı güvenli ancak etkili değilse onu kullanmanın bir anlamı yok. Eğer etkili fakat güvenli değilse de kullanılamaz.
COVID-19 aşı üretim sürecinin kısaltılmasını isteyenler sürecin bazı kısımlarının daha etkili hale getirilebileceğini düşünüyor. Örneğin, klinik deney safhaları sırayla değil, aynı anda yapılabilir. Sürecin sonunda bulunacak aşıyı toplu olarak üretecek fabrikaların inşası klinik deneyler bitmeden yapılabilir. Ancak bunların yanında bazı adımlar kesinlikle hızlandırılamıyor; bu nedenle aşı bulunması belli bir süreç…


Birkaç aday var
İyi haber; COVID-19 için birkaç aday aşı üretildi ve bazıları insanlar üzerinde klinik deneylere başladı. Ek olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), aşı üretmek için çalışan herkese beraber daha hızlı bir sonuç bulma umuduyla birlik çağrısı yaptı. Çalışmaların olumlu sonuç vermesi halinde yıl sonunda ya da 2021’in ilk aylarında aşı uygulaması başlayabilir.
Bazı araştırmacılar kendi aday aşılarının makak maymunlarının virüs bağışıklığı kazanmasında etkili olduğunu ortaya koydular. Araştırma ekibi dokuz maymuna yeni tip koronavirüs enjekte etti; maymunlarda zatürre gelişti. 5 hafta sonra tekrar enfekte etmeyi denediler ancak bu kez virüs tutunamadı. Bu şu anlama geliyor, maymunlar (ve muhtemelen insanlar) iyileştikten sonra yüksek olasılıkla virüse bağışıklık kazanıyor, ancak bağışıklığın ne kadar sürdüğü halen bir soru işareti.
Kötü haber, bu aday aşıların hiçbirinin gerçekten işe yarayıp yaramayacağının garantisi yok. Bir araştırmaya göre ön klinik safhasındaki bir aşının piyasaya sürülme şansı yalnızca yüzde 6. Özellikle de COVID-19’a sebep olan virüsle ilgili hâlâ bilmediğimiz birçok şey varken test edilen bu aday aşılardan hiçbirinin işe yaramaması gibi bir olasılık da var.
Daha önce olmadı!
Bu son söylem ilginç bir olasılığı gösteriyor; acı gerçek şu ki aşı hiçbir zaman bulunamayabilir. Aşısı olmayan birçok bulaşıcı hastalık var (HIV, herpes, hepatit C gibi). Sebebi denenmemiş olması değil, bazı hastalıkların aşılarını bulmanın diğerleri kadar kolay olmaması.
Daha önceki koronavirüs salgınları sırasında (2002-2004 SARS ve 2012-2013 MERS) aday aşılar üzerinde çalışıldı ancak aşı bulunamadı; bunun sebebinin bir kısmı, ilgisizlik ve yeterli bütçe bulunamaması. COVID-19 dünyayı çok daha fazla değiştirdi, bu nedenle ilginin ya da bütçenin azalması mümkün değil. Kaynakların miktarı cesaret verici ve çabaların ne kadar etkili olacağını zaman gösterecek.

Aşamalar uzun ve detaylı

Aşı bulma süreci uzundur çünkü takip edilmesi gereken birçok adım vardır.
-Araştırmacılar aşıyı hangi malzemeden yapacaklarına karar verir.
-Sonra, ürünü gerçekten üretir.
-Hayvanlar üzerinde denemeler yapar.
-Çalışmalar güvenli olduğunu gösteriyorsa, aday aşı kontrollü bir şekilde insan sayısı arttırılıp klinik deneylerde kullanılarak etkisi ve emniyeti test edilir.
-Bu adımların her biri genellikle ve doğal olarak aylar, yıllar sürer.
-Yan etkiler kendini hemen göstermeyebilir, bu nedenle yan etkilerin oluşmadığından emin olmak için denekler uzun süre takip edilir.
-Bağışıklık da uzun sürmeyebilir, bu nedenle aşının yararlı etkilerinin halen var olup olmadığını aşı uygulandıktan sonra aylar hatta yıllarca takip etmek önemlidir.

COVID-19 ile ilgili tüm gelişmelere ve güncel bilgilere Dr. Öz ve Ekibi YouTube kanalından ulaşabilirsiniz