S-400’de erteleme tartışması

Bugüne kadar bu konuda resmi bir açıklama yapılmamıştı.

Kaynaklarıma sordum. ABD’nin talebi Türkiye’ye ulaştı. Yani ABD resmen yazılı bir biçimde Türkiye’den S-400’lerin teslim alınmasının ertelenmesini istedi. Türkiye “Ön şartsız konuşalım” yanıtını Amerika’ya iletti. Yani Türkiye “S-400 almaktan vazgeçin” ön şartının masadan kalkmasını istiyor. Sonuç ne derseniz, sonuç yok. İki taraf da pozisyonunu koruyor. Ancak çok kritik bir aşamaya geçildi. Neden mi? Aktaralım...

 TESLİMAT TARİHİ YAKLAŞIYOR

S-400’lerin teslimat tarihine az kaldı. Haziran ayında önce bataryaların kurulması için gerekli araç gerecin, sonra da bataryaların geleceği biliniyor. Rusya bu konjonktürde özellikle bir gecikmeye neden olmak istemiyor. ABD’nin tavrı net. Türkiye’ye anlatıldığı cümle ile ifade edecek olursak, “Çivisi girerse yaptırımları hayata geçiririz” noktasındalar.

Teslimata bu kadar az bir süre kala Amerikalılar, Türkiye’nin teslim almasının ertelenmesini istiyor. İstiyor çünkü bir yandan krizin üst seviyeye ulaşmasını hâlâ istemeyenler var. Diğer yandan ise “yaptırım konusunda ne kadar ciddi olduklarını”, açıklamaları ve yetkili organlarında aldıkları kararlar ile yaptıkları görüşmelerle de ortaya koyuyorlar.

Son olarak ABD Temsilciler Meclisi Tahsisat Komisyonu ile Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu’nda yapılan görüşme ve açıklamalar da bu kararlılığın bir göstergesi. Kısaca Amerika, “Blöf yapmıyorum, yaptırım uygulamakta kararlıyız, bunu da deklare ediyoruz” diyor.

Ankara da geri adım atmıyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Bu bitmiş bir anlaşmadır. Şu anda erteleme ya da durdurma gibi herhangi bir şey söz konusu değil. Gündemde de değil” dedi. Çavuşoğlu, ayrıca teknik heyet kurulması için Amerikalılara teklifte bulunduklarını da hatırlattı. Ancak sorun tam da bu. Amerikalılar, “ön şart”ı kabul etmeyen Türkiye’nin “Teknik heyet kurulsun” önerisini kabul etmiyor. Ya da şöyle de diyebiliriz: “Ön şartı kabul et, teknik heyeti kabul edeyim” mesajı veriyor.

MESELE TEK BAŞINA S-400 DEĞİL

Amerikalılara göre mesele, “S-400’ün nasıl kullanılacağı ya da NATO sistemine entegre edilip edilmeyeceği” değil. Mesele, “Türkiye’nin ABD’nin ‘saldırgan devlet’ olarak tanımladığı Rusya’yı tercih etmesi...” Hem de Türkiye ile ABD arasında başka kritik sorunlar var iken.

Bir süre önce sohbet ettiğimiz Amerikalılar, bu konuya ilişkin endişelerini, “Rusya ile ilgili endişelerimiz var. Rusya, uluslararası düzeni sabote etmeye yönelik bir ülke, o yönde çalışmaları var. Agresif tutum sergiliyor” sözleriyle ortaya koymuşlardı. Amerika’nın Türkiye’den yapmasını istediği tercih aslında daha eksensel, daha politik bir tercih.

TRUMP GELİR Mİ?

S-400 sorunu her geçen gün daha da yakıcı hale geliyor. Taraflar geri adım atmıyor, üstelik kararlılıklarını sergiliyorlar. Oysa Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Başkanı Trump arasında bir diyalog var. Bu diyalog sürdüğü sürece iki taraf birbirini anlıyor, zaman zaman hak veriyor. Ancak bu sefer sorunun çözümü için diyalog tek başına yeterli değil. Değil çünkü Trump tek aktör değil. CAATSA yaptırımları açısından senatoda durum yüzde 70’e 30 Türkiye aleyhine.

Tüm bunlar bilinirken, Erdoğan-Trump görüşmesine büyük önem veriliyor. Temmuz ayında Trump’ın Türkiye’yi ziyaret etmesi için çabalar var. Ancak S-400 konuşlanmış ya da çivisi girmiş bir ülkeye ABD Başkanı gelir mi? Bu soruya Amerikalı ve Türk yetkililer “Hayır” yanıtını verdiler.

Eğer bir erteleme olmazsa haziran ayında S-400’ler Türkiye’ye geldiğinde Trump’ın olası Türkiye ziyareti gündemden kalkacağa benziyor. Ama bundan önce bir kritik tarih daha var. 28-29 Haziran tarihleri... Haziran ayı sonunda Japonya’da G-20 zirvesi yapılacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da gideceği zirvede olası Trump-Erdoğan, Erdoğan-Putin, Putin-Trump görüşmeleri Türkiye açısından büyük önem taşıyacak.

ARA FORMÜL BULUNUR MU?

Daha evvel de yazmıştım. Arka kapı diplomasisi de bunun için hayata geçirilmişti: Hem oradaki aktörler hem de diplomasi içinde aktif rol alan bazı aktörlerin önerisi teslimat tarihini “teknik gerekçelerle” erteleyip sorunun ötelenmesi. Ancak şu an için bu rafa kalkmış bir öneri olarak duruyor. Siyasi karar haline gelen S-400’lerde resmi açıklamaya bakacak olursak, “Erteleme yok, gündemde bile yok.” Yine de adı üstünde, “diplomasi”... Bekleyip görmek gerekecek.