KKTC’de idari ve ekonomik reform artık ‘çok acil’

Bu yıl beklenen referandum sonucu ne çıkarsa çıksın, KKTC’nin biran önce artık radikal idari reforma ve ekonomisinde yapısal değişime ihtiyaç var.

KKTC’de yeni kurulan hükümetin Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Serdar Denktaş ile geçen hafta katıldığı TOBB Genel Kurulu’ndan sonra sohbet imkanı buldum. Sorun çıkan yardım protokolü konusunda Kıbrıs’tan sorumlu Başbakan Yardımcısı Tuğrul Türkeş ve Maliye Bakanı Naci Ağbal ile görüştü. Protokolde yeralan Devlet Planlama Örgütü’nün (DPÖ) tümüyle tasfiyesini, yargının bu protokolle düzenlenmesini yanlış bulduklarını söyledi.

Denktaş da adada birleşme olsa da olmasa da,idari ve ekonomik reformun acil hale geldiğini söylüyor. Ancak yeniden yapılanmanın birden olamayacağını kaydeden Denktaş, birleşme olduğu takdirde hemen AB standartlarında uyumun istendiğini ama kendilerine uyum süresi tanınmadığı takdirde KKTC’nin birleşik yapıdaki gücünün zayıflayacağını ifade ediyor.

Denktaş, eski hükümetin yıkılmasına neden olduğu söylenen protokolün imzalanamayışının önündeki engelleri aşmaya çalışıyordu. Özet olarak özelleştirme konusunda belirli bir noktaya geldiklerini kamu-özel sektör ağırlıklı özelleştirmelerin halkın da kabul edebileceği bir formül olacağını, elektrik özelleştirilmesinde 2 şirkete ayrılarak yeni bir yapı olmasını konuştuklarını söyledi. Eski hükümet ortağının karşı çıktığı Türkiye’den gelen suyun satışı konusunda belli bir noktaya geldiklerini belirten Denktaş, suyun halka ağustos ayında verilmesinin öngörüldüğünü, kendilerinin bunu öne çekmeye çalıştıklarını ama hem prosedür hem DSİ’nin altyapı eksikleri nedeniyle öne çekmenin pek mümkün olmayacağını gördüklerini söyledi.

KISIRDÖNGÜ ARTIK KIRILMAK ZORUNDA

Denktaş, emtia ve hizmet standartlarında, birleşme ertesindeki “hemen AB uyumu”na hazır olmadıklarını ekonomik olarak zor duruma düşebileceklerini söylüyor. 

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), son 4-5 yıldır KKTC ekonomisi ve idare sistemi üzerine çalışmalar yapıyor, bugünlerde “kurumsal altyapının geliştirilmesi” adı altında idari ve ekonomik reform ve yapısal değişim ihtiyaçları üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Benim TEPAV araştırmalarından edindiğim bilgi ve Denktaş’la sohbetimden çıkardığım sonuç şu ki; KKTC’deki mevcut yapı zaten uzun zamandır ite kaka yürüyordu ama artık bu bile imkânsız hale gelmiş. Çünkü 280 bin nüfus ve sürekli artan kamu personeli, üretimden yoksun yardıma dayalı bir toplum yaratmış ve bu yapı kemikleşmiş. Bunun sürdürülemez olduğunu herkes, uzun zamandır görüyor ama hem Türkiye’deki hem KKTC’deki politikacılar ve popülizm eğilimi, sorunu iyice kangren haline getirmiş. Yardım gelmezse maaş ödenemiyor, güçlü sendikalar ayağa kalkıyor Hükümetler değişiyor, sonra yine aynı kısır döngü, sürekli değişen koalisyonlarla, devam ediyor. Çözüm; çok hantal ve verimsiz idari altyapıyı değiştirip yeni bir kurumsal yapı oluşturmaktan, bununla birlikte kendi üretebilir bir ekonomi yaratmak için köklü yapısal tedbirlerden geçiyor.

Bu arada ortaya çıkan başka bir gerçek; Türkiye ne kadar zorlasa da, değişimi KKTC halkı istemeyince olamıyor. TEPAV’ın son anketleri artık KKTC’de devletin işleyişinin başta sona değişmesini isteyenlerin çoğunlukta olduğunu gösteriyor. Ama Türkiye’deki gibi KKTC’de de, belli ki; ülkenin geleceği için günlük popülist taleplere boyun eğmeyecek, gerçek liderlik yapacak politikacılara ihtiyaç var.