Özlediğim Türkiye

Böylece hepimiz kendi kültürümüzün, kendi cemaatimizin bayramlarının dar sınırları içinde yaşıyoruz. Zira komşuların birbirinden haberi yok.
Oysa Türkiye gibi çok kültürlü bir ülkede, insanlar birbirinin bayram sevincini paylaşmalılar.
Bu sayede insanlar, dinî açıdan birbirinin inancına saygılı olur, bu saygısını da gösterir.
Ben kendimden bilirim. Rum ve Ermeni komşularımızın birçok bayramını kutlardık, onlar da bizim bayramlarımızı kutlardı.
Bunlar sadece soğuk/diplomatik birer formalite olarak gerçekleştirilmezdi, tüm içtenliğiyle yaşanırdı, yenirdi, içilirdi.
Akdoğan Özkan’ın Kardeş Bayramlar ve Özel Günler kitabını bu açıdan zevkle okudum, özellikle eski İstanbul’da yaşadığım çocukluk günlerimin anılarını anımsadım.
Kitapta hangi inanç grupları var?
Sünni, Alevi, Ortodoks, Katolik, Yahudi, Nusayri, Süryani, Keldani, Yezidi ve diğerleri.
Özellikle İstanbul gibi kozmopolit bir şehirde yaşayan biri, bunlardan birçoğuna tanık olmuştur.
Başlangıç sayfasında Protohronia’ya ait bir fotoğraf ve bilgi var.
Komşumuz bize bu Vassilopita çöreğinden gönderirdi, hatta kimi zaman içine küçük bir para koyup gönderirdi. Paranın denk geldiği dilimin sahibinin, o yılı zengin geçireceğine inanılırdı.
Ben de hâlâ, her yılbaşı gecesi on ikiden sonra çay veya sütlü kahve eşliğinde yemeye devam ediyorum.
Özkan, her bayram hakkında bilgi veriyor, bunun değişik yörelerde kutlanış biçimlerini, farklarını da yazıyor.
Bu kitapta kaç Ermeni yortusu olduğunu, bunların zamanını, usullerini anlatıyor.
Theofania’yı çoğumuz biliriz, suya atılan haçı çıkarma törenidir. Haç çıkarılır patriğe verilir. Peki ilk ne zaman ve neden başlamıştı bu tören? İnançların çevresindeki efsaneler de hiç kuşkusuz, daha iyi okunmasını sağlıyor.
Bölük pörçük bildiğiniz ya da rastladığınız bayramların Türkiye coğrafyasında ne kadar zengin olduğunu bize hatırlatan bir kitap.
Aynı inanç grupları arasındaki farklar da ortaya çıkıyor.
Sözgelimi Dersim Alevileri’nin Anadolu’nun diğer bölgelerindeki Alevilerden farklı gelenekleri gibi.
Kandil Geceleri nasıl kutlanırdı, eskiden nasıldı şimdi nasıl? Eskiden ne söylenirdi, şimdi ne söyleniyor?
Süryanilerin en büyük coşkuyla kutladıkları Suboro nedir?
Pesah, hamursuz bayramı... Neden böyle adlandırılmıştır?
Paskalya konusunda da doğru bilgiyi elde edebiliriz.
Bu tür kitapların bence en önemli yanı, bildiğimizi sandığımız, çok duyduğumuz, çevremizde gerçekleşen birçok inanç çeşitlerini öğreniyoruz.
Akdoğan Özkan, bayramları ay ay sınıflamış.
Fotoğraflarla, görsel malzemeyle de süslemiş.
Yezidilik inancında yeni yılın başlangıcı nasıldır?
Büyükada’daki Ayios Yeorgius yortusu nedir? Gazetelerde okuduğumuz, yurtdışından da birçok kişinin geldiği bu yortunun önemi nedir?
Hıdrellez, Regaip Kandili, Abdal Musa Törenleri, Pir Sultan Abdal’ı Anma Törenleri konusunda ne kadar detaylı bilgi sahibiyiz?
Türkiye’deki inanç çeşitlerini öğrenmek için gerekli bir kütüphane kitabı.
(Kardeş Bayramlar ve Özel Günler, Akdoğan Özkan, İnkılâp Kitabevi)

BU KİTAP NİÇİN YAZILDI?

Bayram gündelik hayatımızı zenginleştiren en önemli bileşenlerden biri. Türkiye’de küçüklü büyüklü farklı toplulukların, farklı inanç gruplarının ilk bakışta birbirinden tamamen farklıymış gibi görünen bayramları var. Maalesef yine bu ülkede o yüzde 98 küsurluk kesim, kendisine ait olmadığını düşündüğü (ama bu topraklardaki kardeşlerinin kutladığı) bayramlara okyanusun öbür yakasında kutlanıyormuşcasına yabancı. Üstelik bu yabancılık giderek artıyor. Zira çoğunluk kardeşinin bayramını kutlamaktansa ona kendi bayramını kutlatmayı tercih ediyor. Oysa nedir bayram dediğimiz? Yaşadıklarımızdan geleceğe atılmış bir çentik, yarın yaşayacaklara bugünden düşülmüş bir iz, bir nefes değil mi? (...)
Elinizdeki bu kitap, Türkiye’de farklı inanç aidiyetleri üzerinden kendisini tanımlayan insanların yüreklerindeki pencereleri açarken ne tür bahanelere ihtiyaç duyduklarını aktarmak üzere kaleme alındı. Sünni ve Alevî Türklerin, Kürtlerin, Zazaların, Ortodoks veya Katolik Ermenilerin, Yahudilerin, Ortodoks Rumların, Süryanilerin ve kendisini bu topraklarda farklı etnik kimlikler ve inançlar üzerinden tanımlayan diğer tüm toplulukların içeri temiz hava alırken dün ve bugün neler yaptıklarını ya da yapamadıklarını görebilmek için...
Özetle “Kardeş Bayramlar” bu topraklarda birlikte yaşamış / yaşayan kardeşleri birbirlerinin bayramından, o bayramların anlamı ve kültürel yansımalarından bir nebze de olsa haberdar etmek üzere yazıldı. Kardeşin bayramını kardeşe emanet etmek için...”

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Güngör Uras / Bak, Ben Sana Anlatayım / Doğan Kitap
Jonathan Safran Foer / Her Şey Aydınlandı / Siren Yayınları
Haz.: Beyhan Sunal / Uygarlığın Peşinde - Latif Mutlu Kitabı / İş Bankası Kültür Yayınları
Truman Capote / Bukalemunlar İçin Müzik / Sel Yayıncılık
Hasan Harmancı / Acının Kerameti Kerbelâ / Yurt Yayınları