Organ nakil havuzunu hayata geçirmek şart... Ne kadar çok çapraz nakil yapılabilirse o kadar çok hayat kurtulur!

- Hocam, İstanbul Organ Nakli Derneği’ni kurdunuz. Artık ‘organ havuzu’ ve ‘çapraz organ nakli’ daha fazla gündeme gelecek. Çapraz organ nakli ne demek?

Kan grubu uyumsuzluğu nedeniyle veya bağışıklık sistemi problemi sebebiyle gerçekleştiremediğimiz organ nakillerinde uyguladığımız yönteme “çapraz organ nakli” diyoruz.

- Biraz daha açar mısınız? Kim kime veremiyor?

Örneğin A kan gruplu bir hasta, B kan gruplu bir vericiden organ alamıyor. Kan grubu uyumsuzluğu yüzünden. Ama bilimsel olarak eşdeğer A vericili ve B alıcılı, yani tam ters çapraz çiftler bulunursa, bir ameliyatta iki can da kurtulmuş oluyor. Buna benzer 0 kan grubu olan ve ailesinde 0 vericili akrabası olmayanlar da çoklu çapraz nakiller yoluyla nakil şansı bulabiliyor. Bunun yanı sıra, son zamanlarda diyalize giren hastaların neredeyse yüzde 20’sinde görülen PRA yüksekliği yüzünden nakil yapamamanın da çözümü çapraz nakiller. Burada da diyelim ki hastanın kan grubuna uyan bir vericisi var ancak hastanın kanındaki bir madde (PRA) o kadar yüksek ki, nakil yaparsak günler ve haftalar içinde böbreği çıkarmamız gerekiyor. İşte burada da çapraz nakiller devreye giriyor ve birbirini hiç görmemiş insanlar bu sayede “böbrek kardeşi” olup karşılıklı can kurtarıyorlar.

- Bizim ana hedefimiz ne olmalı?

Kadavradan böbrek nakli sayısını artırmak olmalı! Ama kadavradan nakli istenen seviyeye getirene kadar da hastalarımızın kaybını önlemek gerekiyor. O yüzden çapraz nakil önemli. Geçen yıl nakil yapılan hastaların yüzden 4’ü çapraz nakil oldu. Diyalize giren hastaların da neredeyse yüzde 20’sinin yüksek risk nedeniyle nakil olamadığı düşünülürse, “çapraz nakil” modern ülkelerde hastaların canını kurtarmanın en önemli yollarından biri!

- Yani hocam, kanı A grubu olan 0’a veremiyor ama bir havuz olursa A, B’ye verebiliyor, B de 0’a verebiliyor, öyle mi? Yani bu havuz sayesinde organ verememe gibi bir sorun kalmıyor...

Aynen öyle! Söylediğiniz örnekte bir 0 verici bulabilirsek, çoklu nakiller yapılabiliyor. Yüksek riskli hastaların tedavisi ve çapraz nakil yöntemleriyle artık kan grubu uyumlu vericisi olsun olmasın herhangi bir hasta nakil olabiliyor. Yani artık vericisi olan herkese nakil yapabiliyoruz.

- Domino sistem nedir?

Aynı anda 2’den fazla sayıda çapraz naklin bir arada uygulanması. Bu yıl İstanbul’da yapılan, Amerika dışında gerçekleşen, dünyanın ilk 7’li domino çaprazı buna güzel bir örnek. Çaprazdaki hasta sayısı ne kadar fazla olursa başarılı olma şansı da o kadar artıyor. Mesela çapraz rakamını yüzde 4’ten yüzde 20’ye çıkartabilirsek bu yılda 480 hastanın canını kurtarabilmek anlamına geliyor. Bunun için de organ nakli hekimlerinin ortaklaşa hareket etmeleri gerekiyor.

- Kimlerle?

Devlet, üniversite ve özel hastane demeden ortak bir havuz oluşturmak için hep birlikte. İstanbul Organ Nakli Derneği’nin amaçlarından biri de bu havuzun oluşturulması. Var gücümüzle bunun için uğraşıyoruz. Diyalizde veya bekleme listesindeki hastaların verici adayları var. Ama o adaylar arasında kan grupları uymuyorsa, bu havuz sayesinde çapraz nakille çözüm bulmak mümkün olacak.

- Peki dünyadaki bekleme listelerindeki hastaları da kapsayacak mı bu havuz?

Öyle olmasını umut ediyoruz. Organ nakli evrensel olduğundan uluslararası bir çalışma çok daha fazla insanın hayatını kurtarabilir. Ülkemizde de son dönemlerde gördüğümüz uluslararası çoklu çapraz nakiller, organ naklinin ne kadar insani bir iş olduğunu ve tam bir kardeşlik projesi anlamına geldiğini gösteriyor.

BİR GÜNDE 7 İNSANIN HAYATI KURTULDU 

- Bugüne kadar kaçlı çapraz nakil yaptınız?

Şu ana kadar pek çok 2’li, 3’lü ve 3 adet 4’lü gerçekleştirdik. Aynı zaman da Yale Üniversitesi’yle eşzamanlı olarak 7’li çapraz nakillerden birini gerçekleştirdik. Bu da Türk hekimlerinin ve tıbbının nakil konusunda geldiği seviyenin ispatıdır.

- Bir an kaç kişinin hayatı kurtuluyor?

O ameliyatta bir günde 7 insanın hayatı kurtuldu!

- Müthiş! En fazla kaçlı “çapraz nakil” yapmak mümkün?

Ameliyathane masanızın sayısı kadar! 8’li, 10’lu veya 14’lü. Hayal edebildiğiniz kadar. Şu sıralar tek merkezde değil de çok sayıda merkezde aynı gün gerçekleştirilen bir nakil formatı üzerinde çalışıyoruz. Bunu gerçekleştirebilirsek hem aynı anda çok sayıda insan hayatı kurtulacak hem de devlet, üniversite ve özel hastaneler organ nakli alanında güçlerini ve bilgilerini paylaşmış olacaklar.

HERKESE YAŞAM HAKKI

- Organ vericilerinin ve alıcılarının yer aldığı bir bilgisayar yazılımı mı söz konusu olacak?

Evet. Dernek olarak bu tür bir yazılımı tamamlama aşamasındayız. Uluslararası olarak gerçekleşecek bir hasta havuzu bilgisayar yazılımı, herkese yaşam hakkı tanıyacaktır.

ORGANLARIN DİNİ YOK

- Din farklılıkları organ nakil için sorun yaratıyor mu? “Ben Hıristiyan böbreği istemem” diyen oldu mu bugüne kadar?

Bir defa başımıza böyle bir olay geldi. Bir beyefendi eşine çapraz nakille böbrek verecek olanın Hıristiyan olduğunu öğrendiğinde, bunun kendilerine uymadığını söyledi. Onunla uzun uzun konuşup, organların dini olmadığını aktardık. Sonunda ikna oldu.

- İnsanlara nasıl bir çağrıda bulunmak istersiniz?

Günde 26 hasta kaybediyoruz. Ateş düştüğü yeri yakıyor. Ama kadavra, ama çapraz... Bir şekilde bu insanları kurtarmak zorundayız! Hepimiz elimizi taşın altına sokmalıyız! Ve bunu, bir “iyilik hareketi”ne dönüştürmeliyiz. Toplumun yüzde 12’sinin kronik böbrek yetmezliği olduğunu düşünürsek, muhtemelen gelecekte bizim veya yakınlarımızın aynı problemlerle karşılaşacağı aşikâr. Organlarımızı bağışlamalıyız.  Birbirimize söylediğimiz, “Canım feda!” veya “Kurban olurum!” gibi söylemleri icraata da dökmenin zamanı geldi.