Türkik diller konuşan halklar

ORTA Asya merkez olmak üzere batıda Balkanlar’dan doğuda Mançurya’ya, kuzeyde Sibirya’nın Kuzey Buz Denizi kıyılarından güneyde Himalayalar’a kadar yayılan bir coğrafyada 250 milyondan fazla insanın konuştuğu 60 adet dile Altay ailesi deniliyor. Bu aile üç gruba ayrılıyor: Türk, Moğol ve Tunguz.

Gene aynı coğrafyada Türki (Türkik, Turkic) grubuna giren 30 dil var.

Amacım Türki diller üzerine yazmak değil. Bir özel kitaptan söz edeceğim için bu kitabın üzerine oturduğu ve kapsadığı dünya hakkında biraz bilgi vermek istedim. Bir zamanlar Türk solunun, tabu saydığı için, ırkçılara ve milliyetçilere terk ettiği dünya.

* * *

30x25 cm boyutlu, 496 sayfalı bir anıt-kitap. Dili İngilizce.

Kitabın adı: The Turkic Speaking Peoples - 2,000 Years of Art and Culture from inner Asia to the Balkans (Türki Diller Konuşan Halklar - Orta Asya’dan Balkanlara 2.000 yıllık Sanat ve Kültür).

Yayınlayanlar: Prestel Munich-Berlin-London-New York; Prince Claus Fund Library, The Hague.

Editör: Doğan Kuban, Ergun Çağatay

Fotoğraflar: Ergun Çağatay

Türk yazarlar: Talat Tekin, Ali Alpaslan, Ramazan Şeşen, Nevra Neciboğlu, Tuğrul Şavkay, Halil İnalcık, Ahmet Yaşar Ocak, Necdet Subaşı, Doğan Kuban, Filiz Çağman, Nuri Bilgin, Çiğdem Balım Harding. Ayrıca 22 yabancı ve Türki kökenli yazar.

* * *

1983 yılının haziran ayında ASALA’nın Paris/Orly Havaalanı’nda Türk Havayolları standına yaptığı bombalı saldırıdan vücudunun yüzde 35’i yanarak kurtulan "gazi" fotoğrafçı Ergun Çağatay böyle bir kitap yapmayı hayatla ölüm arasında gidip geldiği günlerden sonra düşünmeye başlamış.

Ergun’un Türki memleketlere yaptığı gezilerin, karşılaştığı güçlüklerin öyküsünü birkaç kez kendisinden dinledim. Türkiye’de zaman zaman "Allah versin!" tavsiyeleriyle bir dilenci gibi kapı önüne konulmuş. Peki bu gezileri nasıl finanse etti de fotoğrafları çekebildi? Her biri kendi dalında dünya çapında uzman olan bilim adamları neye güvenip inceleme metinlerini, makalelerini kaleme aldılar?

Bunların yanıtı bir roman olur. Sonuçta masamın üzerinde bir anıt-kitap var.

* * *

Kitapta Dil ve Kimlik, Türk-Avrasya İlişkisi, Türk-Çin İlişkisi, Türk-Orta Asya-Fars İlişkisi, Türk-Slav İlişkisi, Türk-Arap İlişkisi ele alınıyor. Bu ilişkiler adım adım Anadolu Türkü’ne giden yolun ince bir patikadan geniş bir şoseye dönüşümünü anlatıyor. "İlişki"yi İngilizce "Symbiosis"in karşılığı olarak kullandım. "Symbiosis" biyolojide "ortakyaşarlık hali" anlamına geliyor.

Son söz: Bütün dış temsilciliklerde, bütün bakanlıklarda, bütün valiliklerde, bütün büyük belediyelerde, bütün büyük holding ve işletmelerde mutlaka bulunması gereken Türk ve Türki uygarlık ve kültürünün amentüsü bir kitap... Bu kadar!
Yazarın Tüm Yazıları