Titus Tüneli ve Beşikli Mağara

Her bir bölümü, oldukça etkileyici tünel ve kanal şeklinde yapılmış mükemmel tarihi su yolunda yürürken adeta zaman tüneline girmiş gibi hissediyorum kendimi. Yolun yarı açık bölümünü geçtikten sonra kayaç içine oyulmuş tünel bölümüne giriyorum. Bazen ışığa ulaşmak için karanlığın derinliklerine girmek gerekiyor galiba. İşte bu düşünceyle tarihin derinliklerinde kalan 2000 yıl öncesinin kentsel gelişim mantığını kavrayabilmek için ayrıntılarıyla görmek istiyorum yapılanları. Doğrusu heyecanım bir kat daha artıyor. Devasa bir tünel bedenimi sarmalarken loş bir ışıkta, ayaklarımın altında dans eden kaya parçaları beni düşürecek diye endişe içinde ilerlemeye çalışıyorum. Bastığım yerleri iyi görebilmek için midir, yoksa insan eliyle yüz yılı aşkın bir sürede olağanüstü çabalarla yapılmış bir tünel karşısında hayranlığımdan mıdır bilmem, gözlerim fal taşı gibi açılıyor. Evet sanırım bu bir hayranlık!.. Bir taraftan düşmemek için, bir taraftan da parmağım deklanşörde, bu mükemmel mekânı fotoğraf karelerimde ölümsüzleştirme çabası içinde yürüyüşümü tamamlıyorum.

Titus Tüneli, neredeyse 2000 yıllık tarihî bir geçmişe sahip. Roma imparatoru Vespasianus zamanında (MS 61) inşasına başlanan tünelin, bir sonraki İmparator Titus döneminde tamamlandığı kaydedilmektedir. Değirmendere çayının, iç limana akmasıyla taşınan kum ve çakıl birikintisinin limanı doldurmasına engel olmak ve limanı ani sel baskınlarından korumak için dere sularının denetimli olarak kullanımını ve kente su teminini sağlamak üzere çok yönlü tasarlanmış bir kanal ve tünel projesi. Dönemi itibariyle düşünüldüğünde doğal bir mühendislik harikası olarak nitelendiriliyor. 130 metresi kapalı, geriye kalan kısmı açık olmak üzere toplamda 1380 metre uzunluğu ile bu mükemmel su tüneli, tarihe tanıklık eden bir zaman tüneli aynı zamanda. Bu su yolu, üç bölüm hâlinde planlanmış:

Birinci bölüm, Saptırma Perdesi; Değirmendere’nin yatağını kesen tünelin başladığı noktada, iki tepe yamacının arasına örülmüş su bendi duvarı. II. bölüm Titus Tünelleri; kayaç içine oyulmuş 88 m uzunlukta, 6.80 m genişlikte ve 7 m yükseklikteki tünel ve 57 m uzunlukta, üzeri giderek daralan açıklığa sahip ara kısım ve 53 m uzunlukta, 6.60 m genişlikte ve 7 m yükseklikteki tünelden oluşuyor. III. Bölüm ise kayaya oyularak veya kesme blok taşlarla duvar örülerek yapılmış, üzeri açık 6 m genişlikte 630 m uzunlukta kanal kısmını oluşturuyor. Kanal üzerinde, su dağıtım şebekesine bağlanan su yolu kemeri, kaya mezar odaları ile mezar anıt yazıları bulunuyor.

Tüneli çıktıktan sonra tabelalar beni kaya mezarlarının olduğu yere götürüyor. Samandağı Kaymakamlığı tarafından Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı (DOĞAKA) ve Samandağı Belediyesinin katkılarıyla bu bölgede bir doğa yürüyüş yolu yapılmış. Bu yol, yürüyenlerin Titus Tüneli ve Beşikli Mağara’yı da görebileceği bir güzergâh olarak planlanmış. Yolun yaklaşık 900 metrelik bölümü doğal taş ile kaplanmış ve yönlendirme tabelaları konulmuş. Aldığım bilgilere göre yürüyüş yolu yaklaşık 9 km planlanmışsa da rotanın işaretlemesi henüz tamamlanmamış.    

Yol üzerindeki köylülerin kurmuş olduğu satış stantları, ziyaretçiler için mola yerlerine dönüşmüş. Bir taraftan buram buram kokularıyla taze meyveleri yerken bir taraftan çay ve kahve keyfi ile soluklanma fırsatı buluyor insanlar. Havanın oldukça sıcak olduğu bir günü yaşarken köylülerin yaptığı buzlu limonlu dondurma iyi geliyor yorgunluğuma.

Titus tünelinin sağ tarafındaki zeytin, kestane ağaçları, narenciye ve meyve bahçelerinin arasından, keyifli bir on dakikalık yürüyüş sonunda kaya mezarlarına ulaşıyorum. Roma döneminde yapılan mezarlık, kireç taşından yumuşak bir kayalık olan yamaçlara oyularak yapılmış. Mağaraların tabanında ve yan duvarlarında 93 adet mezar bulunuyor. Mezar odalarına giriş merdivenlerle sağlanmış. Önde bulunan giriş bölümünde, dört sütunlu ve üç girişli cephe görüntüsü hayranlık uyandırıyor. Mezarlara ait herhangi bir bulgu ele geçmemiş. Araştırmacılar, mezarların daha çok şehrin ileri gelenleri ya da şehrin önemli bir ailesine ait olduğu ihtimalini ileri sürmekteler. Tanıtım levhasında, mağaranın; yöre halkı tarafından mezar odasının içinde yan yana duran aynı boyutlardaki iki taş sandukalı mezardan dolayı “Beşikli Mağara” olarak adlandırıldığı belirtiliyor. 

Buradan ayrılırken büyülü bir atmosferden çıkmış gibi hissediyorum kendimi. Samandağı’nı arkamda bırakırken yağmur hafiften çiselemeye başlıyor.  Yağmurların bol ve sık yağdığı, neredeyse zaman zaman büyük kentlerde bile sel felaketinin yaşandığı bir yıl geçiriyoruz. Titus Tüneli’nde zaman yolculuğuna çıkıp 2000 yıl öncesinin kentsel gelişim mantığıyla günümüzü karşılaştırınca şehirlerimizin; içinde bulunduğumuz teknoloji çağına rağmen hâlâ bu tarz felaketleri yaşıyorolmasını, şaşırtıcı ve bir o kadar da düşündürücü buluyorum! Bilmem yanılıyor muyum?

NASIL GİDİLİR?

Samandağı Hatay’ın merkez ilçesi Antakya merkezine 25 km mesafede bulunuyor. Özel aracınız yoksa şayet, merkezden kalkan dolmuşlarla ya da mesafenin yakın olması nedeniyle ticari taksi ile de, ekonomik ulaşım imkânına sahipsiniz.  İnanç kültürünün en önemli merkezlerinden, tarih ve kültür  açısından oldukça zengin bir şehir olan Hatay’a yolu düşenler için en önemli tavsiyem,�Titus Tüneli ve Beşikli Mağarası’nı da mutlaka programlarına dâhil etmeleridir.  Görmeden dönmeyin derim...