Tam bin beş yüz yokuşumuz var
Yazar Cahit Kayra'nın 1991'de İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yayımlanan ‘‘İstanbul'un Yokuş ve Merdivenleri’’ adlı kitabı, İstanbul'un bin beş yüz yokuşunu anlatıyor. Yokuşların bazısı merdivenli, bazısı ise sadece merdivenden oluşuyor.
Kentler müzik topluluklarına benziyor. Kimisi büyük bir senfoni orkestrası. Biz bu orkestranın bir belli bölümünü seçtik. Yokuş ve merdivenler...’’
İşte bu cümlelerle başlıyor bürokrat, politikacı ve yazar Cahit Kayra'nın 1991'de yazdığı ‘‘İstanbul'un Yokuş ve Merdivenleri’’ kitabı.
İstanbul yedi tepe üzerine kurulmuş bir kent. Bu kentte yüzlerce yüksek ve çukurluk yer var: Merdivenli merdivensiz, bakımlı harap, söğütleri solmuş tavukları uçmayan, mermerleri kırık çeşmeli, yaşayıp giden yokuşlar.
Yazar Kayra, elinde kent rehberi ve fotoğraf makinası ile kenti dolaşmış. Ve bin 500 yokuş tespit etmiş.
‘‘Bazı yokuş ve merdivenlerin adlarına rehberlerde rastlayamadık. Bazısı da rehberde yazılı ama onları da yerinde bulamadık. Merdivenli yerlerin bazıları sokağa dönüştürülmüş, sonradan merdiven yapılmış sokaklar da gördük’’ diyor Kayra.
Bu yokuşların binden fazlası merdivenli yokuş ya da sadece merdiven halinde. Merdivenlerin bazısı on, bazısı yüz basamaktan oluşuyor.
Binbir isim var
Yokuş ve merdivenlere çeşit çeşit isimler konmuş: Merdivenli Kahve Yokuşu'nun uzun sayısız merdivenlerini ağır ağır çıkan yaşlı amca, Odunkapısı Yokuşu'nda el arabasındaki meyvelerini dökmeden yokuş aşağı indirmeye çalışan bir sokak satıcısı...
Birçok sokak, yokuş ya da merdiven-yokuşlarda başka ülkelerin yer adlarına rastlanıyor. Selanik Caddesi, Kanije Sokağı gibi.
Yokuş ve merdivenlerde yer yer bütün meyveların adları sergileniyor: Zerdali, Ekşi Nar, Can Eriği, Ahududu ve daha birçokları.
Sebzeler de keza, yokuş adlarındaki yerlerini alıyor: Dere Otu, Çavdar, Nohut ve Hardal gibi akla gelecek her türlü sebze adı.
Tabii ki çiçekler unutulmamış: Midilli Çiçeği, Erguvan, Kahkaha Çiçeği, Beyaz Gül ve daha neler neler.
Yeşil Çınar, Ihlamur, Çitlenbik, Kavak gibi ağaç adları. Akbaba, Timsah, Tavuk Uçmaz ve Ak Karga gibi hayvan adları da konmuş yokuşlara.
Ama özgün isimler de yok değil: Loş Bahçe Sokağı, Rebab Sokağı gibi.
Bayıldım Yokuşu onun yanıbaşında Yoruldum Yokuşu. Beşiktaş'taki üç evlik merivenli Peri Sokağı... Ve liste böyle uzayıp gidiyor.
Ya ağırbaşlı ya fantastik
Eyüp ve Fatih Bölgesi'ndeki yokuş adları ağırbaşlı: Baş Müezzin Sokağı, Dervişzade Sokağı gibi.
İstanbul'un eski yokuşlarını yüzyıllar öncesine dönerek görmek isteniyorsa Eyüp'e gitmek gerek: Piyer Loti Kahvesi ve Dede Yokuşları gibi.
Bir semt var ki orada düz sokaktan çok yokuş ve merdiven var. Burası özellikle Marmara'ya bakan Galata-Tophane-Cihangir ve Ayaspaşa kornişi.
Beyoğlu'nda 336 tane yokuş ve merdiven var.
Beyoğlu Bölgesi'ndeki yokuş adları yer yer fantezi, lirizm ve güldürü ağırlıklı: Tom Tom, Taktaki, Curcuna, Hava Hoş, Altıpatlar ve daha niceleri.
Beşiktaş'tan Boğaz'a giden cadde üstünde yamaçlardan yüzlerce yokuş iniyor.
Sarıyer Bölgesi'nde de sahile inmek için birçok merdiveni ve yokuşu adımlamak gerek.
Boğaz'ın Anadolu sahilinde örneğin Beykoz'da 61 tane yokuş var. Bunların 14'ü merdivenli.
Hangi yokuş, nerede?
EMİNÖNÜ
Babıali Caddesi
Ankara Caddesi
Alemdar Caddesi
Osman Hamdi Bey Sokak
Alay Köşkü Caddesi
Soğuk Çeşme Sokak
Mahmut Paşa Yokuşu
Çakmakçılar Yokuşu
Fetva Yokuşu
FATİH
Sancaktar Yokuşu
Kazancı Selim Sokak
Duhani Sokak
Hasan Hüseyin Yokuşu
Akçin Sokak
Yörük Sokak
Dervişzade Sokak
Merdivenli Kahve Sokak
Merdivenli Mektep Sokak
İslambol Caddesi
Mevkufatçi Sokak
Tophane Yokuşu
Dedehane Sokak
Fil Yokuşu
Piyer Loti Caddesi
Şehy İsa Kaşgari
BEYOĞLU
Haci Ali Sokak
Şişhane Yokuşu
Camekan Sokak
Şair Ziya Paşa Sokak
Bereketzade Sokak
Pelesenk Sokak
Basma Tulumba Sokak
Çapanoğlu Sokak
Halepli Bekir Sokak
Somuncu Sokak
Kapanca Sokak
Hardal Sokak
Sağıroğlu Sokak
Fındıklı Yokuşu
Tom Tom Sokak
Sulak Çeşme Sokak
BEŞİKTAŞ
Peri Çıkmazı
Barboros Bulvarı
Spor Caddesi
Serencebey Yokuşu
Setbaşı Sokak
Muhtarı Evvel Sokak
Şahnişin Sokak
Kakmalı Kapı Sokak
Solgun Söğüt Sokak
SARIYER
Arpacı Çeşmesi Sokak
Kemalettin Camii Sokak
Bakkal Sokak
Kireçhane Sokak
Çapari Sokak
Aşiyan Yokuşu
Fıçıcı Kerim Sokak
Ağır Topçu Sokak
BEYKOZ VE ÖTEKİLER
Kanije Sokak
5. Sokak Yokuşu
Mezarlık Üstü Sokak
Kavak Mustafa Ağa Sokak
Yapraklı Çınar Sokak
Tufan Sokak
Köşk Sokak
Arapzade Sokak
Uryanizade Sokak
Açık Türbe Sokak
Bozacı Aralığı
Osman Dede Sokak
Topbaşı Meydan Sokak
Tekke Arkası Sokak
Salacak İskele Sokak
Ferit Tek Sokak
Uzun Hafız Sokak
Sipahioğlu Sokak