Siz deyin açlık ülkesi biz diyelim kültürler mozaiÄŸi

Uygarlığın beÅŸiÄŸi, dünyanın en eski ülkelerinden. Eski adıyla HabeÅŸistan, yeni bir macera. GeniÅŸ bir kültür, gelenek ve dil yelpazesi. Papirüs tekneler, kaleler, Afrika’nın en canlı etnik grupları, mitoloji, eÅŸsiz doÄŸa, egzotik kıyafetler, renkli seremoniler, Seba Melikesi... Gürleyen çaÄŸlayanlar, kaya kiliseleri, Mavi Nil’in destansı akışı, volkanik göller... Son 15 yıldır medyada yer alan haberlere göre dünyanın kıtlık, kuraklık, açlık ülkesi. Etiyopya’yı gezenler ise ülkenin yeÅŸilliÄŸi, olanakları karşısında ÅŸaÅŸkınlığa düşüyor. Varlık içinde yokluk nasıl oluyor? MüthiÅŸ bir tarihsel birikim neden bu sonuca yol açıyor?Afrika’nın doÄŸusunda yer alan Etiyopya, deÄŸiÅŸik yerleri gezmeyi seven gezginlerin en son hedefleri içinde. Etiyopya’da yedi yer UNESCO’nun Tarihi Miras Listesi’ne alınmış: Lalibela kaya oyma kiliseleri, Simien Ulusal Parkı, Gonder Kale Sarayı, AvaÅŸ AÅŸağı Vadisi, Tiya dikili taÅŸları, Omo AÅŸağı Vadisi ve Aksum Piramitleri. Etiyopya’nın genel olarak Hıristiyanlığın, özel olarak Ortodoks inancın tarihindeki yeri çok önemli. Etiyopya halkı Ä°.S. 4. yüzyılda Aksum Kralı Ezana ile Hıristiyanlığı kabul etmiÅŸ. Bu anlamda Ermeniler’den sonra ya da onlarla birlikte Hıristiyanlığı resmen kabul eden ikinci halk. Ancak Etiyopya Hıristiyanlığında çok özel bir durum var. Söylenceye göre hem Etiyopya’yı, hem de Yemen’i Etiyopya’daki baÅŸkent Aksum’dan yöneten Seba Melikesi Belkıs, bir gün Musevi Kralı Hz. Süleyman’ı (Ä°.Ö. 961-22) Kudüs’te ziyaret eder. DeÄŸiÅŸik mitolojik öğelerle örülü bir gece birlikte olurlar. Seba Melikesi’nin dönüş yolculuÄŸunda bir oÄŸlu olur. Bu çocuÄŸu Ä°bn-el Melik alarak adlandırır. Bu çocuk daha sonra Etiyopya’da Süleyman Hanedanı’nı kuracak I. Menelik olarak bilinecektir. Menelik 22 yaşında iken babasını görmeye gider ve üç yıl onun yanında kalır. Dönmeye karar verdiÄŸinde dönmesine karşı çıkanlara Hz. Süleyman ‘12 kabileden her biri Menelik’in yanına bin kiÅŸi verecek’ der. Bu arada Menelik’le birlikte Etiyopya’ya gidecek hahambaşının oÄŸlu Azariah Menelik’e Kudüs’teki özgün 10 Emir Sandığı’nı ya da Tevrat Sandığı’nı yanlarında götürmelerini önerir. Ve götürürler. Hz. Süleyman durumu öğrenince bunu gizler.Öykü hoÅŸ. Ama Etiyopya açısından çok önemli sonuçlar doÄŸurur. Bu özgün sandığın ÅŸu anda Aksum’daki Sion Meryem’i Kilisesi’nde olduÄŸu söylenir ki gezginler sandığın içinde bulunduÄŸu binayı dışarıdan görebiliyorlar. Ama daha önemlisi, Etiyopya’daki her kilisenin ‘kutsalın kutsalı’ olan bölümünde bu sandığın bir kopyası yer alıyor ve Etiyopya halkının geleneklerinde Musevi kültürünün kalıtımlarına yer veriliyor; sünnet (kız ve erkek), takvim, cumartesi tatili, tapınaÄŸa girerken temizlik gelenekleri gibi...RAHATSIZ EDECEK KADAR ZAYIF Ä°NSANLAREtiyopya gezileri kaçınılmaz olarak baÅŸkent Addis Ababa’dan baÅŸlıyor. Yerel dil olan Amhari dilinde ‘Yeni Çiçek’ demek. Kente muhtemelen Afrika’nın en iyi havayollarından biri olan Ethiopia Airlines’la varıyorsunuz. 2.400 metre yüksekliÄŸi ile Addis Ababa dünyanın en yüksek üçüncü baÅŸkenti. Dilenciler, sakatlar, rahatsız edecek kadar zayıf insanlar, cepçiler, atmacalar (yerel satıcılar), acayip taksi ÅŸoförleri bir yanda; olaÄŸanüstü sıcak, konuksever, çok güzel gülen ve gülünce o son derece saÄŸlıklı, beyaz diÅŸleri öne çıkan Etiyopyalılar bir yanda...Ulusal Müze olaÄŸanüstü. Rift Vadisi’nin son 10 milyon yıllık geliÅŸimi, yeÅŸilin daralması, bozulan eko dengelerin karşılaÅŸtırılmalı anlatımı, ana tanrıça heykelleri, etnografik öğeler ve de atamız hanımefendi Lucy’nin replikası (aslı bir alt kattaki depoda) müzede mutlaka görülmesi gerekenler. Addis Ababa’nın bir de çok geniÅŸ bir alana kurulan ancak gezginlerin çok tedbirli gezmeleri gereken Merkato’su, yani ana çarşısı da unutulmamalı. Bugün Addis Ababa her ÅŸeyin merkezi gibi. 1958’den beri BirleÅŸmiÅŸ Milletler Afrika Ekonomik Komisyonu’nun merkezi ve 1963’ten bu yana Afrika BirliÄŸi KuruluÅŸu’nun sekreterliÄŸi de burada görev yapıyor. Etiyopya’nın en büyük gölü olan Tana Gölü, 1.830 metre yükseklikte, yaklaşık 3.500 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. 60 kilometre çapında bir daire ÅŸeklindeki gölün derinliÄŸi 14 metre ve üzerinde çoÄŸu boÅŸ olan yaklaşık 30 adacık bulunuyor. Kenarında yer alan Bahir Dar, palmiye aÄŸaçlı bulvarlarıyla Etiyopya’da hiç ummadığınız tropikal bir kent görünümü sunuyor. Günümüzde ülkenin diÄŸer kentlerinden daha fazla turizme bağımlı hale gelmiÅŸ olsa da kendi kimliÄŸini koruyabilen kentlerden biri. 1994 yılına kadar Etiyopya’nın baÅŸkenti ve aynı adı taşıyan eyaletin merkezi olan Gonder, günümüzde ülkenin en büyük kenti olduÄŸu gibi aynı zamanda özgün dokusunu günümüze kadar taşımayı baÅŸarmış en etkileyici kent. Gonder’de 44 adet kilise bulunduÄŸu söylenir. Bunların büyük çoÄŸunluÄŸu 1888’de Sudan DerviÅŸleri tarafından tahrip edilmiÅŸ. Ancak günümüze özgünlüğünden hiçbir ÅŸey kaybetmeden ulaÅŸan tek kilise Debre Birhan Selasiye Kilisesi. 1690’lı yıllarda kurulan kilise, içinde bulunan birçok kraliyet mezarı nedeniyle 18. yüzyılda Gonder’in en önemli kiliselerinden biriydi. Mimari özelliklerinin yanısıra daha çok iç mekan süslemeleri ve duvar resimleriyle olaÄŸanüstü. HIRÄ°STÄ°YAN DÃœNYASININ TARÄ°HÄ° MERKEZÄ°Afrika’nın Petra’sı olarak da bilinen Lalibela ve kaya oyma mezarları Etiyopya’nın mutlaka görülmesi gereken yerlerinden. Kent 16. yüzyıldan beri turistlerin odak noktası olmasına karşın hálá modern geliÅŸmeden çok uzak. Son zamanlara kadar elektriÄŸi bile yokmuÅŸ. Aslında Lalibela bir hac merkezi. OrtaçaÄŸ kiliselerinin arasında karanlık geçitlerinde ve tünellerde her an karşınıza kendi giysileri içinde rahipler çıkabilir. Siz gezerken gizli mezar odalarından gelen ilahi sesleri ve tütsü kokuları size eÅŸlik edebilir. Lalibela sadece Afrika için deÄŸil, tüm Hıristiyan dünyası için çok önemli bir dinsel tarihi merkez. Burada, Etiyopya’nın herhangi bir yerinde hissedeceÄŸinizden daha fazla zaman tüneline girmiÅŸ gibi hissedeceksiniz kendinizi. Etiyopya’da önemli yerlerden biri de Aksum. Her taraftan fışkıran sarayları, dikilitaşı, yeraltı mezarları ve yazıtları ile Aksum, Büyük Aksum Krallığı’nın bir parçasıydı.Kuzey Etiyopya, Hıristiyanlığın son 1.500 yılına iliÅŸkin çok deÄŸiÅŸik, son derece ilginç örnek kiliseler sunuyor, muhteÅŸem güzel göllerin, akarsuların, çavlanların yanı sıra. Güney Etiyopya ise bambu evli Dorzeleri, çömlek tabaklarla dudak büyüten Mursileri, boyalı vücutları ve erotik dansları ile Karoları, Bureleri, Konsoları, göçebe Homer, Bena halkları ile son derece ilginç. Timkat, Fasika ve Meskal festivalleri ülkenin deÄŸiÅŸik yerlerine apayrı bir renk.TARÄ°HÄ° Ä°LK Ä°NSANA KADAR Ä°NÄ°YOREtiyopya tarihi ilk insana kadar iniyor. Son 30 yıl içersinde Etiyopya’nın Rift Vadisi boyunca yeni insanımsılar bulundu. Bunlardan 1974’te bulunan 3.2 milyon yaşındaki insanımsı (hominid), buluntu sırasında arkeologların kampında Beatles’in Lucy in the Sky with Diamonds parçası çalındığı için, Lucy olarak adlandırıldı. 30 kg. ağırlığında, 1.10 metre boyunda, ÅŸu anda Addis Ababa Ulusal Müzesi’nde sergileniyor. Ä°nsanlığın Australopithecus’dan homo sapiens’e varışında eksik bir halkayı tamamladı. Daha sonra 1992’de deÄŸiÅŸik fosiller bulundu. Bu nedenle Etiyopya insanlığın beÅŸiÄŸi diye adlandırılıyor.DÃœNYANIN EN YOKSUL Ä°NSANLARI BURADAEtiyopya 1 milyon 127 bin kilometrekarelik bir kıta. 68 milyonluk nüfusun yüzde 15’i hálá animist. Geriye kalanların yarısı Müslüman, yarısı Hıristiyan. KonuÅŸulan esas dil Amhara. Ayrıca Tigrinya, Oromigna, Guaragigna, Arapça gibi diller de konuÅŸuluyor. Çok sayıda etnik grup var. Nüfusun büyük bir çoÄŸunluÄŸunun Nuh peygamberin ve onun oÄŸlu Ham’ın torunlarından Kuş’tan geldiÄŸi, KuÅŸi olarak bilindiÄŸi belirtiliyor. KiÅŸi başı gayri safi milli hasıla, satın alma gücüne göre 740 dolar. Bu sonuçla dünyanın en yoksul insanları Etiyopya’da. Ulaşım araçları sınırlı. Petrol sorun. Zayıf vücutlu, ama iskeletleri saÄŸlam Etiyopyalılar yollarda yürüyor, çoÄŸunlukla omuzlara atılan bir bastonla. Bazıları koÅŸuyor. Bu ortalama iki bin yükseklikteki bir plato üzerinde akciÄŸer ustalığı. Aklımıza atlet Elvan geliyor...Â