Laiklik bu sarayda doğdu

Geçen hafta dünyanın en eski sarayını görmek için yollara düştüm. Yol arkadaşım Roma La Sapienza Üniversitesi’nden Prof. Marcella Frangipane’ydi. Zannetmeyin ki Mısır’da piramitlere ya da Antik Roma döneminden bir harabeye gittik. Rotamız dünyanın en eski sarayının yer aldığı, laikliğin çıkış noktası ve en eski kılıç koleksiyonuna sahip eşsiz bir yer: Malatya’nın Battalgazi Mevkii. ‘Battalgazi’ denince aklımıza ilk olarak ‘intikam’ kelimesi gelse de bölgede durum bildiğiniz gibi değil: 52 yıldır burada çalışan uluslararası ekip, bölgeyle ilgili çok değişik bilgileri ortaya çıkardı... “Nedir bunlar” derseniz:

Dünyanın ilksarayı burada, üstelik hâlâ sapasağlam: Arslantepe, Eski Malatya’da yani bugünkü adıyla Battalgazi’de yer alıyor. 3300 yıl önce Arslantepe’de yaşayan Hititler bu şehre ‘Malitiya’ demişler yani bugünkü Malatya’nın ilk adını kullanmışlar. Fırat Nehri’ne yakın olan şehirde Hititlerin izini ararken bilinmeyen bir uygarlığın çok daha önce yaptığı bir sarayı bulmuşlar. Koruma maksadıyla üstü bir çatıyla örtülmüş. Dünyada bilinen bu kadar eski başka bir saray yok. Duvarlar yüksek ve hâlâ sapasağlam. Üstelik çarpıcı duvar resimleri var. Bu bezemelerde, bir kadın ve bir erkek betimlenmiş. Saray koridorunun en iç bölümünde geniş bir resimle boyunduruğa bağlı iki boğanın yük arabasını ya da bir sabanı çekişi gösterilmiş.

Dünyanın en eski kılıç koleksiyonu yine Malatya’da. 12 mızrak ve 9 kılıç; altın, gümüş ve bakırdan yapılmış.

Laikliğin beşiği neden Malatya? Kazılarda 20 yılını deviren İtalyan profesör Francesca Balossi devlet geleneğinin ilk bu şehirde başladığını anlatıyor: Saray yapılmadan önce ürünler ilk önce dini merkezlerde yani tapınaklarda dağıtılırmış. Ama Arslantepe’de saray inşaatı sonrası dağıtım saraydan yapılmış. Bu yüzden uzmanlar laik sistemin başlangıç noktası olarak Arslantepe’yi gösteriyorlar.
İlk makbuz da buradan çıktı: Şehirde yazının icadından önce, makbuz belgelerinin erken hali olan mühür baskılarını kullanarak ürünlerin hareketi kontrol edilmiş. Bu mühür baskılarda 5000 yıldan fazla bir zaman önce muhasebe kayıtlarının tutulduğunu görüp şaşırıyorsunuz. Sarayda 6000 adet mühür baskısı bulunmuş.

İtalyan profesör Francesca Balossi, Arslantepe’de 20 yıldır çalışmalarını sürdürüyor. Balossi, laik sistemin doğuşunun merkezinin bu saray olduğunu söylüyor.

En eski kılıç koleksiyonu altın, kurşun ve bakırdan yapılmış Seçkin bir buluntu grubunu oluşturan bu nesneler bakır, kurşun, gümüş, altın ve bunların alaşımlarından yapılmış. Bunların arasında 12 mızrak ve 9 kılıç özellikle dikkat çekiyor. Kılıçlar kesinlikle silah kullanımının ilk örneğini oluşturuyor. Bundan sonraki yaklaşık 1000 yıllık bir süreci kapsayacak zaman dilimine tarihlenen başka hiçbir yerleşim yerinde böyle buluntular tespit edilmemiş. Arslantepe’ye www.gelecekturizmde.com sitesi ciddi maddi destek vermiş. Aklınızda olsun yörenizde turizme katma değer katacak projeler varsa başvuruda bulunabiliyorsunuz.

UNESCO’nun “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’nde yer alan Arslantepe Höyüğü’ndeki bu saray 5300 yılında yapılmış. Sütunları, duvarda nazar boncuğunu andıran gravürleri hâlâ sağlam. Sarayın girişindeki freskler de ihtişamını koruyor.

SUSESİ’NDE KAHVALTI, DARENDE’DE ŞELALE

Malatya’dan 18 kilometre uzaklıktaki Yeşilyurt şehrin sayfiyesi gibi. Buradaki Susesi Kır Lokantası’nda kahvaltı edin. Sadece 15 TL’ye kuş sütünün eksik olduğu masa donatıyorlar. Kâğıtkebabı, analı-kızlı ve kayısı tatlısını denemeden Malatya’dan dönmeyin. Hacı Baba Et Lokantası, Özgüngör Kebap Salonu, Sinan Et Lokantası deneyebileceğiniz yerler arasında bulunuyor. Battalgazi’de Ulu Cami ve kervansaraya göz atın. Darende’de Günpınar Şelalesi’ne, Tohma Kanyonu’na ve Somuncu Baba’ya gidin.

Arslantepe’de uluslararası arkeoloji ekibinin dünyanın en eski sarayını ortaya çıkarmak için çalıştığı sene sayısı 52.