Kaybolan cennetler

Atlas Dergisi'nin yayınladığı ‘‘Kuşlar ve Cennetleri’’ adlı kitap, Türkiye'nin sahip olduğu sulak alanları ve buralara gelen, bir çoğu nesli tükenmekle karşı karşıya olan kuşları derlemiş. Yazarı, Doğal Hayatı Koruma Derneği'nde uzun yıllar Kuş ve Sulak Alanlar Koordinatörü olarak çalışmış olan Murat Yarar. Bu çalışmalarının sonuçlarını 1997'de Gernant Magnin'le birlikte hazırladığı Önemli Kuş Alanları adlı kitapta yayımladı. Fotoğraflar ise yine doğa fotoğrafçılığının en tanınmış isimlerinden Cüneyt Oğuztüzün'e ait.

‘‘Kuşlar ve Cennetleri’’ kitabında Türkiye'nin dünya çapında da önemli birer yer tutan 11 kuş cenneti ele alınıyor. Bu cennet parçalarının başlıca problemleri arasında avcılık, ıslah çalışmaları, teknolojinin getirdiği kirlilik en yer alıyor. Çağlar boyunca bereket, zenginlik simgesi olarak görülen su, içinde barındırdığı doğal hayata bakılmaksızın kurutuluyor, üzerlerine bina inşa ediliyor ve hatta atık deposu haline getiriliyor ve böylece kaynaklar sorumsuzca tüketiliyor.

Türkiye'de uluslararası öneme sahip olan 76 sulak alanın varlığından söz ediliyor ve bu alanlar dünyada nesli tükenmekte olan türlere ev sahipliği yapıyor. Tepeli pelikan, küçük karabatak, yaz ördeği, pasbaş patka, dikkuyruk, kara akbaba, şah kartal, küçük kerkenez, huş tavuğu, toy ve boz kirazkuşu ülkemizde büyük sayılarda bulunan ve üreyen türlerden.

TÜRKİYE’NİN SULAK ALANLARI

Meriç Deltası: Türkiye ve Yunanistan arasındaki doğal sınır göç mevsiminde onlarca tür su kuşu, kıyı kuşu ve ötücü kuşa ev sahipliği yapıyor. Kuşları buraya çeken şeylerin başında sık sazlıklarla kaplı korunaklı yerlerin olması geliyor. Balaban, gece balıkçılı, alaca balıkçıl, erguvani balıkçıl, çeltikçi, kalıkçı bunların başında geliyor.

Kuş Gölü: Ününü İÖ 6.yy'dan beri korumayı başarmış. Ülkemizde kuşlarla ilgili kamuoyu oluşmuşsa bunda en önemli yere sahip. 1959'da Orman Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kuş Cenneti ilk milli parklardan biri. Gittikçe şartların kötüleştiği gölde en avantajlı kuşlar ise Karabataklar.

Gediz Deltası: Gediz Nehri, İzmir'in yaklaşık 40 km kuzeybatısında denize dökülüyor. İşte burada Gediz Deltası yer alıyor. Dünyada sayıları giderek azalmakta olan tepeli pelikan en önemli misafiri. Akdeniz Martısı, Hazar sumrusu ve sumru da lagünlerde üreyen diğer önemli türler.

Büyük Menderes Deltası: Türkiye'nin en önemli kıyı sulak alanlarından biri. İç taraflarda bulunan bataklıklar ıslah edilip tarım alanına dönüştürülmüş. Birkaç yıl önce açılmış toprak yol Akdeniz fokunun sayısının azalmasına sebep olmuş. Anadolu parsı da bölgede en son 1960'larda görülmüş. En çok Akdeniz martısı, küçük karabatak, flamingo ve ince gagalı martıya rastlanıyor.

Göksu Deltası: Avcılığın yasaklanmasıyla yok olmaktan kurtulan, korunaklı sazlıklarında özgürce yuva yapıp barınan kuşlara doğal zenginliklerini sunan Göksu Deltası, Türkiye'nin doğa korumacılığının yüz akı. Deltanın sembolü sazhorozları. Küçük karabatak, tepeli pelikan, bölgenin Önemli Kuş Alanı ilan edilmesini sağlamış olan başlıca kuşlar.

Seyhan-Ceyhan Deltası: Avrupa ile Afrika arasındaki göç yollarının üzerinde. Mart-nisan aylarında binlerce yağmur kuşuna rastlamak mümkün. Gökçen kuşların en yaygınları akça cılbıt, kızkuşu, küçük kum kuşu. Çok sayıda leylek de göç sırasında burada konaklıyor.

Göller Bölgesi: Beyşehir Gölü etrafında en yaygın görülen tür, sakarmekeler. Eğirdir Gölü tepeli patkaların en çok görüldüğü yer. Dikkuyruk, nesli tükenmekte olan ördek cinslerinin başında yer alıyor.

Ereğli Sazlığı: Sulak alanlar, Ereğli'nin batısında, Toroslar'ın eteğine sıkışmış. Bölge 1992'de SİT Alanı ve 1995'te Tabiatı Koruma Alanı ilan edildi; fakat bunlar sadece kağıt üzerinde kaldı. Tuz oranının artması sonucu, flamingolar, pasbaş patka, dikkuyruk gibi nesli tükenmekte olan kuşlara eskisi kadar sık rastlanmıyor.

Sultansazlığı: 1977'de DSİ'nin ıslah çalışmalarına dahil edilecekken, Milli Parklar Teşkilatı'nın müdahaleleri sonucu Develi Projesi'nde değişiklikler yapıldı. Alaca balıkçıl, çeltikçi, flamingo, boz ördek sıkça rastlanan türler.

Seyfe Gölü: Hirfanlı Baraj gölü, Tuz Gölü, Kulu Gölü milyonlarca kuşun üremesi için birebir. Flamingolar, bu gölün sembolü. Ak pelikanların nadir üreme yerlerinden biri. Akdeniz Martısı, ince gagalı martı ve küçük sumru gölde yuva kuran kuşlardan.

Kızılırmak Deltası: Sivas Kızıldağ'dan başlayan rotası, Karadeniz'de sona eriyor. Tepeli pelikan ve pasbaş patka Balık Gölü'nü tercih ediyor. Erguvani balıkçıl ve balaban da burada görülebilir. Deltada 50 çift turnanın ürediği saptanmış.