İstanbul Yazıları

Boğaz’da hava

(...) Osmanlı başkenti ve onun hemen yanıbaşında yer alan Boğaz yöresi ile suyolunun kuzey ağzına daha yakın yerler arasındaki önemli ısı farkı. Sadece yazlarını geçirmek için düzenli olarak Boğaz kıyısına gelen kent sakinleri değil, yaz mevsimi boyunca burada birkaç gün kalan yabancılar bile, sıcak bir temmuz ya da ağustos günü Boğaz kıyısından başkente ya da başkentin varoşlarından birine gidildiğinde neler hissedildiğini yaşamışlardır. Bu kısa yolculuk sırasında (Özellikle buharlı vapurla yapıldığında) algılanan izlenimler arasındaki zıtlık çok farklı enlem dereceleri üzerinde yer alan iki bölgeden ard arda geçmenin yaratabileceği çelişkili duyguya denktir. Oysa kat edilen mesafe en fazla 20 kilometre uzunluğundadır ve ayrıca ısıda böylesine bir değişikliği haklı çıkarabilecek hiçbir yükseklik farkı da yoktur.

(...) Yeteri kadar birbirlerine denk düşmeyen bir dizi yıl arasında paralellik kurmanın getirdiği çok ciddi elverişsizliklere karşın yine de birbirine karşıt olarak konan beş yıldan biri dışında (1859) hepsinde, aralarında iki üç yıllık zaman aralıkları bulunmasına rağmen, Boğaz'daki yaz ortalamalarının Pera ortalamalarından oldukça aşağıda oldukları görülmektedir. Öyle ki Boğaz'daki sıcaklıkların beş yıllık ortalaması Pera ortalamasından neredeyse iki derece daha düşüktür.

Bu tür ısı farkının normalde yaklaşık dört derecelik enlem farkına denk düşeceği, oysa burada sadece beş-altı kilometrelik bir mesafeden kaynaklandığı hesaba katılırsa bu sonucun önemi ortaya çıkar. Çünkü İstanbul ile Bebek, Ortaköy ve Kuruçeşme köyleri arasındaki uzaklık beş-altı kilometreden fazla değildir. Demek ki bu yerlerin yaz sıcaklıklarında görülen serinletici etki çok enerjik nedenler tarafından belirlenmektedir. Bu nedenlerin başında, büyük bir olasılıkla geniş Rusya yüzeylerinden Boğaz'a droğru yönelen ve orada geçmek zorunda kaldığı kanalın daralması nedeniyle daha da hızlı bir hareket içine giren önemli miktarda soğuk hava akımı bulunmaktadır (...)

İstanbul ve Boğaziçi / Tarih Vakfı Yurt Yayınları