İstanbul Yazıları

İstinye'ye dair

İstinye'nin eski adı Leostenis'tir. Boğazın bu geniş ve sakin koyunun kenarında (Argonot)'lar Amikos'a karşı giriştikleri muharebede yardımını gördükleri kanatlı bir perinin adına bir heykel dikmişlerdi. Bizans İmparatoru Büyük Konstantin bu mabedin yerine Aya Mikhail Kilisesini inşa etti. Yine burada Ayafokas Manastırı ile bir de 921 tarihinde Bulgarlar tarafından tahrib edilmiş bir İmparator Sarayı vardı.

İstinye 942'de Kazakların taaruzuna uğramış ve o tarihte saraylarla kiliseler temellerine kadar yıkılıp köyün bütün sakinleri kılıçtan geçirilmişlerdi.

Boğaziçi'nin bu büyük koyu Bizans ve Ceneviz donanmalarına da üslük etmişti. 1631 yılında İstinye kıyılarında dolaşan Evliya Çelebi köyün Selviburnu taraflarında (eski kiliselerin temel ve esaslarını) gördüğünü yazmaktadır.

(...) Eski asırlarda İstinye daha ziyade gemicilerin uğrağı olmuş, 19. asırda bu kıyılarda bazı kalafat yerleri yapılmıştı. İstinye'de Kürkçübaşı, Mahmut Çavuş, Neslişah Camii ve Mescitlerinden başka eski gemicilerden Derviş Reisin ve Yeniköy'de de yine gemi reislerinden Osman Reisin birer mescidleri vardır. 19. asır başlarında gemi kalafat yerlerinin bulunduğu İstinye'de sonradan (Tamir Havuzları ve Tezgáhları Osmanlı Anonim Şirketi) isimli bir müessese kurulmuş ve müessese zamanımızda Denizyollarına ve halen de Denizcilik Bankasına intikal eylemiştir.

Bugün Boğaziçi'nin bir sanayi mahallesi haline girmiş bulunan bu sakin koyu, balıkçıların da rağbet ettiği yerlerden biridir. Burada (İstinye Volisi) isimli bir voli yeri vardır.

(...) İstinye eski devirlerde İstanbulluların bülbül dinlemeye gittikleri yerlerden biriydi. O devirlerde sakin ve büyük koyu çekiç patırtıları yerine bülbül sesleri doldururdu.

(...) Birinci Dünya Harbinden evvel Şirket vapurları İstinye'ye günde 480 yolcu taşıyorlardı. Köyün misafiri olarak da 110 kişi kadar bir yolcu kalabalığı gidip geliyordu ve Şirket o vakitki para ile bu iskeleden günde yedi yüz elli kuruş hasılat yapıyordu.

(Boğaziçi'ne Dair. Turing Yayınları. 1986. İlk yayımlanışı: Cumhuriyet. 6 Eylül 1952)