Gölyazı’nın şiiri Apollon Krallığı’nın merkezinde

Çekirge Caddesi üzerindeyiz. Solunuzda ‘Mevlidi Şerif’in şairi Süleyman Çelebi, sağınızda Karagöz ve Hacivat’ın anıt mezarı. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, “Karagöz’ün büyüklüğü varlığında değil, yokluğundadır” derken nokta atışı bir tespit yapar. Çünkü imparatorluğun kuruluş demlerinde Şeyh Küşteri marifetiyle hayal perdesine yansıtılan Karagöz ile Hacivat hakkındaki bilgiler flu. Buna rağmen Sabri Esat Siyavuşgil’in tarifiyle söylersek; halk, hayal perdesinin Bursa’da kurulduğuna inanır. Hal böyle olunca popülaritesi hiçbir zaman düşmeyen ve her çağda yenilenen Karagöz ve Hacivat’ın önünde saygıyla eğilelim. Onların çini rölyefleri önünde hatıra fotoğrafı çektirdikten sonra yolun karşısındaki, Türkiye’nin ilk Karagöz Müzesi’ne de gidin. Böylesi bir yapıyı ayaklandıran Şinasi Çelikkol’a da hürmetlerimizi iletelim.

İznik; kuşkusuz Bursa’nın en güzel ilçesi. Adını verdiği gölün etrafına kurulmuş, antik devirlerden modern zamanlara uzanan bir yüzük taşı. Roma’nın kendini gösterdiği (ki Roma yolu halen mevcut), Bizans’ın 1204 Latin işgali sonrası sığındığı melce ve küllerinden doğduğu başkent, Selçukluların Anadolu’daki ilk payitahtı, Osmanlı’nın ilk medreseyi kurduğu yer... Hadi bir kez daha yineleyelim: İznik; Sarı Saltuk’un rüyası, Davudu Kayseri’nin din-ilim aynası, Cem’in gerçekleşmeyen kehaneti, Şeyh Bedreddin’in ‘sessiz ev’i. Bu küçük kasaba Hıristiyanlar için Vatikan ve Kudüs’ten sonra kutsal kabul edilen 3’üncü şehir. Çünkü İseviliğin kurumsallaştığı ‘İznik Amentüsü’ burada tamamlandı. Bir soru daha: Osmanlı’dan günümüze ulaşan en eski kitabe, Hacı Özbek Camisi’nin neresinde?

Bursa’nın Osmanlı sufiliğinde önemli bir yeri var. ‘Şehrin tasavvufi boyası’ diye tarif ettiğim Celvetiliğin piri Üftâde Hazretleri’nin kapısını çalalım: Arapça ‘celâ’ kelimesinden türeyen ve aşikâr olmak, ortaya çıkmak demek olan celvet, ‘halvete giren kulun kendi benliğini, varlığını yok ederek Hakk’ın sıfatları ile halvetten çıkması ve Hak’ta fani olması’ anlamına geliyor. Aziz Mahmud Hüdayi’nin, mürşidi Üftâde Hazretleri’nden öğrenerek sistemleştirdiği Celvetiyye, Anadolu ve Rumeli’de yaygınlık kazanacak, Osmanlı coğrafyasını mayalayacaktır. Şimdi ‘Boğaz’ın Dört Muhafızı’ndan biri olan Hüdayi Dede’nin şeyhine söylediği şiirle, Üftâde Camisi ve türbesinden ayrılalım: “Dertli âşıklar tabibi Hazreti Üftâde’dir / Bağı aşkın andelibi Hazreti Üftâde’dir...” Meraklısına not: Büyük mürşit Üftâde’nin tekkesine gitmek isteyen Tahtakale’den Aydede minibüsüne binsin. Dergâhın kapısını açınca, siz de Tanpınar’ın ‘Huzur’da söylediği gibi, “Ben o zamanlar gelseydim muhakkak Celveti olurdum” der misiniz? Bu arada Üftâde’nin komşusu sayılan Haraççıoğlu Medresesi’ne de mutlaka uğrayın. ‘İkinci zaman’ bahçesinde keyfinize göre yorgunluk kahvesi ya da çayı içerken Zeki Müren’in mahallesinden nağmeler duyacaksınız.

Mudanya, özellikle İstanbulluların deniz otobüsleriyle aşina oldukları bir istasyon. Bu ilçeyi başka bir yazıya havale edelim, siz batı yönünde ilerlemeye devam edin. Eskinin Rum kasabası Siği’nin ardından Tirilye’ye varacaksınız. Bu balıkçı kasabası, şarap ve zeytiniyle ünlü. Zeytin demişken; Abdülhak Şinasi Hisar, ‘Boğaziçi Mehtapları’nda rengi mora çalan bu zeytini pek bir över. Eski sokakları, Taş Mektep’i, Fatih Camisi, Tabut Evi, postanesi, Dündar Evi, Kemerli Kilisesi ile büyük ölçüde kendini muhafaza ve müdafaa eden bir yer Tirilye; görmeden geçmeyin.