Varlıkları bile unutulan yerliler: Tarahumaralar

Meksika’nın kuzeyindeki dağlık alanda, oldukça zor coğrafi şartlara uyum sağlayarak yüzyıllardır varlıklarını sürdürüyor Tarahumara yerlileri... Bazen efsanevi uzun mesafe koşu yetenekleri sayesinde ülkenin sembolü olmuşlar, bazen de var oldukları bile unutulmuş.

Chihuahua bölgesinde, Büyük Kanyon’dan dört kat daha büyük olan Copper Kanyon’un derin vadilerinde basit yaşamlarını sürdürüyorlar. Yalnız Meksika'daki bu utangaç insanlar, şimdilerde hayatlarının en zor koşusunu kazanmaya çalışıyorlar. Hem de modernizme karşı...

Tarahumara ismi 1500’lü yıllarda bölgeyi işgal eden İspanyolların yanlış telaffuzundan geliyor. Kendi dillerinde asıl isimleri ise ‘Raramuri’. Anlamı, ‘koşucu’ ya da ‘iyi koşan’. Bu yeteneklerinin nereden geldiğini anlamak çok da zor değil. Tüm yaşamları insana ne kadar küçük olduğunu hatırlatan Copper Kanyon’un yüzlerce metre derinliğindeki vadilerinde geçiyor.

Bu dik yamaçlarda avlanmak, tarlalarını sürmek, hayvanlarını otlatmak hatta genelde birbirlerinden uzak yaşayan yakınlarını ziyaret etmek bile insan üstü bir çaba gerektiriyor. Bu yaşam tarzı da doğal olarak üstün bir fiziksel dayanıklılık sağlıyor. Ta ki, günümüze kadar.

Meksika’nın en fakir grubu içinde yar alan yaklaşık 100 bin nüfuslu Tarahumaralar, zamanın etkilerinden kendi paylarına düşeni almışlar. Bir kısmı vadilerdeki yaşamlarını terk ederek şehirlere taşınmaya başlamış. Genelde paranın anlamını bilmeyen, ‘trampa’ yöntemiyle ürünlerini değiş tokuş ederek ihtiyaçlarını karşılayan Tarahumaralar parayla tanışmış. Şimdilerde Chihuahua gibi büyük şehirler dahil Copper Kanyon’daki merkezi yerleşim bölgeleri Creel, Divisadero, Batopilas, Urique ve Basaseachic gibi yerlerde el yapımı hediyelik eşyalarını satıyorlar. Bazıları da inşaatlarda çalışarak hayata tutunuyorlar.

Normalde tahta veya kerpiçten yaptıkları küçük kulübelerde, ya da bölgenin kaya yapısı sayesinde doğal koruma sağlayan mağaralarda yaşıyorlar. Ama bunlar şehre yaklaştıkça yerlerini betonarme evlere bırakmaya başlıyor. Evleri genelde birbirlerine uzak, kendi tarlaları içinde yer alıyor. Fazla eşyaları yok. Hem alacak paraları yok hem de ihtiyaçları. Yatakları genelde yere serdikleri hasır ve battaniyelerden ibaret. Tuvaletleri evlerin dışında, küçük bir kulübe ya da etrafı bezle çevrilmiş şekilde.