Çağlayan’ın Laz konakları

Rize’nin mimari biçimleri hemen hemen her vadisinde farklılık gösteriyor. Fırtına Vadisi’nde yani Çamlıhemşin’de Rusya gurbetinden kazanılan paralarla yapılan konaklar ne kadar özgünse, Rize merkezdeki ya da İkizdere’deki konaklar da birbirinden mimari stil olarak ayırt edilebiliyor. Rize’nin bir başka ilçesi Fındıklı’da da mimari yaşamın en önemli biçimlerinden konaklar farklı yapı stiliyle hemen ön plana çıkıyor. Kırsal mimarinin önemli örneklerini barındıran Çağlayan (Abu Viçe) Vadisi’nde yer alan 30’a yakın konak günümüze kadar gelebilmeyi başarmış. Elbette bir kısmı yıkılmış ancak çoğu günümüze ulaşabilmiş, bir kısmı da adamakıllı restore edilmiş.

SÜRGÜLÜ PENCERE KİREMİT ÇATI

Fındıklı’nın kırsal mimarisinin bu çağa tanıklık eden yapıları hakkında biraz daha detaya girersek, evler genellikle iki katlı, zemin kat ahır, birinci katsa yaşam alanı olarak düzenlenmiş. Çatı örtüsü olarak kiremit kullanılmış olan yapılarda, pencereler sürgülü olarak tasarımlanmış. Bu pencerelerde ayrıca dışa açılan çift yönlü tahta kapaklar yer alıyor. Göz dolmalı ya da taşgöze de denilen evlerin hem dış görünüşü hem de iç planları birbirine oldukça benziyor, ancak her birinin yakınına vardığınızda birbirinden ayırt edici özelliklere de sahip olduğunu görüyorsunuz. Bir kısmı büyük bacalara sahipken bir kısmında ahşap ve taş detayları ön plana çıkıyor.

DOLMATAŞ EVLER ÇOK ODALI

Gelgelelim evlerin en önemli özelliklerinden biri genişçe bir alanı kaplayan taşlık denen sistem. Zevk sahibi Fındıklılı aileler konaklarının bahçelerini çiçek bahçesine çevirmişler, eve girişteki bu renk cümbüşü elbette evin içine dair de bir fikir veriyor. Oldukça sade döşenmiş evlere girildiğinde evin ana yaşam alanı olan hayat bölümüne girilmiş oluyor. Laz konaklarında evin diğer odaları da aşağı oda, köşe oda, yukarı oda, karanlık oda, köşk oda Mabeyin (evin büyüklerinin yattığı oda), büyük oda ve iç hayat gibi isimlerle adlandırılıyor. Evdeki odaların bu kadar çok olmasının nedeni de ailelerin geniş aile olmasından kaynaklanıyor. O zamanlar kardeşler çocuklarıyla hep bir arada yaşamayı tercih ediyorlardı. Evlerin pencere sistemleri de oldukça ilginç. Pencereleri oldukça ferah olan bu yapılarda, pencerelerin yükseklikleri ortalama 1.50 metreyi, genişlikleri ise 90 santimi buluyor. Evlerin ahşap kısımlarının arasına yerleştirilen taşlar derelerden kesilen taşlardan oluşuyor, dışarıdan bakıldığında oldukça estetik bir görüntü arz eden taşlar standart bir biçimde yerleştirilmiş. Coğrafyanın şekillendirdiği çok belli olan bu konaklarda yaşam tarzı eski günlerde olduğu gibi hayvancılıkla ve tarımla değil sayfiye olarak ön plana çıkıyor. Çoğu konak sahibi yazları evlerini gelip açıyor, bazıları yıl boyunca yaşamayı tercih ediyor. Evlerin önünde geniş çaylık alanlar ve ekili araziler de var elbette. Evlerde kullanılan yapı malzemeleri zorunluluğu maddi külfetten kurtarmaya dönüştürmüş ayrıca en önemli özelliklerinden biri, bu evlerdeki taş malzemelerin nemi betona nazaran daha az çekmesi. Böylece bu evlerde yaşayanlar bir nebze yörede yaşayan insanların çokça mustarip olduğu romatizmal hastalıklardan bir nebze olsun kurtulmuş oluyor. Bir de bu evler yazın daha serin kışın ise sıcak oluyor.
Laz konakları bulundukları bölgeye değer katıyor ancak ne yazık ki yüzyıllardır orada durmalarına rağmen mantar gibi türeyen çok katlı binaların yapılmasına mani olamıyor. Böyle bir mimarinin yanında yapılan ucubeleri görünce insan sormadan edemiyor: Tarihten hiç mi ilham alınmaz?