Beşi 'dünyanın en iyileri' listesine seçildi: Nefis tatlılarımızın peşinde yola çıkılacak adresler | 10 ŞEHİR 10 ÖNERİ

Gastronomi sektörünün önde gelen yayınları, her yıl pek çok kategoride ‘enler’ listesi belirliyor. Ülkemiz de genellikle bu listelerde kendine yer bulmayı başarıyor.

Son olarak, 2018'den bu yana her yıl gastronomi alanında listeler yayımlayan Taste Atlas sitesi, dünyanın en lezzetli 50 tatlısını belirledi.

Türkiye listeye beş maddeyle damga vurdu. Fıstıklı sarma 47’nci, fırın sütlaç 39’uncu, baklava 27’nci, Gaziantep baklavası 18’inci, Kahramanmaraş dondurması ise 8’inci sırada yer aldı.

Biz de bu haber üzerine gezgin ve seyahat yazarları Nurgül Büyükkalay, Özlem Köseoğlu, Didem Mutçalıoğlu ve Erdoğan Gümüş’e ‘Ülkemizde tatlıların peşinde yola çıkılacak adresler hangileri?’ diye sorduk. Hem 10 şehirden birbirinden lezzetli 10 tatlıyı önerdiler hem de bu şehirlerde gezilecek görülecek yerler konusunda tavsiyelerde bulundular.

Dünyaca tescilli: Fıstıklı baklava / GAZİANTEP

Türkiye'nin popüler marka şehirlerinden olan Gaziantep; huzur veren dokusu, otantik mimarisi, eşsiz doğası, köklü tarihi ve dünyaca ünlü mutfağıyla yerli-yabancı turistlerin vazgeçilmez rotaları arasında yer alıyor.

Fıstığı, fıstık ezmesi, kebabı, lahmacunu, katmeri ve birbirinden nefis birçok lezzeti coğrafi işarete sahip olan şehrin, baklavası ise ülkemizin Avrupa Birliği tarafından coğrafi işaret tescili verilmiş ilk ürünü olma özelliğini taşıyor.

“Çoğumuz gibi benim de Antep mutfağında peşine düştüğüm ilk lezzet her zaman fıstıklı baklava oluyor” diyen Nurgül Büyükkalay, “Baklava geçmişi çok eskilere dayanan bir tatlı ve her zaman sofraların baş tacı olmuş. Türkçe kökenli bir kelime olan baklavanın hamur anlamına gelen ‘baklahu’dan, oklavanın ise oklahu’dan geldiği biliniyor. Yöresel olarak baklavanın içerisine eklenenler değişse de Gaziantep, fıstıklı baklava ile özdeşleşiyor. Babadan oğula, ustadan çırağa öğretilen baklava, incecik hamur katmanları arasına fıstık ve kaymak konularak pişiriliyor, üzerine şerbet ilave ediliyor. Şehrin her bölgesinde birkaç baklavacı karşınıza çıkacak. Hepsi de bu işi harika yapıyor” ifadelerini kullandı.

Fıstıklı baklava

Uğruna yola düşmeye değer: Kadayıf dolması / ERZURUM

Doğu Anadolu’nun incisi Erzurum, tarihi ve kültürel değerleriyle dikkat çekiyor. Özellikle kent merkezi; camileri, medreseleri, türbeleri, hanları, hamamları ve çeşmeleriyle adeta tarih kokuyor. 

Örneğin Anadolu’daki kapalı medreselerin son ve en büyük örneklerinden Yakutiye Medresesi, Erzurum Kalesi, Saat Kulesi, anıt mezar geleneğinin en güzel örneklerinden Üç Kümbetler, Erzurum’daki tarihi camiler arasında en önemli ve en eskisi olarak gösterilen Ulu ve Lala Paşa camileri gezip görülecek yerlerden sadece birkaçı… 

Şehrin en popüler lezzeti artık herkesçe bilinen cağ kebabı… Ancak Erzurum'un uğruna yola düşülmesi gereken bir başka lezzeti daha bulunuyor: Kadayıf dolması...

“Pek çok kaynakta Selçuklu ve Anadolu Beylikleri zamanında imarethane ve aşhanelerde verilen yemeklerin listesinde kadayıfın da bulunduğu belirtiliyor” diyen Erdoğan Gümüş, “Kadayıf tatlısı bilinen ve her yerde bulunabilecek bir tatlı olsa da buradaki pek öyle değil. Daha çok Erzurum ve yöresinde yapılan bu tatlı, avuç içi büyüklüğündeki tel kadayıfın içine dövülmüş ceviz koyulup sarılarak dolma şekli verildikten sonra yumurtaya batırılıp kızgın yağda kızartılmasıyla elde ediliyor. Tatlı şerbetlenerek sofralara getiriliyor. Tadı gerçekten harika” dedi. 

Erzurum’da kadayıf denilince akla ilk olarak Ramazan ayının geldiğinin de altını çizen Gümüş, “Bu güzel şehrimizde Ramazan ayı boyunca yediden yetmişe herkes için iftarın olmazsa olmazı, sofraların baş tacı kadayıf dolmasıdır” ifadelerini kullandı.

Tam bir Anadolu tatlısı: Karakuş / ADANA

Adana, kebabıyla bilinse de pek bilinmeyen ancak bir zamanlar yerlilerin evlerinde eksik olmayan bir lezzeti barındırıyor: Karakuş tatlısı…

Nurgül Büyükkalay, “Yıllardır Adana’ya gidip gelsem de Adanalı arkadaşlarım söyleyene kadar benim de haberim olmamıştı bu tatlıdan. Annelerinin ve anneannelerinin yaptığı karakuş tatlılarını anlatırlarken duydukları heyecan, geleneksel lezzetlerimize neden sahip çıkmamız gerektiğini çok net anlatıyor” dedi ve ekledi:

“Karakuş, Adanalıların deyimiyle tam bir Anadolu tatlısı. Şimdilerde eskiden olduğu gibi evlerde sık yapılmasa da unutulmaması için çaba gösteriyorlar. Özellikle bayramlarda ve misafir geldiği zaman yaptıkları için ‘misafir tatlısı’ olarak da biliniyor. Hamur ve şerbet ile hazırlanıyor. İncecik kızarmış hamuru, şerbeti, cevizli iç dolgusu ile tam bir lezzet şöleni. Ceviz yerine Antep fıstığı ve fındık kullanılarak da yapılıyor.”

Kabak tatlısı

Şehrin en popüleri: Tahinli kabak tatlısı / ANTALYA

Tahin Antalya’da birçok lezzetin eşlikçisi. Tahinin en çok yakıştığı lezzetlerden biri de kabak tatlısı.

Nurgül Büyükkalay, “Antalya’ya has kabak tatlısı yapılırken, diğer bölgelerden farklı olarak dış sert kabukları ayıklanan kabaklar doğranıp limon sıkılarak bir gün toz şekerde bekletiliyor. Yüksek ateşte kendi suyunda kaynatılıyor ve sonrasında kuzinede fırınlanıyor. Kızartılmış şerbetli bal kabakları, üzerine bol tahin dökülerek ceviz ve manda kaymağı ile servis ediliyor. Antalya’da yiyeceğiniz kabak tatlısının üzerindeki tahin, Manavgat’ın coğrafi işaretli altın susamından elde edilen kendine has ve müthiş aroması olan bir lezzet. Tahinli kabak tatlısını Antalya’da özellikle köfte piyaz restoranlarında bulabilirsiniz” dedi.

Tarihi 1924 yılına dayanıyor: Hamsiköy sütlacı / TRABZON

Karadeniz’in incisi ticaret ve turizm konusunda en gelişmiş şehirlerinden biri Trabzon… Sümela Manastırı, Trabzon Kalesi, Bakırcılar Çarşısı, Uzungöl, Atatürk Köşkü ve Boztepe gibi pek çok güzelliğe ev sahipliği yapıyor.

Zigana Dağı eteklerinde, 1300 metre rakımda bulunan Hamsiköy de şehrin hem kültürel hem de gastronomik açıdan en özel yerlerinden biri…

“Hamsiköy sütlacı Karadeniz’in en meşhur lezzetlerinden” diyen Nurgül Büyükkalay, “Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve 2017’de coğrafi işaret belgesi almış. Aslında tarihi 1924 yılına dayanıyor. Hamsiköy, bitkisel çeşitlilik bakımından çok zengin. Tatlının ana malzemesi olan sütün, bu bitkilerden beslenen ve serbest otlayan ineklerden elde edilmesi lezzetinin sırlarından biri. Doğadaki çiçeklerin bolluğu, sütlerin yağlı olması, süt, pirinç ve şekerden yapılan sütlaca herhangi bir katkı maddesinin konmaması gibi faktörler bu kadar lezzetli olmasını sağlıyor” dedi.

Sütlaç

Ünü şehrin sınırlarını aştı: Met helvası / ESKİŞEHİR

Genellikle Ankara, İstanbul ve çevresindeki diğer kentlerin hafta sonu rotası olan Eskişehir, sonbaharda çok sayıda yerli ve yabancı turiste ev sahipliği yapıyor.

Özellikle şehirde geçireceğiniz iki günden birini Odunpazarı bölgesine ayırırsanız hem tarih hem sanat hem de açık havada alışveriş keyfi yaşamış olacaksınız. Bu bölge aynı zamanda harika lezzetleri de barındırıyor. Onların başında da met helvası geliyor.

Erdoğan Gümüş, “Met helvası, adını çubuk (met) ve aşık kemiğiyle birlikte oynanan bir sokak oyunundan alıyor. Eskiden mahalle aralarında kemikten oyun oynandığı ve yenilen tarafın yenen tarafa ikram için helva çektiği rivayet ediliyor. Günümüzde Eskişehir’in ünü sınırlarını aşmış lezzetlerinin başında geliyor. Un, yağ, şeker, limon ve su kullanılarak lif haline getirilmiş, 2 santimetre çapında 7,5 santimetre uzunluğundaki yatay kesilmiş bu harika şekerleme çeşidi, aynı zamanda Eskişehir’e gelenlerin dönerken sevdiklerine hediye olarak götürdükleri en güzel lezzetlerden biri” ifadelerini kullandı.

Met helvası / Fotoğraf: İHA

Balkan lezzeti olarak biliniyor: Şambali / İZMİR

İzmir’in en eski lezzetlerinden biri olan şambali, özellikle Hisarönü’nde çok meşhur. “Ağızda dağılan irmiği ile efsaneleşmiş bir tat olan şambali, aslında Balkan lezzeti olarak biliniyor” diyen Özlem Köseoğlu, tatlının yapılışını şöyle anlattı: 

“Şeker ve su ile kaynadıktan sonra limon suyu eklenir. Limon suyu eklendikten sonra da pişirilip kendine gelmesine kadar bırakılır. Fırın 200 derecede açıldıktan sonra irmik, nişasta, kabartma tozu ve ardından yoğurt ile 10 dakikaya yakın bir sürede karıştırılır. Bu muhteşem lezzet, tuzsuz fıstık ile süslendikten sonra hafifçe kesikler atılarak kızarana kadar iyice pişirilir. Fırın sonrası, üzerine dökülen şerbetle kıvama gelen şambalinin kendi tadını alabilmesi ve içine çekebilmesi için 15 ya da 20 dakika kadar beklemek gerekir.”

“Kemeraltı Çarşı’nda gezerken, bu tatlıyı yemeyi ihmal etmeyin” diyen Köseoğlu, “Hazır gelmişken Hisar Camisi, Konak Meydanı, Saat Kulesi, baharattan altına kadar alışverişin her türlüsünü yapabileceğiniz Kızlarağası Hanı ve meşhur Kordon görülmesi gereken yerlerin başında geliyor” ifadelerini kullandı.

Şambali

Hazırlanışı ustalık gerektiriyor: Süt helvası / BURSA

Bursa, doğal güzelliğiyle Türkiye'nin en çok yerli turist ağırlayan şehirlerinden biri. Hititler’den Bizans’a, Pers’lerden Osmanlı’ya kadar tarihin her devrine tanıklık etmiş bölge, kültürel ve tarihi miraslarını korumayı da başaran ender şehirlerimizden…

Gezilip görülecek yerler arasında Tirilye, Cumalıkızık, Altınpark, Suuçtu Şelalesi, Kocayayla, Misi köyü ve Oylat Mağarası gibi adresler yer alıyor.

Bursa denince akla gelen ilk tatlı ise genelde süt helvası oluyor. Süt helvası geç saray mutfağında sevilen bir tatlıyken bugün artık Bursa’ya mal edilmiş ve Bursa’nın sahip çıktığı bir tatlı haline geldi. Türkiye’nin başka illerinde pek karşımıza çıkmayan bu tatlı, şehirde birçok esnaf lokantasının menüsünde yer alıyor.

Didem Mutçalıoğlu, “Süt helvası, malzeme anlamında çok sade bir tatlı. Un, tereyağı ve süt ile yapılıyor ve hazırlanışı ustalık gerektiriyor. Ilık olarak servis edilen tatlı hem hafif hem de çok lezzetli. Taze tüketilen bir tatlı olan süt helvasını esnaf lokantalarının öğle menülerinde yakalamak için erken gitmek gerekiyor. Çünkü seveni çok, hemen tükeniyor” dedi.

Çok lezzetli: Burma kadayıf / DİYARBAKIR

Diyarbakır’ın ünlü tatlısı burma kadayıf, tatlı severlerin vazgeçilmezlerinden biri…

“İnce hamur telleri içine ceviz içi ya da Antep fıstığı koyularak fırında kızartılan sonra da üzerine şerbet dökülerek yapılan tatlı, ustalık isteyen lezzetlerden” diyen Didem Mutçalıoğlu, “İyi yapıldığında çıtır çıtır ve bir o kadar lezzetli olan tatlının ana vatanı Diyarbakır. Buraya gelince kesinlikle yemeden dönülmemesi gereken müthiş bir lezzet” dedi.

Diyarbakır’ın derin kültürünün hem yemeklerine hem de şehrin tarihi köşelerine yansıdığının altını çizen Mutçalıoğlu, “Bu kadim şehre gelip etkilenmemek mümkün değil. Mezopotamya’nın en eski yerleşimlerinden, diller ve dinler şehrinde farklı kültürler tarih boyunca birlikte yaşamış. Tarihi camileri, medreseleri, köprüleri, hanları ve kiliseleriyle sokakları tarih kokan bir şehir burası. Diyarbakır Surları ise Çin Seddi’nden sonra dünyadaki en uzun sur yapısı olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor" ifadelerini kullandı.

Burma kadayıf 

Nefis kokuyor: Peynir helvası / ÇANAKKALE

Upuzun sahil şeridi, tarihe ışık tutan müzeleri ve antik çağlara dayanan ihtişamlı geçmişi ile ülkemizin en güzel şehirlerinden biri olan Çanakkale, Çanakkale Şehitleri Anıtı ve Harp Müzesi, Truva Antik Kenti, Behramkale köyü, Bozcaada ve Gökçeada gibi pek çok özel yere ev sahipliği yapıyor.

Şehrin en popüler lezzeti ise peynir helvası… Özlem Köseoğlu, “Peynir, şeker, un/irmik, su/süt, sıvı yağ ve margarin kullanılarak yapılıyor. Pratik bir yapıma sahip olan bu tatlı, Çanakkale’ye has ve yöresel bir tatlı. Yapılırken kullanılan tuzsuz Ezine peyniri, bu tatlının her şeyi…” dedi.

Köseoğlu, tatlının yapılışına dair şu bilgilerin altını çizdi:

“İlk başta tencereye bu peynir koyulur. Ardından peynire, yumurta sarısı ile taze tereyağı eklenir ve karıştırılıp pişirilir. Peynir, hafif sulandıktan sonra irmiği ve ardından şekeri eklenerek kısık ateşte iyice pişirilmeye devam edilir. Kaynadıktan ve yeteri kadar piştikten sonra helva, tepsiye dökülerek fırınlanır. Tam da bu sırada mis gibi bir koku sarar etrafı… Çanakkale’ye yolunuzu düşürdüğünüzde bu lezzeti tatmadan sakın dönmeyin.”

Fotoğraflar: iStock