Anıt aÄŸaçlar arasında

DeÄŸiÅŸik bir gezi programı öneriyoruz bu hafta: Ä°stanbul’un en eski sakinlerini, anıt aÄŸaçlarını görmeye gidin. Çünkü evet, bir müze, bir sergi gezer gibi aÄŸaç görmeye gidilir. Çünkü Ä°stanbul asırlarca yaÅŸamış 100’ün üzerinde aÄŸacıyla gerçek bir anıt aÄŸaç cenneti.Ä°stanbul Ãœniversitesi Orman Fakültesi Peysaj Mimarlığı Bölüm BaÅŸkanı Prof. Dr. Adnan Uzun, ‘İstanbul’un aÄŸaçları, bu tarihi kente yakışır yaÅŸlarda’ diyor. ‘Meydanlarda, cami avlularında, eski evlerin bahçelerinde bazen de kentin gittikçe yok olan ormanlarında o kadar çok anıt aÄŸaç var ki. Bu aÄŸaçların tamamına yakını envanterlerimizde kayıtlı. En bilinenleri 38 tane.’ Ä°ÅŸte Adnan Uzun’un rehberliÄŸinde Ä°stanbul’un anıt aÄŸaçları arasında bir gezinti. EYÃœP SULTAN ÇINARIYer: Eyüp Sultan Camii’nin dış avlusu, Eyüp. Cinsi: DoÄŸu Çınarı. Çapı: 2 metre 87 santim. Boyu: 20 metre 50 santim. Yaşı: 600 civarında.Fatih Sultan Mehmet, Ä°stanbul’u aldığı sırada, Emevilerin ÅŸehri kuÅŸatması sırasında ÅŸehit düşmüş Halit Bin Zeyd’in mezarının bulunmasının askerlerine iyi bir moral olacağını düşünür ve hocası AkÅŸemsettin’den yardım ister. AkÅŸemsettin mezarı rüyasında görür, yerini padiÅŸaha bildirir. Fatih hocasına mezarın ayak ucuna ve baÅŸ ucuna birer çınar dikmesini söyler. Sonra da hocasının doÄŸru söyleyip söylemediÄŸini anlamak için bir plan hazırlar. Silahtar AÄŸa’ya elindeki yüzüğü verip çınarların tam ortasına gömmesini, sonra da aÄŸaçları söktürüp 20 adım kıbleye diktirmesini emreder. Mezarın bulunduÄŸu açıklanır. PadiÅŸah bütün devlet erkanıyla gelir. Ama AkÅŸemsettin, mezarın yerinin doÄŸru olmadığını söyler. PadiÅŸah sinirlenmiÅŸ gibi görünerek ‘Hocam mezarın iki çınar aÄŸacının arasında olduÄŸunu söylüyordunuz, ÅŸimdi de burası deÄŸil diyorsunuz. Nasıl oluyor?’ deyince AkÅŸemsettin ‘Efendim görüyorum. Bir kulaç altta yüzüğü, iki kulaç altta da mezarı görüyorum’ der. Kazı yapılır, yüzük ve mezar taşı çıkarılır. Ä°ÅŸte bu efsaneye ilham veren çınar, Eyüp Camii’nin dış avlusunda bulunuyor.FATÄ°H’İN TAÅžLI ÇINARI Yer Gülhane Parkı kapısının karşısı, Eminönü. Cinsi DoÄŸu Çınarı. Çapı: 2 metre 30 santim. Boyu: 23 metre 50 santim. Yaşı: 300 civarında.Sirkeci’den Sultanahmet’e çıkan yolun ortasındaki bu dev çınarın yanında bir taşın gömülü olduÄŸu, hatta bu taşın Fatih’in kıratını sıçrattığı söyleniyor. Oysa aÄŸaç Fatih kadar yaÅŸlı deÄŸil, 300 yaşında. 1940 tarihli bir makalede zamanın belediye baÅŸkanı Cemil Topuzlu ‘Bu dev çınar tramvay yolu geniÅŸletme çalışmalarında Sultanahmet’e çıkarken yolun saÄŸ tarafındaki mezarlıktaydı. O taÅŸ da tam mezarlık duvarının ortasındaydı. Duvar yıkıldı aÄŸaç ortada kaldı. Duvardan kalan taÅŸ da yok oldu’ diye yazmış... DOÄžU ÇINARI Yer: Midilli Ali Reis Camii’nin bahçesi, Anadolu Kavağı. Çevresi 6 metre Çapı 1.91 metre. Yaşı 200 civarında.FENERBAHÇE PARKINDA ÜÇ AÄžAÇFenerbahçe Parkı’nda 3 anıt aÄŸaçtan ikisi Akdeniz servisi, birisi sakız aÄŸacı. Servilerin boyları 19 metre, yaÅŸları ise yaklaşık 380. Sakız aÄŸacının boyu 17 metre yaşı ise 442. Kanuni Sultan Süleyman 21 Mart 1562’de bir ferman yayımlayarak Topkapı Sarayı’nın karşısında bulunan yarımadaya bir fener kulesi yapılmasını, çevresinin de aÄŸaçlandırılmasını emretmiÅŸ. Anıt servilerin bu devirden kaldıkları varsayılıyor. AHTAPOT ÇINARI Yer: Orman Fakültesi, EÄŸitim AraÅŸtırma ÇiftliÄŸi, Bahçeköy, Sarıyer. Cinsi Londra Çınarı. Çapı 3 metre 65 santim. Boyu 32 metre. Yaşı 500 civarında.Bahçeköy Bilezikçi ÇiftliÄŸi’nin giriÅŸinde saÄŸda olan bu çınar sekiz kollu. Görebilmek için Orman Fakültesi’nden izin alınarak çiftliÄŸe gitmek gerekiyor. KATÄ°L ÇINAR Yer Çengelköy Karakolu’nun arkasında. Çevresi 6.6 metre. Çapı 1.92 metre. Boyu 15 metre. YaÅŸ: 500’e yakınÇengelköy Karakolu’nun hemen arkasında, denize yakın bu çınarın en üstteki kuru dallarından biri yıllar önce kırılıp düşmüş. Altındaki çay bahçesinde oturan birisinin ölümüne yol açmış. Åžimdi kalın bir dalı yere paralel olarak 10-15 metre boyunca uzanıyor. Ãœsküdar Belediyesi’nin alttan destek olarak birer metre arayla koyduÄŸu demirler de ona yaÅŸam savaşında yardımcı oluyor.AÅžIKLAR ÇINARI Yer: Çamlıca Gazinosu’nun yanındaki setin üzerinde, Çamlıca Tepesi. Yusuf Nalkesen’in ‘O aÄŸacın altını ÅŸimdi anıyor musun?’ hicaz ÅŸarkısına ilham verdiÄŸi söyleniyor. Gerçi bu ÅŸarkıya ilham verdiÄŸi söylenen baÅŸka aÄŸaçlar da var ama nedense o aÄŸacın, bu aÄŸaç olduÄŸuna inananlar çoÄŸunlukta. Aşıklar Çınarı 300 yaşından fazla. Yine o civarda, Küçük Çamlıca’daki Çilehane Bahçesi’nde de 450 yaşında bir servi aÄŸacı var.BEYKOZ’DA 13 ANIT AÄžAÇ VARBeykoz tarihi aÄŸaç bakımından çok zengin. Bunların arasında en bilinenleri Beykoz Parkı’ndaki 25 metrelik 200 yıllık DoÄŸu çınarı. Beykoz Çocuk Göğüs Hastalıkları Hastanesi’nin bahçesindeki sedir ve Beykoz PaÅŸabahçe’deki ikiz fıstık çamları dikkate deÄŸer. Ayrıca Beykoz’un Akbaba Köyü’ne giderken Ahmet Rasim’in evinin arkasında cumartesileri pazar kurulan alanda 15 çınar bulunuyor. İçlerinde 5-6’sı yaklaşık 300 yaşında. Bir aÄŸaç nasıl anıt aÄŸaç olur?Bir aÄŸacın anıt olması için Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları tarafından tescil edilmesi gerekiyor. Anıt aÄŸacın sadece çok eski olması yetmiyor. Kendi türünün alışılmış ölçütlerinin üzerinde olmalı. Yöre folklorunda, tarihte özel bir yeri bulunmalı. Bir anıt aÄŸaç ancak koruma kurulu tarafından izin verildiÄŸi takdirde budanıyor.Neyzen Tevfik altında ney çaldı diye bir aÄŸaç anıt ilan edilir mi?Ä°stanbul Pendik’te Neyzen Tevfik’in altında ney çaldığı bir sakız aÄŸacı var. Bu kuru gövdeli sakız aÄŸacının 150 yaşında olduÄŸu saptanmış. Ama anıt aÄŸaç deÄŸil. Bu yaÅŸlı aÄŸacın altında Neyzen Tevfik ney çaldığı için anıt aÄŸaç statüsüne geçmesi gerekir mi gerekmez mi diye yıllardır tartışılıyor.Ä°ki genç kızın mezarını bekleyen serviKocamustafapaÅŸa Camii avlusunda kutsal sayılan bir aÄŸaç var. Bu bir anıt aÄŸaç deÄŸil. Payandalarla ayakta tutulmaya çalışılan ölü bir servi gövdesi. Öyküye göre, Kerbela’da ÅŸehit olan Ä°mam Hüseyin’in iki kızı Yezid tarafından esir edilip Mısır’a gönderilir. Ancak yolda Ä°spanyol korsanlar kervana saldırır, kızları Bizans’a getirirler. Ä°mparator da iki kızı kendi oÄŸullarıyla evlendirmek ister. Kızlar bu amaçla Kızlar Manastırı’na kapıtılır. Bir gece iki kız aniden ölür. Ä°mparator bu servi aÄŸacının altına iki mezar yaptırır. Ä°stanbul’un fethinden sonra Sümbül Efendi Dergahı olarak bilinen eski manastırdaki bu servi, dibindeki mezarlar nedeniyle yıllardır ziyaret edilen bir yer haline gelir.Â