Göz alıcı yeşil rengiyle nereden çıktı bu matcha çayı?

Sorunun kısa cevabı Japonya’dan olmalı. 8’inci yüzyılda soyluların ve din adamlarının tüketimi için Çin’den getirilen çay yaprakları, zamanla Japon kültürünün de bir parçası haline geldi. 12’nci yüzyılda bir Budist keşişi çayı manastırların çevresine dikip, bir de bu bitkinin tıbbi değeri üzerine bir kitap yazması bu sürecin en önemli dönüm noktalarından biri oldu. Zen Budizmi’nin temsilcilerinden olan bu keşiş aynı zamanda geleneksel Japon çay seremonisinin de temellerini attı.

Matcha çayı ise Japonya’da Kyoto yakınlarında bir bölge olan Uji’de doğdu. Bölgenin çay tarımı için çok uygun olduğunu fark eden yerli halk, mahsulü aldığında elindeki ürünün de başka yerlerde üretilen çaylardan daha güçlü bir aromaya sahip olduğunu gördü. Bunu bölgenin ormanlık olmasına ve çay bitkilerinin ağaçların gölgesinde kalmasına bağlayan çay üreticileri, bu teoriden hareketle çay bitkilerinin üzerini örtecek ve güneşi kapatacak hasırdan çatılar inşa ettiler. Bu çatıların altından da toz haline getirilmiş özel yeşil çay yaprakları olan matcha çıktı.

Bu olaylar 15’inci yüzyıl civarında meydana geliyor. Bununla birlikte günümüzde bile hala gelenekten şaşmayan bazı matcha üreticileri, bitkilerini bambudan korunakların altında yetiştiriyor. (Bazıları naylon branda sistemine geçmiş elbette.) Bitkilerin ne kadar süre gölgede tutulacağı çaylığın konumuna göre değiştiğinden net bir formül yok. Bitkilere her üreticinin formülünü kendisinin hazırlandığı özel besinler veriliyor. Çaylar elle toplanıyor, özel yöntemlerle işlenerek, taş değirmenlerde öğütülerek toz haline getiriliyor.

ÖZEL GÜNLERDE, TÖRENLERDE İÇİLİYOR

Böyle bin zahmetle üretilen bir çay olan matcha Japonların sürekli tükettiği bir çay da değil. Sadece özel günlerde ve törenlerde tüketilen çay yerine günlük hayatta sencha denen demleme yeşil çay içiliyor. Sencha yaprakları matcha’nın aksine güneşte olgunlaştırılıyor ve toz haline de getirilmiyor.

Uji’de matcha üretimi yapan çok az sayıda üretici var ve çaylıklar da oldukça küçük. Bu nedenle elde edilen gerçek (ve uzmanlara göre en kaliteli) matcha miktarı oldukça az. O nedenle dünyanın geri kalanının kafelerde içtiği matcha’nın, gerçek matcha lezzetine pek yaklaşamadığı söyleniyor.

BU MATCHA O MATCHA MI?

Peki dünyayı kasıp kavuran matcha merakı nereden çıktı? En başta da dediğimiz gibi sağlık için çok faydaları var matcha’nın. EGCG de dahil çok sayıda antioksidan içeriyor, metabolizmayı hızlandırarak daha fazla kalori yakılmasını sağlıyor, vücutta detoks zihinde sakinleştirici etkisi yaparken, enerji veriyor. Bu özellikleri sayesinde sağlıklı beslenme listelerinin üst sıralarına yerleşen matcha’nın yeşil rengi de pastalardan dondurmalara her şeyde kullanılmasını sağlıyor. Örneğin ABD’de matcha satışları son 25 yılda 5 katına çıkarak 10 milyar dolara ulaşmış.

Ancak bu matcha ne yazık ki Uji’de gölgede yetişen o özel çay değil. Dünyanın geri kalanı çok daha ucuz ve düşük kaliteli matcha’larla idare etmek zorunda kalıyor. Aslına bakılırsa Japonya’da bile gençlerin tükettikleri matcha çayının o geleneksel seremoni içeceğiyle pek ilgisi yok.

Ülkede Uji dışındaki birçok bölgede daha düşük kaliteli matcha çayları üreten çaylıklar bulunuyor. Bitkiler yine gölgede yetişiyor ama makinelerle büyük miktarda hasat yapılıyor ve her yıl iki hatta üç kez mahsul elde ediliyor. Asıl gelir getiren matcha bu olduğundan da geleneksel üretimi yapanların sayısı gittikçe azalıyor. BBC’ye göre günümüzde Uji’de geleneksel matcha üretimine devam eden sadece 60 aile kalmış. Onlar da geleneklerin yok olmaması için umut etmek dışında çok fazla şey yapamıyor.