Bin bir zorlukla hasat ediliyor, tenekesi 200 liradan satılıyor

Tarım ve hayvancılığın temel geçim kaynağı olduğu Tunceli'de, son yıllarda devletin destek ve teşvikleri ile ceviz yetiştiriciliği de yaygınlaştı.Ovacık, Pülümür, Çemişgezek, Hozat ve Pertek ilçelerine bağlı dağ köylerinde karga, sincap ve bazı yaban hayvanlarının, beslenirken toprağa bıraktığı tohumlarla kendiliğinden yetişen ya da köylülerce tarlada yetiştirilen cevizler, her yıl ekim ayında dalından koparılıyor.

Evdeki işlerinden arta kalan zamanlarını ceviz toplamaya ayıran köylüler, yaklaşık 10-15 metre yüksekliğe sahip ceviz ağaçlarına tırmanmak için tahta merdivenler ve ipler kullanıyor. Köylüler, ellerindeki uzun sırıklarla dallara vurarak, toprağa ve yaprakların arasına düşen cevizleri kovalara dolduruyor.

Gruplar halinde ve yardımlaşarak çalışan köylüler, cevizleri yeşil kabuğundan ayırarak evlerin toprak damlarında kuruması içi seriyor. Güneşin karşısında yaklaşık bir hafta bekletilerek nemi alınan cevizler, paketlenerek çevre il ya da ilçelerde, toptan ya da perakende satışa sunuluyor.

Kabuğunun ince ve doluluk oranının fazla olması sebebiyle kilosu 35 liradan alıcı bulan Tunceli cevizi, yörede yapılan geleneksel tatlılara da ayrı bir lezzet katıyor. Köylüler, kış uykusuna yatmadan önce yağ depolamak için yiyecek arayan boz ayıların cevizlere zarar vermemesi için de geceleri nöbet tutuyor.

Pülümür ilçesine bağlı Çobanyıldızı köyünde yaşayan Nuri Yıldız, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ceviz yetiştiriciliğinin zahmetli bir iş olduğunu söyledi.Sonbaharla cevizlerin hasat döneminin geldiğini belirten Yıldız, ekmek kapısı olan cevizlerin, babası ve dedesi zamanında ekildiğini dile getirdi.Yıldız, ceviz hasadı sırasında çeşitli zorluklar yaşadığını ifade ederek, şunları kaydetti:

"Yaklaşık 10 metre yüksekliğe sahip ceviz ağacının en uç noktasına tırmanıyorum. Emniyet kemeri olarak ip kullanıyorum. İpi ağacın dallarına bağlayarak cevizleri yere düşürmeye çalışıyorum. Şu sıralar cevizler yetiştiği için ayılar da çok geliyor. Cevizlere tırmanıp zarar vermesinler diye ağaçların gövdelerini çatı saçları ile çevirdik. Buna rağmen ayılar cevizlere zarar veriyor. Cevize talep yoğun oluyor ve tenekesi 200 lira civarında satılıyor."

Köylülerden Aslı Han da bölgede yetiştirilen cevizlerin damaklarda ayrı bir lezzet bıraktığını belirtti.Ekim aylarında ceviz hasadının yapıldığını anlatan Han, şöyle konuştu:

"Cevizin üzerindeki o yeşil kabuk çatlamaya başladığı zaman herkes toplanıyor. Bir ya da iki kişi elinde uzun bir sırıkla ağaca çıkma görevini üstleniyor. Ağaçlara çıkan kişiler cevizi döküyor, aşağıdakiler de toplayıp çuval ve kovalara dolduruyor. Cevizler sonra satılıyor. Bazen kadınlar toplanıp bu cevizleri kullanarak baklava ve çeşitli tatlılar yapıyor."

Kentte 13 bin 722 dekarlık alanda yıllık ortalama bin 250 ton ceviz üretimi gerçekleştiriliyor. Sonbahar mevsiminde uzun sırıklar yardımıyla silkelenen cevizler, toplanıp kabuklarından ayıklandıktan sonra kurumaları için güneşe bırakılıyor.

Evin ihtiyacı kadar ceviz bırakıldıktan sonra satışa çıkan cevizler, kalitesine göre kilogramı 25 ile 40 liradan organik pazarlarda alıcı buluyor. Tunceli genelinde her bölgede yetişen ceviz hasadının yapıldığı yerlerden biri de Pülümür ilçesi. İlçeye bağlı Çobanyıldızı köyünde atadan kalma cevizlerin hasadını yapan Yıldız ailesi de küçüğünden büyüğüne bütün fertleriyle hasatta işbirliği halinde çalışıyor.

Aile reisi Nuri Yıldız’ın silkelediği cevizleri toplayan İsmail Yıldız, bu yıl bazı bölgelerde cevizin iyi tuttuğunu ancak bazı bölgelerde istenen verimi elde edemediklerini belirterek, başta ayılar olmak üzere yaban hayvanlarının cevizlere zarar verdiğini söyledi.Ceviz hasadının zahmetli olduğunu ifade eden aile bireylerinden Ali Rıza Han ise “Silkeledikten sonra kabuğundan ayırıyoruz. Daha sonra kurutuyoruz. Fazlasını satıyoruz. Bazen kabuklu hali yerine ceviz içi olarak sattığımız da oluyor” dedi.

Ceviz hasadında küçük kardeşiyle yardım ettiklerini dile getiren Ayaz Yıldız da “Ben 11 yaşındayım. Kardeşim Ali ile beraber ailemize yardım ediyoruz. Ceviz bitene kadar geliyoruz. Akşam da eve gittiğimizde topladığımız cevizleri pay ediyoruz” diye konuştu.En zor ve zahmetli olan silkeleme işini yapan 65 yaşındaki aile reisi Nuri Yıldız, ata cevizlerinin diğer cevizlerden farklı olduğuna dikkat çekerek, “Bu ceviz ziraat cevizlerinden daha kaliteli. Tadı daha lezzetli. Ziraat cevizleri iri oluyor ancak içi tam dolmuyor” ifadelerini kullandı.

İşten fırsat buldukça ailesine ceviz hasadında yardımcı olan Ahmet Yıldız, “Bunlar dedemden kalan 1940-1950’lerde yetişen cevizler. Dedemiz öldü. Bizler de onun emeği boşa gitmesin diye hasat zamanında bunların bakımlarını yapıyoruz. Sonbaharda silkeleme zamanı. Babam 65 yaşında çıkabildiği kadar çıkıyor ağaçlara silkeliyor. Bundan sonra ayıklama işlemi var. Ayıkladıktan sonra güneşte kurutuyoruz. Eşimize, dostumuza dağıtımını yapıyoruz. Yediğimizi yiyoruz. Pek ticaretini yapmıyoruz. Ancak geçmiş yıllarda 80 ile 100 teneke sattığımız dönemler oluyordu. Son zamanlarda yaban hayvanlarının zarar vermesinden ötürü ağaçlardaki verim yüzde 50 kadar düştü” dedi.

Cevizlerin özelliği hakkında da bilgi veren Yıldız, “Ziraat cevizleri iri oluyor ancak içi boş. Onların yağ oranı düşük oluyor. Bu cevizler biraz daha sert ancak yağlı ve kaliteli. Bunların kör dediğimiz kabuğundan zor ayrılanları oluyor. Onu da fidancılar satın alıp dikiyorlar. Kabuklarını fırınlarda yakmak için satıyorlar. Eskiden bu dışındaki yeşilin kumaş boyalarında kullanıldığı söyleniyordu. Son zamanlarda bunu göremiyoruz” diye bilgi verdi.