Buzullar eriyor, sular yükseliyor! Bir ülke hariç... İzlanda'da neler oluyor?
Güncelleme Tarihi:
Dünyamız her geçen gün önüne geçilemeyecek şekilde değişiyor. Buzullar iklim kriziyle paralel olarak erir ve okyanuslarda su seviyeleri sürekli artarken İzlanda bunun tam tersini yaşıyor. Buz ülkesi İzlanda 'hem buzumuz bitiyor, hem sular gidiyor' paniği yaşarken dünyanın diğer ucundaki Marshall Adalarının ise durumu çok farklı...
Küresel iklim krizi her geçen gün etkisini daha fazla gösterirken, tüm canlılar bu krizden fazlasıyla etkileniyor. Artış gösteren küresel sıcaklıklar buzulların giderek daha fazla erimesine yol açarken, bazı yerleşim bölgeleri sular altında kalma riski ile karşı karşıya.
Buna karşın, kutupların erimesiyle suların çekildiği bir ülke var: Denizle iç içe yaşayan ve gelirlerinin büyük bir kısmını denizcilikten karşılayan İzlanda.
Ülkenin güneydoğusunda bulunan Höfn’de yaşanan değişim balıkçılar için her geçen gün daha tehlikeli olmaya başladı. Tekneler karaya oturuyor. Fakat, bölge halkını düşündüren sadece suların çekilmesi değil, gelgitin de eskisinden daha kuvvetli olması.
Kilometrelerce uzağımızdaki bir ada ülkesinde yaşanan bu değişimler neyin göstergesi? Buzulların erimesi ve kuzey kutbu bölgesinden suların her geçen gün daha fazla çekilmesi diğer ülkelere nasıl etki edecek?
'SULARIN ÇEKİLMESİYLE DENİZ KAZALARI ARTABİLİR'
Buzullar ülkesi İzlanda her geçen gün hızla eriyor. İzlanda Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olan Porvardur Arnason, Höfn'deki İzlanda'nın en büyük ve aynı zamanda Avrupa'nın hacimsel anlamda en büyük buzul örtüsü olan Vatnajökull’un hızla eridiğini açıkladı.
“Erimeyle birlikte buzulların altında bulunan kara parçası hızla yükseliyor” diyen Arnason, ortaya çıkan tehlikelerin nelere yol açabileceğini şu şekilde açıkladı:
“Büyük balıkçı gemileri ringa balığı avından döndüklerinde, karaya oturma tehlikesiyle karşı karşıya. Gemilerde çalışan 60 denizcinin feci bir deniz kazasıyla karşı karşıya kalmalarını düşünmek bile oldukça ürkütücü.”
Grafik: Harun Elibol
BUZULLAR TARAFINDAN BASTIRILAN ARAZİ YENİDEN YÜKSELİYOR!
Peki ama İzlanda’nın en büyük buzul örtüsü olan Vatnajökull hızla erirken, altında bulunan kara parçası nasıl yükseliyor?
Buzullar eridiğinde, ortaya çıkan muazzam sayıdaki tatlı su okyanusa akıyor. Binlerce yıl önce oluşan dev buz kütleleri üzerinde bulunduğu zemini aşağı doğru itiyor. Buzulların erimeye başlamasıyla zeminde oluşan yoğunluk giderek azılırken, arazi üzerindeki baskı da giderek azalıyor. Bu durum da arazinin yeniden yükselmesine neden oluyor.
Büyük buzulların erimesi, yerçekimi kuvvetinin zayıflamasına neden olurken, hafif bir dengesizliğe de yol açtı. Yerçekimi akıntı eğrilerini kendine doğru çekerken, buzulların erimesi çekim alanının zayıflamasına ve sonunda akıntıların dünyanın farklı taraflarına kaymasına neden oluyor.
İzlanda’da deniz suyu seviyesinin giderek çekilmesinin nedeni de işte bu.
İZLANDA 2200 YILINA GELDİĞİNDE BUZSUZ KALABİLİR!
İzlanda’nın onda biri buzullarla kaplı. Fakat, Kuzey Kutbunda yaşanan sıcaklık artışları öyle bir noktaya ulaştı ki, ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) yayımladığı raporda, İzlanda’da her yıl yaklaşık 10 milyar ton buz eriyeceğine işaret etti.
Buzulların erime hızları bu derece hızlı olursa, İzlanda 2200 yılına geldiğinde buzsuz kalabilir.
Buzulların erime hızları ve yoğunluklarının her geçen yıl azalması sonrasında yapılan GPS ölçümlerinde, Höfn'deki zeminin yılda 1,7 santimetre kadar yükseldiği ortaya çıktı. Ayrıca, eriyen buzların araziye olan yakınlığı nedeniyle, arazinin yükseliş hızı da o derece hızlı oluyor. Kuzeye doğru gidildiğinde ise zemin 3,8 santimetre yükseliyor.
Höfn’deki gelişmeleri endişeyle takip ettiklerini söyleyen Dr. Arnason, bölgede yaşayan halkın tek geçim kaynağının balıkçılık olduğunu belirtti.
Gözden Kaçmasın
Suların çekilmesi ve arazinin her geçen gün yükselmesi nedeniyle teknelerin geçtiği kanalların giderek yok olduğuna işaret eden Arnason, bu durumun bölge için adeta bir yıkım anlamına geldiğini söyledi.
BUZULLAR ERİYOR, YERÇEKİMİ KUVVETİ AZALIYOR
Ancak, uzmanların tek düşündüğü sorun arazinin yükselmesi değil; yerçekimi kuvvetinin zayıflaması nedeniyle akıntı yönlerinin değişmesi de endişeyle takip ediliyor.
Bursa'da uçak kazası! Evlerin arasına düştü...Grönland buz tabakasının hızla erimesi, okyanusa büyük miktarlarda tatlı suyun karışmasına neden oluyor. Buzulların ve Grönland buz tabakasının hızla erimesi, yalnızca okyanusa çok büyük miktarlarda su ekleyerek dünyanın çoğu yerinde deniz seviyelerinin yükselmesine neden oluyor. Fakat bu yükseliş hep aynı şekilde yaşanmıyor.
Sanılanın aksine buzullar eridikçe, Grönland ve çevresindeki bölgeler aslında deniz seviyelerinde düşüş yaşanıyor.
NASA’nın merkezindeki araştırma ve geliştirme laboratuvarı Jet Propulsion Laboratory’de (JPL) araştırma görevlisi olan Thomas Frederikse, “Buz tabakaları normalde o kadar ağır ki, bu devasa kütlelerin oluşturduğu yerçekimi okyanus sularını kendisine doğru çekiyor. Ancak buz tabakası erirse, bu çekim alanı zayıflamaya ve sular kutup bölgesinden giderek uzaklaşmaya başlıyor” ifadesini kullanıyor.
ANTARKTİKA ERİRSE, DENİZ SEVİYESİ 60 METRE ARTACAK
NASA bilim adamları, Grönland'daki buzların erimesinden kaynaklı deniz seviyesinin 1 metre yükselmesi durumunda, İzlanda çevresindeki deniz suyu seviyesinin 20 santimetre düşeceğini tahmin ediyor.
Fakat, Höfn'deki suların çekilmesi sadece ülkedeki buzulların erimesinden kaynaklanmıyor. İzlanda’nın yerçekimsel değişimin gerçekleştiği Grönland’a çok yakın olması da ülkedeki deniz suyu seviyesinin giderek azalmasına da yol açıyor.
Şayet, İzlanda’daki tüm buzullar eriyecek olsaydı, ortaya çıkacak tatlı su miktarı deniz seviyesinin 1 metre yükselmesine yol açacaktı. Öte yandan, Grönland ve Antarktika’daki buzulların erimesi önüne geçilemeyecek felakete kapı aralayacak.
Gözden Kaçmasın
Grönland’ın tamamının eriyeceği bir senaryoda, küresel çapta deniz seviyesi 7,5 metre yükselecek. Antarktika kıtasının tamamının erimesi durumunda ise deniz seviyesi yaklaşık olarak 60 metre artacak.
FOSİL YAKITI BUGÜN BIRAKSAK BİLE, 2050’DE ANCAK TOPARLANIRIZ!
Antarktika kıtasındaki buzların erimesi, dünyadaki deniz seviyesinin yükselmesini yaklaşık üçte iki oranında etkileyecek.
200 yılda ulaşılan erime oranlarına 60 yılda ulaşmamıza neden olan küresel iklim değişikliği okyanusları farklı şekillerde de etkiliyor.
İnsanlık, enerji için petrol, doğalgaz ve kömür kullandıkça, sera gazı salınımında oranlar gün geçtikçe daha da artıyor. Bu durum deniz sıcaklıklarını yükseltirken, okyanus alansal olarak giderek genişliyor.
En son yapılan bilimsel çalışmalar neticesinde, dünya bugün fosil yakıtları tüketmeyi sonlandırsa bile deniz seviyesinin yükselmesi 2050 yılına kadar durdurulamayacak. Fosil yakıt tüketiminin durdurulamadığı durumlarda ise emisyon oranları 2050’den sonra çok ciddi sorunlara yol açacak.
İZLANDA ERİYOR, ZARARI MARSHALL ADASINA DOKUNUYOR!
İzlanda’daki buzullar eridiğinde ise etkileri kilometrelerce uzaklıktaki Marshall Adaları'ndan hissediliyor. Höfn'deki balıkçılar sığ suların yarattığı mali sonuçlarla boğuşurken, Marshall Adalarının etrafındaki deniz seviyesi de hızla yükseliyor.
Beş takım adadan oluşan Marshall Adaları’nın sakinleri, Grönland ve İzlanda gibi yerlerde eriyen buzullar nedeniyle her geçen gün yaşam biçimlerini değiştirmeye, belirsiz bir gelecekle yüzleşmeye ve hayatta kalmak için neler yapabileceklerini düşünmeye başlıyor.
Marshall Adaları Çevre Bakanlığında görev üstlenen yazar Kathy Jetnil-Kijiner, “Dağımız yok; dört tarafımız okyanusla çevreli ve yüzölçümü küçük bir toprak parçamız var. Suların yükselmesiyle kıyılarımızı giderek daralıyor. Bu durum ülkemiz için gerçek bir tehdit” dedi.
Öyle ki, deniz seviyesinden ortalama olarak 2 metre yüksekte olduğu için, her santimetre artışının ada sakinleri üzerinde büyük bir etkisi var.
29 YILDA 7 MİLİMETRE ARTIŞ YAŞANDI!
20. yüzyılın başından bu yana küresel çapta deniz seviyesi 20 santimetreden fazla arttı. Bu oran, son otuz yıldır giderek hız kazandı.
1993’ten bu yana küresel ortalamaların 2,8 ile 3,6 milimetre oranında arttığı belirtiliyor. Avustralya hükümeti tarafından hazırlanan rapora göre, bu oranların Marshall adasına daha farklı yansıdığı, geride kalan 29 yılda 7 milimetrelik artış yaşandığı, bunun da küresel oranların iki misli olduğuna vurgu yapılıyor.
Burada deniz seviyesinin hızla yükselmesi su baskınlarının yaşanmasına yol açarken, ortaya çıkan güçlü dalgaların düzenli olarak kıyıyı çevreleyen koruyucu bariyerleri yıktığına işaret ediliyor. Bununla birlikte, içme suları da her geçen gün kirleniyor. Ayrıca bu durum ada ülkelerinin ekonomilerini de etkiliyor.
Ada sakinlerinin yaşadığı su baskınları sonrasında benzer bir tehlikeyle her an karşılaşabileceklerini düşünüyor. Bu nedenle, Marshall hükümeti ve Dünya Bankası ülkeye deniz duvarları inşa etmek, binaları yükseltmek gibi seçenekler üzerinde anlaştı.
Ailesini sel ve su baskınlarından korumak isteyenler özellikle evlerinin etrafına beton duvarlar örüyor. İnşa edilen duvarlar, bu zamana kadar sel ve su baskınlarına dayanıyor.
‘YOK OLUŞTA PAY SAHİBİ OLMASAK DA BEDELİNİ ÖDÜYORUZ!’
Kijiner, durumun sanılanın aksine daha ciddi olduğunu, konutların etrafına örülen koruma duvarları işe yarasa da bunun uzun soluklu bir çözüm olmayacağını söyledi ve devam etti:
“Küresel emisyon oranları giderek arttıkça bizler küçülüyoruz. Bu durum, burada öyle bir hale geldi ki, adalarımızı yükseltmek için yeni teknoloji devreye soktuk. Hatta bununla da sınırlı kalmayarak, yeni suni adalar inşa etmek gibi radikal seçenekleri de araştırıyoruz.”
Marshall Adaları'nın başkenti Majuro’da başlayan çalışmaya göre, deniz seviyesi 1 metre yükselirse binaların yüzde 40’ı bundan ciddi zararlar görecek. “Bu tamamen haksızlık” ifadesini kullanan Kijiner, “Bunları düşünmek zorunda kalmamalıydık. Bu yok oluşta bir pay sahibi olmasak bile bu bize milyarlarca dolara mâl oldu” dedi.
CNN'de yayımlanan "A drop in the ocean" başlıklı yazıdan derlenmiştir.