Başkan Mandalinci Bodrum’u anlattı: 30’ların sürgün kasabasından tatil cennetine...

Sene 1930’lar… Bugün ‘tabela nüfusu’ 198 bin, gayri resmi nüfusu 400 binlere dayanan mega tatil kentimiz Bodrum’dayız. 1930’lardaysa Bodrum minik bir Ege kasabası. Nüfusu 15 bin. Ahali süngercilik, balıkçılık, tarım ve hayvancılıkla uğraşıyor. ‘Bodrumlu’luğu 450 yıl öncesine dayanan, yörük kökenli tarımcılardan biri Mehmet Hilmi Bey. Tüccarlıkla da uğraşan Mehmet Hilmi Bey, 1930’lu yıllarda Yunanistan’ın Kalimnos ve Rodos adalarından kayıklarla ilk mandalina fidelerini Bodrum’a getiriyor. Bir kısmı Turgutreis, bir kısmı Bitez, bir kısmı da Ortakent’te verimli topraklarla buluşan mandalina bahçeleri, bir anda kasabanın en önemli ekonomik değerlerinden oluyor. Mehmet Hilmi Bey, 1934 yılında çıkan Soyadı Kanunu’yla ‘Mandalinci’ soyadını alıyor.

BODRUM’UN ÖZ HAKİKİ YERLİLERİ

Mehmet Hilmi Bey’in dördüncü kuşak torunu, bugün karşımızda Bodrum Belediye Başkanı olarak oturuyor; Tamer Mandalinci. Onun hikâyesine gelmeden bir ‘Bodrum retrospektifi’ yapalım; küçük bir sayfiye kasabası dört kuşak içinde bugünkü haline nasıl geldi? Şu anda Bodrum’da ‘yerli nüfus’ yüzde 30 seviyelerine düşmüş. Peki Bodrum’un ‘gerçek yerlileri’ kimlerdir? Balıkçılık ve hayvancılıkla uğraşan Bodrumlular turistlerle ilk ne zaman karşılaştı? Takvimleri Mehmet Hilmi Mandalinci’nin dönemine sarıyoruz… Tamer Başkan anlatmaya başlıyor:

Bir zamanlar Bodrum, İskele Meydanı - SENE 1960’lar “Bugün 89 adet halk plajımız var.”

TEK ULAŞIM EŞEKLERLE

“Bodrum’un ‘yerlisi’ dediklerimiz 1930’lardan itibaren burada olan bazı soyadlarıdır; Uslular, Araslar, Karabağlılar, Kocadonlar, Nalbantoğulları, Karapınarlar, Akpınarlar, Özşekerler, Mandalinci ve Karakaya aileleri ve sayamadığım niceleri... 1960’lara kadar Bodrum bir taşra belediyesiydi. Öyle ki yalnızca Bodrum-Milas arası tek hat araç vardı. Yarımadanın geri kalanında ulaşım katır ve eşeklerle yapılıyordu. Ancak 1925’te Halikarnas Balıkçısı’nın Bodrum’a gelmesi dikkatleri buraya çekiyor. Halikarnas Balıkçısı’nın Bodrum’a gönderilmesi bir sürgün ama o muhteşem doğasını ve tarihini yazılarında anlatıp; ‘Başka yerde ölüp nur içinde yatılacağına, Bodrumda nur içinde yaşanır’ diyor. Bugün onun diktiği palmiyelerin altında oturuyoruz.”

SENE 1950’ler - “Eşeklerle ulaşım”

ZEYBEKSİZ OLMAZ

Bodrumlular Bodrum’da nasıl yaşar? Mandalinci: “Büyük bir disiplinle yetişiriz. Altı yaşımdan itibaren her sabah babamın dükkânını ben açtım. Yaz aylarında denize gitmek için bahçe çapalamak zorundaydık. Örf ve adetlerimizi önemseriz. Zeybek oynamayı bilmeyen Bodrumlu yoktur. Bir Kerimoğlu bir Harmandalı... O melodiyi duyduğunuz anda içinizdeki dürtü sizi oynamaya yani efeliği yani yiğitliği, mertliği göstermeye teşvik eder.”

SENE 2024 - Bodrumlu için ‘Zeybeksiz olmaz’

İLK ‘AIRBNB’ SİSTEMİ

Mandalinci, “1965 ve 1970’lerden sonra turizmin biraz daha gözle görünür hale gelmesiyle beraber Bodrumda ev pansiyonculuğu başlıyor” diye devam ediyor: “Yerli ve yabancı turistler Bodrum’a gelmeye başlıyor. Kalacak yer yok. Vatandaşlar evlerinin bir odalarını kiralamaya başlıyor. İlk ‘Airbnb tarihi’ Bodrum’da yaşanmıştır diyebilirim (gülüyor)! Turizmin artışıyla tesis ihtiyacı doğuyor. Yarımadanın genelinde ufak apart ve butik oteller yapılmaya başlanıyor. Sünger avcılığı bitiyor. Tarım ve hayvancılık da geri planda kalınca Bodrum’da turizm ön plana çıkıyor. 2000’lerden sonra mandalina bahçeleri cazibesini yitiriyor ve Bodrum genelinde ciddi bir yapılaşma eğilimi başlıyor. Bugün mandalina bahçelerini yaşatmak için çok çaba harcıyoruz.”

YEŞİLÇAM’DA BODRUM

Halikarnas Balıkçısı’nın ‘cennetten bir köşe’ dediği Bodrum’un yıldızını parlatan başta Zeki Müren, başka ünlüler de var: “Selami Şahin’le Zeki Müren’in burada tatil mesaileri vardır. Tarık Akan’ın Akyarlar’da ev alması Yeşilçam’a burayı tanıtmıştır. Kartal Tibet’in ‘Tarkan Viking Kanı’ filmindeki meşhur ahtapot sahnesi Bodrum Kalesi’nde çekildi. Türkan Şoray, Kadir İnanırlı ‘Bodrum Hâkimi’ filmi  Bodrum’a ilgi ve merakı artırdı.”

Kartal Tibet’in ‘Tarkan Viking Kanı’ filmindeki meşhur ahtapot sahnesi Bodrum Kalesi’nde çekildi.

MANDALİNA BAHÇELERİ İÇİNDE

Beyaz badanalı karakteristik evleriyle şirin bir sayfiye kasabası olan Bodrum günden güne büyüyor. Tamer Bey bu dönüşüm sırasında, soyadını taşıdığı eski aileye ait mandalina bahçesi içindeki bir evde 1994 yılında dünyaya geliyor. Babası Turgutreis’in en eski kuyumcularından. Annesinin ailesiyse meşhur Bodrum mandalinası gazozlarını üretiyor. Çocukluğu henüz turistlerin istila etmediği, sakin Bodrum sokaklarında geçiyor.

SENE 1970’ler - Mandalinci ailesi, mandalina bahçesinde

ABD’DE CANKURTARANLIK

Tamer Bey, “Bodrum dışında yaşamayı hiç düşünmedim. Yalnızca üniversite eğitimi için dışarı çıktım” diyor. Haliç Üniversitesi’nin Mimarlık Bölümü’ne giriyor. Bu dönem üç aylık bir Amerika macerası oluyor; ‘work and travel (çalış ve gez)’ programıyla Teksas’a gidiyor. Bir su parkında ‘cankurtaran’ olarak çalışıyor. 2018’de mezun olup Bodrum’a dönüyor.

ROL MODELİ BÜYÜK AMCA

2019 yerel seçimlerinde belediye meclis üyesi olarak seçiliyor. Neden siyaset? Yanıtı: “Büyük amcam  Zeyyat Mandalinci 1950’li yıllarda Demokrat Parti’den üç dönem Muğla milletvekilliği ve Ticaret Bakanlığı yaptı. 1960’taki askeri darbeden sonra Yassıada’da yargılanıyor. Bir süre hapis yatıyor. Kendisi Bodrum’dan o dönem çıkan ilk milletvekili ve tek bakan. Çocukluğum onun adını taşıyan caddelerde geçti. Rol model olarak onu alıp mirasını devam ettirmek istedim.”

SENE 2016 - Teksas’ta su parkında cankurtaranlık

GÜNCEL KONULAR ÜZERİNE

Pahalılık

Bodrum’da çok geniş bir yelpaze içinde ne arıyorsanız bulmak mümkün. Yalıkavak, Gündoğan, Göltürkbükü’ndeki fiyatlar buraların gelişimiyle doğru orantılı ama kimse Turgutreis, Bitez, Ortakent veya Gümüşlük’ü konuşmuyor. Maalesef şu an ülkemiz çok pahalı.

Yunanistan’la kıyas

Yunanistan’ın da her yeri ucuz değil. Bodrum’un eşdeğeri de Kos veya Rodos değil, Mikonos ve Santorini’dir.

Doluluk oranı

Bodrum dolu ama mekânlara gitmek konusunda ayak sürüme var. Bodrum hiçbir zaman bitmez.

Yapılaşma

Kanunla verilmiş imarlı arsalarda inşaat yapılmasının önünde engel yok. Yerel yönetim topyekûn ‘İmar vermiyorum’ derse bu, görevi kötüye kullanmak suçu. Kaçaklara ve kıyı talanına karşı denetim yapıyoruz.