’Her şeyin çıktığı’ bir kent; Malatya

Malatya’da ’İncil’ satan Zirve Yayınevi’nin basılarak üç kişiyi hunharca katledenleri bir yana bırakıp Malatya’yı ve Malatyalıları irdeleyerek bugünlere nasıl gelindiği konusunda bir fikir sahibi olunabilir.

Malatya’dan birçok devlet adamı, siyasetçi, işadamı ve sanatçı çıkmıştır.

Önemli bir sosyal altyapısı vardır.

Bu isimlerden sosyolojik açıdan bir Malatya profilinin ipuçları çıkarılabilir.

Siyasetçi, işadamı ve akademik kariyer yapmış; ciddi bir sosyal altyapısı vardır.

En başta çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucularından, II. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü... 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal ile abisi Korkut ve kardeşi Yusuf Bozkurt... SP Genel Başkanı Recai Kutan... Ünlü siyasetçiler; Oğuzhan Asiltürk, Metin Emiroğlu, Yüksel Çengel, Mevlut Aslanoğlu, Mehmet Sevigen, Naci Ekşi, Nevzat Çobanoğlu, Süleyman Sarıbaş, Öznur Çalık, Ahmet Çalık... Belediye başkanları; Nevzat Er (Eminönü), Ahmet Genç (Eyüp) ve Aziz Yeniay (Küçükçekmece)...

53 devlet üniversitesinden dördünün rektörü Malatyalıdır: Mesut Parlak (İ.Ü.), Emin Alıcı (9 Eylül- Esas Adıyamanlı ancak 1954’ten önce Adıyaman Malatya’ya bağlıydı), Prof. Mehmet Bakır (Sivas Cumhuriyet) ve Ali Altuntaş (Afyon Kocatepe)...

İsimlerini hatırlayabildiğimiz işadamları; Emin Cankurtaran, Turan Tuna, Nuri Tuna, Yunus Akdaş (Malatyalı İşadamları Derneği Başkanı), Sabri Özel, Hikmet Tanrıverdi, Muammer Şahin, Şaban Taçyıldız, Mehmet Çeker ve TMSF Başkanı Ahmet Ertürk...

Cem Vakfı Başkanı Prof. İzzettin Doğan’ı ve İsmail Nacar’ı unutmadan, sinema-tiyatro ve ses sanatçılarından bazı isimleri şöyle sıralayabiliriz: Kemal Sunal, İlyas Salman, Yasemin Yalçın, Kenan Işık, Oktay Kaynarca; Belkıs Akkale, Zehra Bilir, Selahattin Alpay, Füsun Önal, Zerrin Özer, Murat Göğebakan, Mustafa Sandal, Ahmet Kaya, Ercan Turgut, Çetin Alp, Selçuk-Rana Alagöz...

’İNÖNÜ KÜLTÜRÜ’

Bazı çevrelerce "Bütün tarikatların ’müsteşarlıkları’ Erzurumlu, ’genel müdürlükleri’ de Malatyalıdır" diye bir söz söylenir Malatya için... 1970’lere kadar ’İnönü kültürü’nün yerini tarikat ve cemaatlerin yaşam tarzı egemen olmaya başlamıştır. Nitekim İnönü Üniversitesi kurulduktan, ’dincilerin’ sarmalına sokulduktan sonra 1990’larda ’irticai üniversite’ler arasında sayılmaya başlanmıştır. YÖK başkanları Kemal Gürüz ve Erdoğan Teziç dönemlerinde, üniversitenin yapısı yeniden laik ve çağdaş bir anlayışa oturtulmaya çalışılmış, görev yapan rektörler hep hedef gösterilmiştir. AKP iktidarının gelmesiyle şimdiki Rektör Prof. Fatih Hilmioğlu’na yönelik nasıl tehditkár yayınlar yapıldığı, aynı şekilde ’Cumhuriyet Mitingi’ne katılmasının nasıl eleştirildiği gazete sayfalarında önemli bir yer tutmaktadır. Halbuki, üniversite çağdaş bir üniversitenin gereklerini yerine getirerek büyük bir gelişim içinde gözükmektedir. Üniversite ’göçebelikten’ modern bir kampusa dönüştürülmüş; öğretim üyesi başına düşen makale sayısı itibarıyla ODTÜ’den sonra ikinci sıraya yükselmiş, Turgut Özal Tıp Fakültesi’nde dikkat çekecek ölçüde başarılı karaciğer nakli ameliyatı yapılmaya başlanmıştır. Ne yazık ki, ’çağdışı’ kafalar bu bilimsel gelişmeyi görmemekte, böyle bir eğitim kurumunu ’medreseye’ dönüştürmek için her türlü tertip içinde bulunmaktadır.

RADİKALLER

Daha da gerilere gidelim... Bazı radikal grupların ’olumsuzlukları’nı hatırlatalım:

22.11.1952’de, Vatan Gazetesi başyazarı Ahmet Emin Yalman’a, Malatya PTT’si önünde suikast girişiminde bulunan o zamanın lise öğrencisi, bugünün Vakit Gazetesi yazarı Hüseyin Üzmez... (Malatya olaylarıyla ilgili olarak aralarında Osman Serdengeçti ve Necip Fazıl Kısakürek’in de bulunduğu 15 kişi Yalman suikastıyla ilgili olarak tutuklanıyor... Türk Milliyetçiler Derneği kapatılıyor; Nurcular hakkında ilk kez soruşturma açılıyor ve Said-i Nursi mahkemeye veriliyor. Menderes, daha sonra "Siyasi mürteci, dini mürteci, komünist ve diğer sapıklar, hürriyetin düşmanıdırlar. Bunlarla mücadele edeceğiz" diyor.

1960’ların başında Başbakan İnönü’ye, Ankara’da makam arabasından inerken iki el ateş eden ’dindar ve muhafazakár’ hemşerisi Mesut Suna...

Abdi İpekçi cinayetinin katili ve Papa’yı vuran M. Ali Ağca. Aynı şekilde İpekçi cinayetine karışmaktan yargılanan Oral Çelik...

Malatya, yeraltı dünyasına ünlü de çıkardı. Ünlü silah ve uyuşturucu kaçakçısı Abuzer Uğurlu;

İngiltere’de kaçak yaşayan Nurettin Güven ve Özal döneminin ’hayalcisi’ Turan Çevik...

Soruşturmada amatör kadro

CHP Genel Sekreter Yardımcısı Mehmet Sevigen, Malatya izlenimlerini şöyle özetliyor:

"Valinin, savcının iyi niyetine rağmen soruşturmayı yapacak emniyet kadrosunu ’çok amatör’ gördük. Profesyonel bir soruşturma ekibinin gelmesi lazım. Kilit adam Emre Günaydın’ın çok iyi bakılması ve ondan sonra da sorgulanması lazım... Emre camdan atıldı mı, boğazları kim kesti, hangi çete veya tarikatlarla ilişkileri var?.. Bunlar henüz karanlık noktalar. Yoksa bunların üzerine ciddiyetle gidilmezse, bu olay da aydınlanmaz... Alman büyükelçiliğinden gelen heyetin bizden daha iyi inceleme yaptığını söyleyebilirim."

Hamido, 29 yıl önce bombalı bir suikast sonucu öldürülmüştü

HAMİT Fendoğlu’na (Hamido) dönük suikast olayı, Malatya tarihinde bir dönüm noktasıdır.

Özetle... Fendoğlu, eski bir DP’liydi. İl Başkanı olarak Yassıada’da yargılandı. 1965-69 arasında AP milletvekilliğinde bulundu. TBMM’de Çetin Altan’la tartıştı. 1977’de, II. MC hükümeti döneminde AP, MHP ve MSP’nin oylarıyla bağımsız Malatya Belediye Başkanı seçildi. Bir yıl sonra kendisine Ankara’dan (milletvekili arkadaşı Kasım Önadım adına) gönderilen bombalı bir paketin patlaması sonucu gelini ve iki torunu ile birlikte öldü. Hálá faili bulunamayan ünlü cinayetler arasında yer almaktadır. (Geçen 17 Nisan tarihinde ölümünün 29. yılında anıldı.) Malatya’da bu gergin ortamda çıkan olaylarda, 700 işyeri tahrip edildi, bir kişi öldü, üç genç de ölü bulundu.

Sağ ve sol arasındaki hesaplaşma sonucunda, aydın ve demokratlara karşı büyük bir baskı dönemi başladı. Alevi nüfusun önemli bir kısmı kenti terk etti. O zamanki söylemiyle ’Yeşil kuşak’ Malatya’da ’sol’ anlayış çökertildi!