TRJ-328’den öğrenecek TRJ-628’i yakalayacak
İNGİLTERE’nin başkenti Londra’da gerçekleşen savunma-güvenlik fuarı DSEI’deki Kilim Grubu standında Savunma Sanayi Müsteşar Yardımcısı Celal Sami Tüfekçi, SSM Kailte ve Stratejik Yönetim Daire Başkanı Ferhat Yenibertiz, SSM Uluslararası İşbirliği Daire Başkanı Asuman Vangölü ile Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği Başkanı Latif Aral Aliş’in ziyaretine denk geldik.
Aliş, Müsteşar Yardımcısı’nın çıkmak üzere olduğunu söyleyince Tüfekçi, randevusunun içeriğini aktardı:
- Geliştirme aşamasında olduğumuz Türk savaş uçağı FX-1 için motor fabrikalarıyla görüşüyoruz. Fuar nedeniyle İngiltere’ye gelmişken Rolls Royce ile görüşmeye gideceğim.
Savaş uçaklarında en önemli ayrıntının görünmezlik, yani radarlara yakalanmamak olduğunu anımsattı:
- Görünmezlik için motor teknolojisi önem taşıyor. Motorun ısısına kadar her ayrıntı, görünmezlik konusuna etki ediyor. Motor çok kritik. Farklı seçenekleri inceliyoruz.
Yabancı devlerin genellikle “Biz size yapalım” havasında olduğunu vurguladı:
- Oysa biz de artık teknoloji üreten tarafta yer almak istiyoruz. Yani, mevcut bir uçağı üretmek değil hedefimiz. Türk mühendislerinin elinin değdiği bir ürün ortaya çıkmalı.
Milyarlarca dolarlık bir projeden söz edildiğinin altını çizdi:
- Gözümüzü kapatıp, “Şunu verin” desek, tüm şirketler anında hazır. F-16 üretimindeki rolümüz o şekildeydi. Artık F-16 şartlarını aşmayı hedefliyoruz.
Ferhat Yenibertiz milli uçakla araya girdi:
- Yerli uçak bir haslet. Teknoloji hakları tümüyle bize ait olsun istiyoruz. Önce TRJ-328’in üretimiyle işe başlanacak. Bu uçak, bizim için bir öğrenme süreci olacak. Asıl hedefimiz bölgesel uçak olarak planladığımız TRJ-628’i üretme noktasına ulaşmak.
- Yolcu uçağı projesini SSM’nin yürütmesi ne kadar doğru?
Yanıt Aral Aliş’ten geldi:
- Dünyada birçok teknolojinin çıkış noktası savunma sektörü olmuştur.
Yenibertiz sürdürdü:
- 5-6 yıldır başarılamayanı başarma noktasına geldik. Artık fabrika için kazma vurma aşamasındayız. Bu uçak işi, bizim için stratejik.
Aral Aliş, savunma ve havacılık sektöründeki katma değer yüksekliğine dikkat çekti:
- Türk savunma ve havacılık sektörünün kilo başına ihracatı 2013’te 26 dolardı. 2014’te 31 dolara çıktı.
Yenibertiz ekledi:
- Atak Helikopteri’nin kilo başına ihracat değeri 5 bin dolar, Göktürk Uydusu’nun da 100 bin dolar olacak.
Aliş, sektör ihracatının 1 milyar 647 milyon dolar düzeyinde olduğunu kaydetti:
- Atak, Göktürk, Hürkuş, sektörümüzün ortalama kilo başına ihracatını 2 bin 600 dolara yükseltir.
Sözünü şu yorumla bağladı:
- Türk savunma sanayi emekleme dönemindeyken hızla ayağa kalktı. Şimdi koşma zamanı...
Yerli helikopter, savaş uçağı, yolcu uçağı yapmak elbette gurur duyulacak işler olacak... Ancak, önemli olan koşma dönemini ihracatla tetikleyip, sürdürebilmek değil mi?
Motor teknolojisini kullandırma kapısı 1 milyar dolardan açılıyor
SSM Kalite ve Stratejik Yönetim Daire Başkanı Ferhat Yenibertiz, uçak motoru üreticileriyle yapılan görüşmelerden örnekler verdi:
- Bir üretici, “IP hakkı saklı kalmak kaydıyla teknolojimi 1 milyar dolara verebilirim” dedi. Bir başkası, 40-50 yıl öncenin teknolojisini vermeye kalktı, onun da tüm haklarını esirgedi.
Stratejik projelerde zararın da göze alınması gereği üzerinde durdu:
- Milli uçak üretimi böyle bir projedir.
400 savunma ve havacılık şirketinin cirosu 5.1 milyar dolar
SAVUNMA ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği Başkanı Latif Aral Aliş, Türk savunma ve havacılık sektöründe 400 dolayında şirketin faaliyet gösterdiğini belirtti:
- Sektörün iş hacmi 5.1 milyar dolar dolayında. Yıllarca ithalat yoluyla bu sektörün üstüne basıldı. Son 10 yıldır elimizden tutuluyor, önümüz açılıyor.
Türkiye’de Baykar, TAI ve Vestel başta olmak üzere 40 şirketin insansız hava aracı ürettiğini vurguladı:
- İlk bakışta bu kadar üretici fazla görülebilir. Oysa, insansız hava aracı sadece askeri ve güvenlik amaçlı değil, birçok alanda kullanılıyor. Yani, dünyada pazarı genişleyen bir iş.
