Antepfıstığının çoğu kayıt dışında kalıyor stokçu fiyatı uçuruyor

- 500 kilo kırmızı kabuklu fıstık göndereceğim. 26 liradan satmanı istiyorum.
Ertesi gün 500 kilo fıstık o komisyoncunun dükkanına bırakıldı. Çok geçmeden bir alıcı o dükkana uğradı:
- Kırmızı kabuklu fıstığın kilosu ne kadar?
Komisyoncu, ürünleri gösterdi:
- Bunlar 25 lira. Şu ise bugün geldi. Ürün sahibi 26 lira istiyor.
Alıcı sözü uzatmadı:
- O 26 lira olan iyi görünüyor, hepsini alıyorum.
Geçen gün Antepfıstığı işleme tesisi Mima Tarım’ın patronu Mehmet İman’la Nizip’e gittik. Konuyu yolda açtı:




- 1990’ların başından beri Antepfıstığı piyasasındayım. O günlerden beri Türkiye’de yılda 150 bin ton fıstık üretildiği söylenir. O günlerden bugüne epey ağaç dikildi. Rekolte değişmedi. Kayıtdışılık yüzünden kimse gerçek rekolteyi bilemiyor.
Ardından yakındı:
- Geçen yıl fıstıkta “yok yılı” idi. Kırmızı kabuklu fıstık 16-20 liraya kadar çıktı. Bu yıl mahsül var, kilosu 25-26 lira. Çiftçi kazansa tamam. Ancak, bu işte stokçu, ambarcı derken bir sürü aracı var. Fiyatı yükseltiyorlar.
Mima Tarım’ın Genel Müdürü Ali Sami Karaalp, stokçuların fiyatı yükseltme taktiğine girişte anlattığım örneği verdi:
- Komisyoncuya “Fıstığımı 26 liraya sat” diyen de, “26 liraya alırım” diyen de aynı stokçunun adamıdır. Bir kere 26 liradan işlem olunca o fiyat oturur.
Birlikte Nizip Ziraat Odası’na uğradık, Başkan Sıddık Durmaz ve Genel Sekreter Düğer Bozfırat’la konuştum. Durmaz, fiyattan memnundu:
- Fiyatta abartı yok. Antepfıstığını baba eker, oğlu yer. Üyelerimize, “Acil ihtiyacın yoksa ürünün hepsini birden satmayın” diyorum.
Bozfırat araya girdi:
- Çiftçi de stokçuluğa alıştı.
Sonra Gaziantep Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürü Mehmet Karayılan’ın ofisine geçtik:
- Antepfıstığında rekolte tahminleri afaki. Gaziantep’te 20 milyon fıstık ağacı var. Bunun 16 milyonu verimli. Bakanlığımızın tahminine göre bu yıl rekolte 95 bin ton dolayında olacak.
Daha sonra Gaziantep Fıstık Sanayicileri Derneği Başkanı İlhan Eralp ve Başkan Yardımcısı Özgür Atakan’la buluştuk:
- En iyi yıllarda bile rekolte 120 bin tonu geçmez. 2009-2012 döneminde Ticaret Borsası kaydına giren ürün miktarı 17-21 bin tondur. Fıstıkta kayıtdışı fazladır.
Eralp, fıstık ekonomisinin boyutuna işaret etti:
- Fıstık daha çok Gaziantep ve Şanlıurfa’da üretilir. Siirt’te üretilen de dahil, yarattığı ekonomi 1 milyar dolar dolayındadır.
İşin özeti, Antepfıstığında kayıtdışılık çok yüksek. Stokçuluk, fiyatı yukarı taşıyor...
Maliye denetlese, Tarım Bakanlığı, “İthalat kapısı açılır” diye sadece “sopa” gösterse, 1 milyar dolarlık fıstık piyasası “düzen”e kavuşmaz mı?

Devlet 84 milyon lira gelirden oluyor

MİMA Tarım Genel Müdürü Ali Sami Karaalp, Antep fıstığı rekoltesinin 100 bin ton olduğu varsayımıyla bir hesap yaptı:
- Çiftçi fıstığı kayıtlı satsa, müstahsil makbuzu kesilse, yüzde 4.2’lik kesinti söz konusu olur. Bunun 2.2’si stopaj, 2’si Bağ-Kur primidir. Kırmızı kabuklu fıstığın kilosuna 20 lira desek, Türkiye’deki toplam ciro 2 milyar lira olur. Yüzde 4.2’den devlete 84 milyon lira gitmesi gerekir. Oysa, ticaretin yüzde 90’ı kayıtdışında dönüyor.
Fıstık ticaretinde 3 önemli merkezi sıraladı:
- Gaziantep, Nizip ve Birecik (Şanlıurfa) fıstıkçılar çarşısı. Komisyoncu yüzde 2 komisyon alır. Çiftçi işlemi kayıtlı yapmak istemezse müstahsil makbuzu devreye girmez.

İran ve Suriye’den kaçak fıstık geliyor

MİMA Tarım’ın patronu Mehmet İman, Genel Müdürü Ali Sami Karaalp, Gaziantep Fıstık Sanayicileri Derneği Başkanı İlhan Eralp, Yardımcısı Özgür Atakan, Nizip Ziraat Odası Başkanı Sıddık Durmaz, aynı mesajı verdi:
- İthalat yasak ama İran ve Suriye’den fıstık geliyor.
Karaalp, tahmini miktar verdi:
- Kaçak fıstık 30 bin tonu buluyor. Özbekistan, Türkmenistan ve Afganistan’dan da fıstık geliyor.