Ankara’nın kuleleri 

Şimdilerde Keçiören’de yapımı devam eden Türkiye’nin sayılı kulelerinden ‘Atatürk Cumhuriyet Kulesi’ de kent belleğine eklenmiştir. Tabi çeşitli otel ve özel kurumların da seyirlik kuleleri var. Bunlar kule tanımı içinde değerlendirilir mi bilemiyorum? Kule denilince hep Evliya Çelebi’nin Galata Kulesi izlenimlerini biliriz. Uçan kanatları olan Hezarfen Ahmed Çelebi aklımıza gelir. İlber Ortaylı Hoca, “Yok böyle bir şey” dese de bugüne kadar ünlü seyyah Evliya Çelebi’ye inana geldik. Türk Dil Kurumu sözlüğünde ‘kule’ şöyle tanımlanıyor; “En az iki katlı olan kare veya dikdörtgen şeklinde yapılmış etrafına göre yüksek yapılar.” Bu hafta ‘Kentimle Baş Başa’ köşemde Ankara’nın tarihi kulelerini gezdim ve sizin de görmenizi, bilmenizi istedim.

KALE’NİN KULESİ VE UNUTULAN ‘GONG’ SESİ

İlk durağımız ‘Ankara Saat Kulesi.’ Saat denilince aklıma Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’ gelir. Altındağ sınırları içinde, Ankara Kalesi’nin giriş duvarı kısmında bulunan saat kulesi Osmanlı mimarisi özelliklerini taşır. 9 metre yükseklikte olan kule, Osmanlı döneminde 1884 yılında ‘Ankara Valisi Sırrı Paşa’ tarafından yaptırılmıştır. Üç katlı bir kuledir. Zemin katta bir giriş kapısı ve iki penceresi vardır, cephede ‘beyaz renk bir saat’, kule duvarına monte edilmiştir. Üst balkonda ise bir çana sahiptir. Çanın üzerinde 1884’te Louis Edel tarafından Strazburg’da yapıldığı yazmaktadır. 2007’de restoreden geçmiş. Daha sonra kentsel sit eseri ilan edilmiş. Kule hakkında bu bilgiden sonra Kale kapısından içeri girip saatin bulunduğu mekânı görmeye karar verdim, kuledeki ‘gong’ sesi bir zamanlar Kale’de her yerde duyuluyormuş. Saat, yıllardır çalışmıyormuş. Kale girişindeki esnaflara sormaya karar verdim saat kulesinin durumunu. Ankara Kalesi’nde on yılı aşkın süredir hediyelik eşya satan Kayseri Pınarbaşılı Vahap Katı’ya sordum. “Uzun zaman oldu bu saat kulesinden ‘gong’ sesi duymadım. Saat Kulesi yeniden restore edilse ve saati tamir edilse çok güzel olur” dedi. Kale esnafı, “Bu nedenle alışveriş de artar” diyor. Oraya seyir terası düzenlemesi ve seyir dürbünleri de olabilir. Çıktığınızda Ankara çok güzel görünüyor buradan Atakule’deki gibi... Kaleden girince bir dükkânın içinden geçip saat kulesinin olduğu yere yöneliyoruz.

Kapısı kırık dökük durumda olan bir saat kulesi. İçerisindeki katların duvar sıvalarının yıkık dökük, tabanların tahtasının kötü durumda olduğunu gördüm. Dış duvarları da öyle. Kale esnaflarından ‘Ayaşlıyım’ diyerek yanımıza gelen Faruk İşleyen, “Ben buranın en eski esnaflarındanım saat kulesinden hiç ‘gong’ sesi duymadım” dedi ve ekledi; “Bir de Kasap Mahmut’a sorun buranın en eski esnafı” dedi. Karşıda Mahmut Güven’in kasabı vardı, içeri girdiğimizde genç bir arkadaş, “Babam evde adım Özkan, ben oğluyum” diye tanıttı kendini. “Babam buranın en eski esnafıdır. Saatin çalıştığı dönemi bilir anlatır. Hatta saatin bakımı ve ayar işleri için kulenin yanındaki müstakil evde bir görevli kalırmış, ailesiyle lojman olarak kullanırlarmış” dedi. Buranın az ilerisindeki kuruyemişçide gördüğüm işçi İbrahim Bağ, “Ben İmar İskân ve Bayındırlık Bakanlığı’ndan emekliyim. Ama ek iş olarak buralarda hep çalıştım. 1970 -1980 arasında Ankara Kalesi Saat Kulesi saat başı hepimize zamanı bildirirdi. Sadece bize mi turistlere de” diye anlattı o günleri. İbrahim Bağ da “Burada saat kulesinin yanındaki evde bir görevli kalırdı ailesiyle saatin bakımı onarımı ayarlama işlerinden sorumluydu. Çocuklarını okuttu gitti buradan” bilgisini verdi. 1952’den beri Kale’de esnaf olan Enver Torun, Arslanhane Cami yanında bir halı tüccarı. Saat 12’deki ‘gong’ sesini hatırlıyor ve “Yeniden duymak isterim” diyor. Kale’yi ziyarete gelen Gülşah Irmak, “Kale Saat Kulesi bir bakımdan geçse iyi olur. Öyle güzel bir seyir terası olur ki seyir dürbünleri de olsa ne güzel olur çünkü oradan Ankara ayaklarımızın altında, manzara çok güzel” diye konuştu.

ATAKULE’DEKİ TERASA DAHA ÇOK TURİSTLER GELİYOR

Buradan bir başka kuleye, Çankaya’daki Atakule’ye doğru yola çıktım. Turgut Özal döneminde, dönemin Belediye Başkanı Mehmet Altınsoy’un önemli projelerindendi. Boyu 125 metre, 360 derece panoramik Ankara manzarasına sahiptir. Botanik Parkı’nın bir bölümündeki arsa alınarak yapılmış. Ankara’nın her yeri görülüyor terasından. İçinde kafeler ve alışveriş merkezi bulunmakta. Döner kule bölümü bir dönem prestij mekânlarındandı.

‘Kulenin tamirde olduğunu ancak seyir terasına çıkılabileceği’ uyarısıyla karşılaştım. Seyir terasına bilet alarak çıkılıyor. Turistlerin çok geldiklerini gördüm. Polonyalı turistler çok güzel bir Ankara manzarası ile karşılaştıklarını anlattılar. Görevliler, hafta içi 400 kişinin geldiği, hafta sonu ise bu sayının 800 kişi olduğunu anlattı. Ayrıca aşağıda ‘Çim Teras’ isimli ufak bir seyir terası var, yerlerde çimler bulunuyor. Seyir dürbünü de var ve herkes kenti izleyebiliyor...

İZMİR’DEKİ YIKILDI ANKARA’DAKİ DURUYOR

Ankara Paraşüt Kulesi, Türk Hava Kurumu Müzesi’nin içinde bulunmakta. Kule, 1937 yılında Başbakan Celal Bayar ve o dönem Tayyare Cemiyeti olan Türk Hava Kurumu yetkililerinin katılımıyla açılmış.

Havacılık ve paraşüt eğitimi için yapılmış. Dönemin İzmir Belediye Başkanı Behçet Uz Moskova’da Gorki Parkı’nda gördüğü bu kulenin hem İzmir’de hem de Ankara’da yapılmasını istemiştir. İzmir’deki kule son deprem nedeniyle yıkılmış. Ankara Paraşüt Kulesi, üç kat üzerinde oluşmuş asansör ve merdiven ile çıkılıyor. Kule önünde yaş, kilo, ayakkabı ve hava şartlarına göre belirlenen uçuş kurallarının olduğu yazılı bir kural levhası var. Burası Türk Hava Kurumu Müzesi’nin içinde olduğu için daha çok okul gruplarının ziyaretine uygun olan bir yermiş, ‘Basın Birimi’ bu bilgilendirmeyi yaptı.

CUMHURİYET’İN 14’ÜNCÜ YILINDA AÇILAN TARİHİ KULE

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) Saat Kulesi, tarihi gar binası kompleksinin içindeki toplantı salonlarının olduğu yerdedir. Buraya da asansör ile çıkılmakta. Cumhuriyet’in 14’üncü yılında açılışı yapılmıştır. Ulaşım eskiden ağırlıklı olarak demir yolu ile sağlandığı için yerli ve yabancı konuklar TCDD Saat Kulesi’nde karşılanmıştır. Zaman bu saatten öğrenilmiştir.

ANKARA’NIN YENİ KULESİ OLACAK

Keçiören Atatürk Cumhuriyet Kulesi, Keçiören Belediye Başkanı Turgut Altınok’un temelini attığı ancak tamamlanamayan bir kuleydi. Bu dönem hızla inşaatına başlandı ve sona yaklaşıldı. Yüksekliği 197 metre. Atakule’den daha büyük bir yapıdadır. En üstünde seyir terası bulunuyor. Hediyelik ve hatıra eşya satış yeri, dönen bir restoran, VIP salonu, nikâh salonu, uzay terası ve bilim merkezi, sanat galerisi, kütüphane, spor salonu, sauna ve hamam, alışveriş merkezi gibi bölümler yer alacak. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda bitirilmek üzere çalışılan kulenin ana inşaatı tamamlanmış durumda. Kasım ayı itibarıyla Ankaralıların hizmetine sunulacak. Keçiörenliler, kulenin tüm yapım aşamalarının anket yöntemi ile kendilerine sorulduğunu belirtiyor. Kule açıldığında Ankara’nın son ve yeni kulesi olacak.