Yeni kripto çılgınlığı: NFT

Bitcoin’in akıl almaz yükselişini hazmedemeden, yeni bir kripto çılgınlığı internet ekonomisini çalkalamaya başladı. NFT adlı yeni popüler teknoloji, herhangi bir dijital eserin veya varlığın eşsiz olarak tescillenmesini, bir anlamda tapulanmasını sağlıyor. Non-fungible tokens (değiştirilemez jetonlar) anlamına gelen NFT, bitcoin gibi blockchain altyapısını kullanıyor. NFT alım satımlarında kripto para olarak Ethereum tercih ediliyor. Ancak halen “Bu bitcoin de ne ola ki, bir türlü anlayamadık” diyenlerdenseniz NFT’yi anlamak iyice güç, onu baştan söyleyelim. Ancak gidişat o ki, herkesin internetin para birimi kriptolara alışması gerekecek.

NFT’ye dönersek... Dijital sanat eserlerine üreticinin orijinal imzasını, son maddi değerini, eserin ayrıntılı geçmişini meta veri olarak bağlayan NFT’ler, blockchain (Kripto paraların, şifrelenmiş işlemlerin takibini yapan veritabanı sistemi) marifetiyle sadece birer defa üretilebiliyor ve bir daha kopyalanamıyor. Bu sayede internette gördüğümüz dijital eserler, videolar, fotoğraflar, hatta tweet’ler biricik hale geliyor ve açık arttırmalarda alınıp satılabiliyor. İlk olarak 2017’de ortaya çıkan, 2020’de anaakıma ulaşan NFT, geçen hafta Christie’s müzayedesinde kaydedilen rekor satışla dünya gündemine düştü. Beeple adlı sanatçının bir JPG resminden ibaret ‘Everyday’ adlı eseri 69 milyon dolara alıcı buldu.

69 milyon dolara satılan ‘Everyday’ (üstte), Elon Musk’ın NFT’lediği tweet’i (altta, solda) ve Mesut Özil’in animasyon klibi (altta, sağda).

KRİPTO SANAT TOPLULUĞU

NFT hakkında genel bilgileri kripto para ticaret platformu Huobi’nin Türkiye genel müdürü Alphan Göğüş’ten aldım. Türkiye’de sanat camiasının yaklaşımlarını da CI Plugin Küratörü ve Direktörü Esra Özkan’a sordum. Özkan, teknolojinin Türkiye’de yeni olmadığını, yerli dijital sanatçılarımızın uzun zamandır NFT üretiminde bulunduğunu anlattı. “Sosyal medyada buluşan NFT Turkey, özgürce üreten sanatçıların ve sürekli bilgi akışının olduğu bir platform (Instagram@nftturkey). Sanat sektöründe hem ekonomi hem de yapı olarak alışılagelmiş kalıpları yıkıyor” diyen Özkan’a göre şu andaki NFT çılgınlığı durulduğunda gerçekten üretim yapan sanatçılar kendi sektörünü oluşturacak ve ‘kripto sanat’ topluluğu yerine oturmuş olacak.

NFT’ye yeni adım atmayı düşünenler içinse Alphan Göğüş tavsiyelerde bulunuyor: “Yatırımcılar öncelikle ne beklediklerini belirlemeli. İşin al-sat kısmında eserin içeriğinden çok üreticisine ve kripto para camiasının trendlerine odaklanmak gerek. Sadece kendiniz içinse beğendiğiniz bir eseri alabilirsiniz. Sanatçılar tarafında sosyal medyası kuvvetli olanların daha yüksek satış rakamlarına ulaştığını görebiliyoruz. Ayrıca galeri platformlarından doğrulanmış profil rozetini kazanmak oldukça önemli.”

SOTHEBY’S’DE TÜRK SANATÇI

Esra Özkan, dijital işleriyle tanınan -ve kendisi ortalarda pek görünmeyen- Murat Pak’ın yakın zamanda dünyaca ünlü Sotheby’s müzayedeevinde açık arttırmaya katılacağını söylüyor.  Yüksek bir rakama ulaşması büyük olasılıkmış. “Sanatçılar halihazırda Rarible, Superare, Opensea, Foundation, Nifty Gateway, Tryshowtime gibi platformlarda eserlerini satabiliyorlar. Eser bir teklif aldığında 24 saat içinde müzayedelere açılıyor. Değerini sanatçının kaç yıldır platformda olduğu, kaç koleksiyonere ulaştığı, hangi koleksiyonlarda yer aldığı, top 10 listelerine girmesi gibi kriterler belirliyor.”

Eserlerin orijinalliği de bir başka önemli konu. İnternetteki kıymetli dijital işleri NFT platformlarına kopyalayarak sahiplenen, satış yapan fırsatçılar türemiş. Alphan Göğüş, orijinallikten emin olmak için iki yöntem aktarıyor: “İlki, güvenilir platformlardan alışveriş yapmak. Bu platformlar sanatçılardan sosyal medya üzerinden doğrulama gönderileri paylaşmalarını istiyorlar. Sanatseverler de böylece görmüş oluyor. İkinci yöntemse blockchain cüzdanları ve akıllı sözleşme adresleri gibi teknikler.” NFT ile sanatçıların satışlardan sürekli pay alabilmesi de Özkan’a göre önemli bir avantaj: “Klasik galeri sözleşmesinde 10 yıl sonra sanatçının pay hakkı kalmıyor. Kripto parayla satılan eserlerdeyse sonraki her koleksiyonerde sanatçıya pay geliyor.”

TWEET’LERİ DE NFT’LİYORLAR

NFT’lerin kullanım alanı sanat eserleriyle sınırlı değil. Örneğin şu sıralar tweet’leri NFT’lemek revaçta. Fenomenler en çok paylaşılan tweet’lerini satışa çıkarıyor. Elon Musk içinde video ve ses olan bir tweet’ini satışa sundu. Oyunlarda sanal arsa ve emlak satışları yapılıyor. Müzisyenler albümlerinin ilk kopyalarına, sanatçılar sahne performanslarının unutulmaz anlarına NFT ile değer kazandırıyor.

Büyük ihtimalle yakında NFT’li dijital reklam kampanyaları, ödül kurguları da görmeye başlayacağız. Alphan Göğüş, kripto paraların internetin geleceğini şekillendireceğini anlatıyor: “Yakın gelecekte tamamen merkeziyetsiz internete yani Web 3.0’a geçeceğiz. Bu yolculukta ilk önce kripto paraları tanıdık, sonra kitlesel fonlamayı... Geçen sene merkeziyetsiz finansı ve şimdi de NFT’leri deneyimliyoruz. Bağımsız internetin para birimi olan kriptolara adaptasyon arttıkça daha fazla kullanım senaryosu ve gelir modeli yaratılacaktır.”

ONLAR ŞİMDİ MİLYON DOLARLIK ‘SANAT ESERİ’...

Grumpy Cat

İnternetin en meşhur iki kedisi, Grumpy Cat ve Nyan Cat artık orijinal çağdaş sanat eserlerinden bile kıymetli hale geldiler. Grumpy Cat, son açık arttırmada 44.20 ETH yani 79 bin dolara satıldı. Gökkuşağı kuyruğuyla meşhur Nyan Cat ise tam 590 bin dolara alıcı buldu. Meşhur futbolcu Mesut Özil, NFT dünyasına üretici olarak katılan isimlerden. E-sport markası da olan Özil, kısa bir animasyon klibiyle piyasaya girdi.