×
Film yapımcısı Julie Hart, annesi Rosalind’i Galler kırsalındaki sessiz, sakin bir otele götürür. Burası savaşta dul kalan teyzesinin yaşadığı eski bir malikânedir ve amaç bir anlamda yaşlı kadını hatıralarıyla buluşturmaktır ama geçmiş her zaman güzel anlara sahip değildir...
Daha çok ‘Hatıra’ (The Souvenir, 2019) ve ‘Hatıra: 2. Bölüm’ (The Souvenir: Part II, 2021) filmleriyle tanınan İngiliz yönetmen Joanna Hogg son çalışması ‘Sonsuz Sır’da (The Eternal Daughter) anne-kız ilişkisi odağında bir öykü anlatıyor. Sinemacı olan Julie’nin asıl amacı, annesi üzerine çekeceği filmin ana hatlarına, detaylarına ve genel çerçevesine son çizgileri atmaktır. Ama onları otele getiren şoförün de vurguladığı gibi yapıda ürkütücü bir hava vardır. Nitekim geceleri gıcırdama hissi veren tavan, açılan oda kapısı ve yataktan fırlayıp giden köpekleri Louis, sık sık çöken sisle birlikte etrafa yayılan kasvet, tül perdede kendini hatırlatan rüzgâr derken ortama gerilim yüklenir. Ayrıca mekâna ayak bastıkları andan itibaren ters davranan ve Julie’yle aralarında sürekli pasif-agresif bir etkileşim olan resepsiyondaki kız da cabasıdır. Aynı zamanda yemek servisini yapan bu kız, zamanla onlara bomboş olduğu hissi veren otelde her istekleri için zorluk çıkarır. Sonradan fark ettikleri, oteldeki kimi bakım işlerini üstlenen, yakın zaman önce de eşini kaybetmenin acısını derinden yaşayan Bill ise onlar için yeni ve samimi bir iletişim odağı olur.
Julie’nin asıl derdi annesine dört başı mamur bir doğum günü ortamı hazırlamaktır. Adım adım yaklaşılan bu finale kadar anne-kız geçmişin sayfalarında dolaşırlar. Lakin anılar deşildikçe sevinçlerden çok hüzün ve yaşlı kadının yüreğinde kalan acı dolu izler daha ön plana çıkar. Örneğin Rosalind, Joss Teyzesine ait bu malikânede günlerini geçirirken savaşta kardeşini kaybettiğini ama cenazeye gidemeyecek kadar küçük olduğunu hatırlar. Günler anne-kız için giderek bir hesaplaşmaya dönüşür. Yaşlı kadın her şeye hoşgörülü, sakin bakar. Julie ise çocuk sahibi olamayacağı fikriyle ve sonsuza dek annesinin kızı olarak kalacağı düşüncesiyle yüzleşirken bu duruma ilişkin üzüntüsünü saklayamaz ve bunu Rosalind’e hissettirir.
İki yıl önce aşırı dozda uyku hapı alma sonucu kaybettiği annesinin ardından toparlanmakta zorlanan Mia, aradığı sevgi ve şefkati yakın arkadaşının ailesinde bulmuştur. Jade, kardeşi Riley ve anneleri Sue, ona adeta kol kanat germiştir. Derken aynı yaş grubuna ait gençlerin yoğun olduğu bir partide, aykırı dostları Hayley ve ‘suç ortağı’ Joss onları tuhaf bir oyuna davet eder. Bir tür ruh çağırma seansı şeklinde gelişen bu eylemde üstü seramikle kaplı, mumyalanmış bir el tutulacak ve “Konuş benimle” denilecektir. Bir sonraki adımda da konuşma teklifini kabul eden ‘kişi’nin içine girebilmesi için istekte bulunulur. Bütün bu aksiyonun toplam süresinin 90 saniyeyi geçmemesi gerekmektedir. Mia bu seansa katılır ve farklı bir evrenin varlığını keşfeder. Lakin sonrası o ve çevresi için geri dönülemez bir felaketin ifadesidir.
Bizde pek tanınmayan ama ülkeleri Avustralya’da popüler olmuş kanlı parodi serisi ‘RackaRacka’nın yaratıcıları ikiz yönetmenler Danny ve Michael Philippou’nun ilk uzun metrajı ‘Konuş Benimle’ (Talk to Me) bildik gençlik gerilimleri gibi başlıyor. Partiler, aralarında eski ilişkilerin taşıdığı gerilimler olan gençler, heyecan arayışları derken karşılarına çıkan yeni bir seçenekle ruhlar âlemine uzanıyorlar. Bu tablo ve baştaki kanguru sahnesi izleyicide “Nihayetinde öykü ‘Geçen Yaz Ne Yaptığını Biliyorum’vari bir yere mi evrilecek” türünden hisler uyandırsa da zamanla filmin farklı bir derdi olduğunu anlıyoruz. ‘Konuş Benimle’ ana rotada ilerlerken ‘Çizgi Ötesi’ (The Flatliners) türü bir ara sokağa giriyor. Ana karakterler mum yakıp o tuhaf elle birlikte öte dünyayı mekân tutmuşlarla muhabbete girip geri dönme seansından haz duyuyorlar ve her biri bu eylemi gerçekleştirmek için can atıyor. Ama karşılarına çıkan ruhların onlara ödettikleri bedeller farklı, hatta bazıları için çok ağır oluyor. Özellikle Riley’nin kanlı seansı dolayısıyla Mia’nın kendisine hamilik yapan aileyle arası bozuluyor. Derken genç kız kaybettiği annesini sık sık görmeye başlıyor ve karşısına çıkan bu ‘varlık’ ölümünde babasının suçu olduğunu söylüyor. Bu durumda Mia zaten aralarında mesafeli bir ilişki olan babasıyla yeni çatışmalar yaşıyor.
KANLI VE ŞİDDET DOZU YÜKSEK
Lakin ‘Konuş Benimle’nin asıl gezindiği sularda ‘yitip giden çok sevilen bir yakının yarattığı boşluk, hüzün, acı ve keder duygusu’nu buluyoruz. Ve bütün bu genel çıkışsızlık haliyle baş edememe durumunu... Mia annesinin yokluğunu unutamıyor, babası yerine en yakın arkadaşı ve ailesiyle durumu idare etmeye çalışıyor ve tam bu esnada karşısına çıkan ‘mumyalanmış bir el’ vasıtasıyla öte dünyaya açılan bir geçidin varlığını keşfediyor. Daley Pearson’ın bir hikâyesinden yola çıkarak Danny Phillippou ve Bill Hinzman’ın ortaklaşa kaleme aldıkları senaryo, ‘gençlik gerilimleri’nin klişeleriyle flört ederek ilerliyor ve nihayetinde genel toplamda derdini açığa çıkarıyor. Ve bu süreçte hikâyesini fazlasıyla kanlı, şiddet dozu yüksek kimi sert sahnelerle görselleştiriyor.
Ama bütün bu gelgitler içinde ‘Konuş Benimle’nin çok da özgün bir yapıya sahip olduğu kanaatinde değilim. Şu noktayı da belirteyim; Philippou kardeşlerin filmi dışarıda gösterime çıktıktan sonra tıpkı birkaç yıl önce olduğu gibi Jordan Peele’nin ‘Get Out’una benzer şekilde göklere çıkarıldı ve ‘son dönemlerin en iyi gerilim filmi’ olarak lanse edildi. Hatta Steven Spielberg, Stephen King, Jordan Peele, Ari Aster ve George Miller’ın ardından son olarak Peter Jackson da
‘Konuş Benimle’yi övenler kervanına katıldı. Dolayısıyla gidin, görün, kararınızı verin derim. Bana sorarsanız birkaç sahnesi ilgiye değer ama ortalamayı aşamamış bir film.
Son olarak ana karakter Mia’yı canlandıran Sophie Wilde’ın etkileyici bir performans sunduğunu ve Edith Piaf’ın ‘La Foule’ü eşliğindeki sahneyi de beğendiğimi belirteyim...
Katili Yakalamak
◊ Yönetmen: Damián Szifron
◊ Oyuncular: Shailene Woodley, Ben Mendelsohn, Jovan Adepo, Ralph Ineson, Richard Zeman, Dusan
Dukic, Jason Cavalier, Nick Walker, Darcy Laurie
ABD-Kanada ortak yapımı
Her yeri olduğu gibi Baltimore’u da yılbaşı heyecanı sarmıştır. Hatta partiler için start verilmiş, müdavimler çoktan mekânların yolunu tutmuştur. Derken yüksek katlı bir binada düzenlenen partideki konukların üzerine keskin bir nişancı er yeri olduğu gibi Baltimore’u da yılbaşı heyecanı sarmıştır. Hatta partiler için start verilmiş, müdavimler çoktan mekânların yolunu tutmuştur. Derken yüksek katlı bir binada düzenlenen partideki konukların üzerine keskin bir nişancı tarafından ateş açılmak suretiyle bir katliam gerçekleştirilir. Olaya el koyan FBI bölge ofisinin şefi Geoffrey Lammark, kimi cevaplarıyla zeki olduğuna karar verdiği çaylak polis memuru Eleanor Falco’yu da soruşturmaya dahil eder ve tam 29 kişi-nin ölümüne sebep olan seri katilin peşine düşerler. 2014 ya-pımı ‘Relatos salvajes’ (Asabiyim Ben) adlı Arjantin filminin yönetmeni olarak tanınan Damián Szifron’ın, senaryosunu Jonathan Wakeham’la birlikte yazdığı ‘Katili Yakalamak’ (ilk orijinal ismi ‘Misanthrope’tu ama sonradan gösterime ‘To Catch a Killer’ adıyla çıktı) düşük beklentiyle gittiğiniz ama izlerken sizi çarpan yapımlardan biri olmuş. Ya da en azından benim için diyeyim, çünkü yabancı eleştirmenlerin çoğu filmi beğenmemiş.
FBI bu kez 29 kişiyi öldüren seri katilin peşine düşüyor.
‘Katili Yakalamak’ karın esir aldığı ve karanlığa mahkûm ettiği bir Baltimore ortamında iklimin yanı sıra gizemli bir seri katille birlikte tonunu daha da arttıran depresifliğin boğduğu hem şehir sakinlerini hem de olayı çözmek için çabalayan görevlileri anlatıyor. Film genel çerçevesi itibariyle artık klişeleri ve bugüne kadar sunduğu prototipleriyle yeterince iyi bildiğimiz bir türe dönüşen polisiye-gerilime yeni dokunuşlar katma çabasında. Bence bu derdinin üstesinden geliyor ve bir yanıyla karakterlerinin psikolojik okumalara açık taraflarını bizlerle paylaşıyor, bir diğer yanıyla da genel olarak bir ‘çağ tasviri’ne soyunarak zamanının sosyolojik reflekslerinin altını çiziyor.
Jaime Reyes, hukuk eğitimini bitirir ve baba ocağına döner. Lakin onun yokluğunda ev sahibi kirayı üç katına çıkarmak istemiş (Ah bu ev sahipleri, dünyanın her yerinde aynılar!), aile, evlerinden ayrılma hazırlıklarına başlamış, babasında da sağlık sorunları baş göstermiştir. Jamie, bunca derdin kendisine yansıtılmamasına ilişkin vicdan azabı duyar ve bir an önce işe girmeye çalışır. Tesadüf eseri devasa silah şirketi Kord’ların asi ortağı Jenny’den bir iş teklifi alır. Genç kız, teyzesi Victoria’nın dünyayı ele geçirme planlarını engelleme çabasındadır ve iş görüşmesine giden Jaime’ye saklaması için bir emanet verir. Eve dönüşte aile bu emanetin ne olduğunu anlamaya çalışırken karşılarına çıkan mavi bir böcek formundaki nesne Jaime’nin vücudunu ele geçirir ve yeni bir ‘süper kahraman’ doğar!
Çizgi roman âleminin Marvel’la birlikte iki büyük aksından DC Comics’in karakterlerinden ‘Blue Beetle’, ilk kez 1939’da okur karşısına çıkmıştı. Başlarda kahramanın adı Dan Garret’tı, 1964’te isim Dan Garrett’a dönüşürken 1966’da Ted Kord sahaya sürüldü ve nihayetinde de 2011’de geçmişin üzerine sünger çekilerek ‘Blue Beetle’, Jaime Reyes adında yeni bir kişiliğin üzerinden okurla buluştu. Girişte konusunu özetlediğimiz ve bu ‘süper kahraman’ın sinemadaki ilk yansıması niteliğini taşıyan filmde de Meksika kökenli Reyes’in sıradan bir genç konumundan doğaüstü güçlere kavuşmasının serüvenini izliyoruz.
Artık sadece beyaz, Batılı olarak kodlanan tek bir seyirci profili yok, pazar son derece geniş ve bu genişlik göz önüne alınarak potansiyeli yüksek, çeşitli coğrafyalara seslenen, onların gönlünü alan yapımlar çekiliyor. Meseleyi şöyle açalım; örneğin ‘Örümcek Adam’ın animasyon versiyonunda artık kahramanın genç bir Hispanik olduğunu gördük. Çünkü Hispanikler stüdyolar açısından son derece geniş bir pazar ve bu seyirci profiline göre film üretmek kuşkusuz kârlı bir yatırım. Nitekim ‘Blue Beetle’da da aynı refleksi görüyoruz; Angel Manuel Soto’nun yönettiği yapımda ana karakter Meksika kökenli ve film boyunca Jaime ve ailesi ön planda. Ayrıca diyalogların çoğunda İspanyolca deyimler, terimler var ve bir Meksika dizisine göndermelerde bulunuluyor. Asıl önemlisi de ana karakterin karşısına çıkan ‘kötü adam’ın (Conrad Carapax) aslında Guatemala kökenli olduğunu anlıyoruz.
Esas oğlan Jamie fakir ama mutlu. Esas kız Jenny ise zengin bir aileden geliyor ama mutsuz büyümüş.
‘Bay Hulot’nun Tatili’
Jacques Tati, emsalsiz pandomim yeteneğiyle bir müzikhol yıldızı olarak parlamıştı. Daha sonra rotasını sinemaya çevirdi ve unutulmaz yapımlara imza attı. Yönetti ve oynadı da. Ekim 1907’de doğan ve Kasım 1982’de aramızdan ayrılan Fransız yaratıcının üç önemli yapıtı bu hafta ‘Başka Sinema’nın özel programı dahilinde salonlarımıza uğruyor. 1953 yapımı ‘Bay Hulot’nun Tatili’ (Les vacances de Monsieur Hulot), Tati’nin saf, iyi niyetli ama sakar karakteri Bay Hulot’yla sinemaseverleri tanıştıran ilk adım niteliğini taşıyor. Zamana yenik düşmeyen klasiklerden olan bu yapıt bir tatil yerinde gündelik hayatın rutin denklemlerindeki ayrıntılardan oluşan bir dizi komik vakalar sunar seyircisine. Asıl olarak hikâye Bay Hulot’nun sahilde kalacağı otele gelmesi ve ardından olayların gelişmesi üzerine kuruludur.'Amcam’
Program dahilinde gösterilen bir diğer film ‘Amcam’da (Mon oncle) ise Bay Hulot’nun teknolojiyle mücadelesini izleriz. Ana karakter, kız kardeşi ve eşinin modern aletlerle donatılmış evinde zorlu bir sınava tutulurken Tati sözde hayat kalitesini yükseltmek için tasarlanmış kimi unsurların aslında klasik konforumuzu ve huzurumuzu bozduğunun altını çizmeye çalışır. 1958 tarihli ‘Amcam’, Cannes Film Festivali’nde ‘Jüri Özel Ödülü’ kazanmıştı.'Oyun Vakti’
Bir tür ‘Don Kişot’
Tati’nin bu hafta salonlara uğrayacak son filmi ise ‘Oyun Vakti’ (Playtime). Bay Hulot’nun her tarafı modern gereçlerle dolu Paris’teki şaşkınlığını ve yolunun Amerikalı bir turist kadınla kesişmesini anlatan yapım zamanının (1967 tarihliydi) en yüksek bütçeli Fransız filmi olmuştu. Futurist bir kentte geçen bu film için Tati, büyük maliyetlerle sıfırdan bir plato inşa etmiş, film gişede beklenen rakamlara ulaşmayınca da 10 yıl boyunca borçlarını ödemekle uğraşmıştı. Yabancı bir eleştirmen bu klasik için şöyle yazmıştı: “Hiçbir film ‘Playtime’ kadar zengin bir izleme deneyimi sunamaz.”
Bu klasikleri büyük perdede izlemek elbette çok farklı bir keyif ve aynı zamanda bir tür ‘eğitim-öğretim’ hamlesi. Modernist yeldeğirmenlere karşı bir tür ‘Don Kişot’ tavrı gösterirken aslında modern sinemanın izlerini süren bir yaratıcı olan Jacques Tati’nin bu üçlemesini kaçırmayın deriz.
Ve diğer seçenekler...'Perili Köşk’
Bir anne ve oğlu, evlerini doğaüstü işgalcilerden kurtarmak için ‘sözde’ ruhani uzmanlardan oluşan bir ekipten yardım ister. Justin Simien’in yönettiği ‘Perili Köşk’ün (Haunted Mansion) kadrosunda LaKeith Stanfield, Tiffany Haddish, Owen Wilson, Danny DeVito, Rosario Dawson, Jamie Lee Curtis ve Jared Leto gibi isimler yer alıyor. Emma adlı bir kadının perili bir radyo ve onun arkasındaki şeytani varlıkla olan mücadelesini anlatan ‘Sessiz Kâbus’ (Sound of Silence) üç yönetmeni; Alessandro Antonaci, Daniel Lascar ve Stefano Mandala’nın imzalarını taşıyor, filmde başrolleri ise Lucia Caporaso, Chiara Casolari, Guido Carta ve Micol Damilano gibi isimler paylaşıyor. Diğer yapımlarsa şöyle: ‘Gölge Ajan: İstanbul’da Ölümcül Hesaplaşma’ (Vzyat Gordeya / Yön: Ilya Kulikov-Anya Mirohina), ‘Borcumuz Borç’ (Yön: Abbas Karatekin), ‘Ehl’i Cin: İntikam’ (Yön: Batuhan Çelik) ve ‘Oda’ (Yön: Bülent Orçin). ‘Yumurtalar Firarda: Afrika Macerası’ (Un Rescate de Huevitos/ Yön: Gabriel Riva Palacio Alatriste-Rodolfo Riva Palacio Alatriste) ve ‘Bıcırıklar: Yeni Yuvamız’ (Die Mucklas… und wie sie zu Pettersson und Findus kamen / Yön: Ali Samadi Ahadi-Markus Dietrich) de minik izleyicilere seslenen iki animasyon.
Rachel 40 yaşındadır ve artık bir çocuk sahibi olma zamanının giderek azaldığı hissine kapılmıştır ki,
tonton bir dede görünümündeki jinekoloğu da her randevuda bu durumun altını çizer. Öğretmenlik yaptığı liseden artakalan zamanlarında gittiği gitar kursunda karşısına çıkan Ali’ye âşık olur ve artık kendisine karşı hisleri zayıflayan yedi yıllık sevgilisini terk ederek yeni bir serüvene doğru yelken açar. Ali onun hayatındaki yeni ilgi merkezi olmanın yanı sıra 4 yaşındaki kızı Leila’yla birlikte de farklı bir heyecanın zirvesidir. Yahudi bir aileye mensup olan ve annesini çok küçük yaşlarda yitiren Rachel, kız kardeşinin de hamile olduğunu öğrenir. Tüm bu genel tablo içinde hayatı önce hoş, sonrasında acıya da evrilmeye müsait dönemeçlerle dolu bir çizgiye kayacaktır…Rachel rolünde izlediğimiz Virginie Efira’nın performansı olağanüstü.
Rebecca Zlotowski, beşinci uzun metrajı ‘Başkalarının Çocukları’nda (Les Enfants des Autres), anne olmayı düşlerken sevdiği adamın çocuğuyla hayatına yeni bir meşguliyet gelen bir kadının öyküsünü anlatıyor. Öte yandan bu hikâye, ana karakterinin duygularıyla ve özlemleriyle baş edebilmesini ya da onları dindirme fırsatı bulmasından ziyade bir yol ayrımı meselesini ön plana çıkarıyor. Rachel hem anne olmayı istiyor hem de gerçekten sevilmeyi, aradığı şefkati bulmayı. Yaşı itibariyle bir şeyleri kaçırdığı ya da kaçırmak üzere olduğu hissine de kapılınca işler onun için iyice sarpa sarıyor.
Yönetmen Zlotowski’nin aynı zamanda kendisinin kaleme aldığı senaryo yukarıda belirttiğim meselelerin hayattaki karşılığını çok başarılı bir şekilde yansıtan olay örgüleri ve perdedeki karşılığı itibariyle inandırıcı bir şekilde güçlü somut reflekslerle dolu. Şöyle açayım; Rachel, Leila’nın hayatında yeni bir hami, yeni bir kol kanat germe noktası olarak minik kızın gündelik yaşamında yerini alıyor. Üstelik anaokuluna gidip gelme sürecinde annesi Alice’le de tanışıyor ve aralarında güçlü bir elektrik doğuyor… Lakin Leila günün sonunda hep annesini arıyor ve Rachel’ın talep ettiği güveni bir türlü sağlayamıyor.
Filtresiz bir aktarım
Bu arada filmdeki üç kilit sahne; ana karakterinin ana resimdeki yerini sorgulamasına yol açıyor. Örneğin Ali ve Leila’yla birlikte çıktıkları kısa süreli tatilde Ali, tuttuğu takımın maçını akıllı telefonundan izlemeye çalışırken (spiker Neymar’ı çok zikrediyordu, sanırım Saint-Germain’liydi kendisi!) Leila’yla ilgilenilme işini Rachel’a devrediyor ve bir anlamda kendi üzerine düşen görevden çaktırmadan çekiliyordu. Keza dönüşte istasyonda Ali kızının peşine düşerken bir anlamda kendisi için kimin daha önemli olduğunu da göstermiş oluyordu. Ama asıl kilit sahne, hafif atlatılan bir trafik kazası sonrası heyecanla hastaneye gelen Ali’nin Rachel’ın hiçbir derdi tasası ya da kazaya ilişkin travması yokmuş gibi davranıp asıl olarak Leila’yı merak ettiğini gösteren hal ve tavırlarıydı… Bütün bunlar Rachel’ın ilişkideki ve küçük kızın hayatındaki yerini sorgular bir noktaya taşıyor ve denklemin yeniden tartışılmasına yol açıyor.
‘Başkalarının Çocukları’ aslına bakarsanız hayatın içinden çekip çıkarılmış bir öyküyü ve öykünün yansıması olan kimi anları seyircisiyle paylaşmaya çalışan mütevazı bir film. Fakat Rebecca Zlotowski’nin o denli sıcak, araya ‘filtre’ koymadan aktarmayı başaran, samimi bir anlatımı var ki; Rachel’ın bütün duygu ve düşüncelerini eksiksiz biçimde seyircisinin zihnine ve yüreğine geçiriyor. Yabancı bir eleştirmenin deyişiyle filmde karakterler karakter gibi değil, gerçek insanlar gibi karşımıza çıkıyor ve bizleri dertlerine ortak etmeyi biliyor, başarıyor. Sanırım bu tablonun gerçekleşmesinde Rachel rolünde izlediğimiz Virginie Efira’nın olağanüstü performansının büyük payı var. Paul Verhoeven’in ‘Benedetta’sından da hatırlanan oyuncu ‘Başkalarının Çocukları’nda her şeyiyle çok başarılı. Keza minik Leila’da Callie Ferreira-Gonçalves çocukluğunun masumiyetiyle birlikte çok inandırıcı. Leila’nın annesi Alice’te de Chiara Mastroianni’yi izlediğimizi belirteyim. Ben bir de Rachel’ın uzattığı eli havada bırakan uyumsuz öğrenci Dylan’ı canlandıran Victor Lefebvre’ı beğendim. Yaşlı jinekologda
Suçlu çocukların kaldığı, gözlerden ırak, Kolombiya’nın ormanlık bir bölgesinde, bir tür rehabilite merkezi… Başta üç çocuk vardır ve liderleri olarak Eliú öne çıkar. Gün boyu yaptıkları işler merkezin yanındaki bakımsız havuzu temizlemek, ormanda ağaç budamak ve kendileriyle birinci elden sorumlu olan Álvaro’nun terapi seanslarına katılmaktır. Derken merkeze dört çocuk daha nakledilir. İçlerinde Eliú’nun eskiden tanıdığı ve birlikte suç işledikleri El Mono da vardır. Bu başına buyruk karakter, merkezin onlara dayattığı kurallara sürekli karşı çıkar ve bir tür kaosa yol açar. Güvenlik kanadındaki Godoy ise Álvaro’nun tersine baskıdan yanadır ve kafasını kaldıranın cezalandırılması gerektiğini düşünür.Seyircisini çarpan, yüreğine işleyen ve hüzünlendiren bir yapım olmuş.
1989 Bogota doğumlu yönetmen Andrés Ramírez Pulido, üç kısa filmin ardından yukarıda konusunu özetlediğim ‘Sürü’yle (La Jauría) ilk uzun metrajına imza atmış. Ergenlik, aile, suçla olan ilişki, çaresizlik, sisteme ve çevreye olan güvensizlik gibi temalar etrafında seyircisini çarpan, yüreğine işleyen ve hüzünlendiren de bir yapım olmuş ‘Sürü’. Merkezde sonradan katılanlarla birlikte toplamda yedi çocuk var. Yönetmen Pulido’nun kaleme aldığı senaryo aslında bu grubun içindeki Eliú’yla El Mono’nun yaşadıklarına öncelikli olarak kulak kabartıyor. Öte yandan öykü zamanla içindeki katları açtığında meseleye Álvaro da dahil oluyor. Ve sonrasında erkek çocukların babalarıyla olan sorunları perdede kıyıya vuruyor. Uzun süre sanki kenara atılmış ve günün birinde silaha sarılmak zorunda kalmış çocukların dertleri bize aktarılıyormuş gibi geliyor. Fakat film belli noktalardan sonra ait olduğu coğrafyanın genel kaderi üzerine de hatırlatmalarda bulunuyor.
Öte yandan ‘Sürü’ kendi içinde bir güzergâh belirleyip ilerlerken El Mono’nun aralarına katılmasıyla Eliú’nun neden o merkezde olduğuna dair soru işaretleri de zamanla şeffaflık kazanıyor. Ve içine attığı dertlerle birlikte büründüğü o, bir tür genç ‘bilge’ görüntüsünün de kaynağı açığa çıkıyor. Ben mesela bunun öyküde ağır ağır verilme biçimini çok beğendim. Filmin başardığı en önemli şeylerden biri de Álvaro’nun kişisel çabalarıyla verdiği ahlaki ve vicdani eğitimin, onlara bu ortamda bir anlamda özgüven aşıladığını belirtmesi ama aslında gerçeğin böyle seyretmediğine dair yaptığı vurguydu. Çünkü sistem için onlar ayak bağı olmanın ötesinde bir anlam taşımıyorlar. Merkezin bağlı olduğu birimin başındaki kişinin de çocuk suçluları mevsimlik işçi mantığıyla sahaya sürmenin dışında bir derdi yok.SÜRÜ
◊Yönetmen: Andrés Ramírez Pulido
◊Oyuncular: Jhojan Estiven Jimenez, Maicol Andrés Jimenez,Wismer Vasquez, Jhoani Barreto, Juan Diego Mayorga, Dubán Aguirre, Felipe Ortiz, Miguel Viera, Diego Rincón, Carlos Steven Blanco, Ricardo Alberto
Parra, Marleyda Soto, Andrés Ramírez Pulido
Kolombiya-Fransa ortak yapımı
Zengin bir aile, iyi bir eğitim, başarılı bir akademik kariyer... Bilim kadar felsefeye, sanata, edebiyata, özellikle de şiire merak. Nihayetinde güvenilir bir fizikçi olarak yıldızı 2. Dünya Savaşı döneminde parladı. Nazilerin nükleer güce sahip olabilme ihtimali üzerine ABD’nin uygulamaya koyduğu ‘Manhattan Projesi’nin başına getirildi. İki yıl boyunca, çoğu biliminsanı olan yaklaşık 2 bin kişinin çalıştığı ve devletin 2 milyar dolar ayırdığı bu proje sonucunda iki atom bombası Hiroşima ve Nagazaki’ye atıldı. Aslında barış yanlısıydı, bir zamanlar Amerikan Komünist Partisi’nin faaliyetlerine katılmıştı. İnsanlığın daha iyi noktalara gelebilmesi için uğraşıyordu ama iki büyük katliamın yaratıcısı olmuştu.
Evet, Julius Robert Oppenheimer’ın işte böyle ‘trajik’ bir serüveni vardı. Christopher Nolan, 2005’te yayımlanan, Kai Bird ve Martin J. Sherwin’in yazdığı ‘Amerikalı Prometheus: J. Robert Oppenhei mer’ın Başarı ve Acı Dolu Öyküsü’ (American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer) adlı kitaptan senaryosunu uyarladığı filmiyle bu öyküyü sinemaya taşıdı. ‘Oppenheimer’ adındaki yapım, iç içe geçmiş bir anlatım üslubuyla iki temel meseleye odaklanıyor. Biri savaş sonrası ülkeyi saran komünizm paronayası eşliğinde ana karakterin 1954’te Sovyetler hesabına çalışıp çalışmadığının sorgulanması. Diğeriyse geçmişte tanıdığı biliminsanlarını etrafına toplayıp New Mexico yakınlarında inşa edilen Los Alamos’taki atom bombası inşa çalışmaları... Tabii bu arada Robert Oppenheimer’ın yolun başında âşık olduğu ve kendisini bir anlamda komünist ideolojiyle tanıştıran Jean Tatlock’la ilişkisi ve Kitty Puening’le olan evliliği de filmin gezindiği kıyılar arasında.
Oppenheimer Yahudiydi ve atom bombası projesinde çalışırken bir anlamda Hitler’in zulmüne ‘Dur’ diyecekti ve asıl motivasyonu buydu. Ama sonradan anlaşıldığı üzere Nazi cephesinde nükleer silah yapacak birikim ve durum yoktu. Zaten ‘Manhattan Projesi’ ete kemiğe bürünüp atılacak bombalar ortaya çıktığında ‘Führer’ ölmüş, Almanlar yenilgiyi kabul etmişti. Bu durumda ABD cephesi “Japonları teslime zorlayacağız” türünden bir gerekçeyle projeye devam etti. Birçok biliminsanı ve aydın, yetkilileri bombaların atılması fikrinden vazgeçirmeye çalıştı. İmzalar toplandı, kampanyalar düzenlendi, ama nafile...
Oppenheimer sorunlu bir kişiliğe sahipti, edebiyata, felsefeye ilgi duyuyor, ‘hümanist’ takılıyor ama bir yandan da kendi yarattığı oyuncağın şehvetine kapılıyordu. Bombaların atılmasına onay verenlerdendi o da. Süreç onu idealizmden oportünizme taşımıştı. Böylesi bir hayat öyküsü Christopher Nolan gibi her şeyiyle ‘büyük sinema’ yapmak isteyen bir yönetmenin tam da aradığı adresmiş gibi görünüyor. Lakin bence ‘Oppenheimer’ bir tercih sorunsalına yenilmiş gibi. Film dönemin Atom Enerjisi Komisyonu Başkanı Lewis Strauss’un ön plana çıktığı ve siyah-beyaz görüntülerden oluşan (bu bölümler George Clooney’nin ‘İyi Geceler ve İyi Şanslar’ filmini hatırlatıyor) soruşturma faslı vasıtasıyla çok uzamış. Ve asıl odaklanılması gereken yer gibi duran gelgitli hayat öyküsü (bu kısım da Ron Howard’ın ‘Akıl Oyunları’nı akla getiriyor) de yeterince didiklenmiyor. Çünkü Oppenheimer’ın soruşturma sonrası yaşamında da perdeye taşınacak (yıllar sonra Japonya’ya yaptığı bir tür özür gezisi mesela) yanlar var.Başroldeki Cillian Murphy oyunculuğuyla filmi sürükleyenlerden.
Oscar’lık performanslar
Oppenheimer’ı canlandıran Cillian Murphy’nin, Lewis Strauss’ta da Robert Downey Jr.’ın “Öyle performanslar ortaya koyalım ki Oscar’lık olsun” tadındaki oyunculuklarıyla sürükledikleri filmde ben en çok Jean Tatlock’ta karşımıza çıkan Florence Pugh’ı beğendim. Nolan, New Mexico çölünde Trinity adlı test bombasının patlamasını görsel açıdan etkileyici sahnelerle perdeye taşımış. Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan iki bombayıysa göstermemeyi yeğlemiş. Bu tavrını beğendiğimi söylemeliyim. Oppenheimer, iki bombanın yarattığı yıkımın ardından Japonların teslimi sonrası Başkan Truman’ın huzuruna çıkmış ve burada vicdani muhasebesinin dışavurumu olarak “Ellerimde kan olduğunu hissediyorum” demişti. Başkan da sorumluluğun kendisine ait olduğunu belirterek “Kan asıl benim ellerimde, bırakın bu konuda ben endişeleneyim” cevabını vermişti. Filmde bu konuşma da var.
Oppenheimer içinde olduğu açmazı açıklamak için bir sığınak bulmuş, kutsal Hindu kitabı ‘Bhagavad Gita’dan bir dize kullanmıştı: “Şimdi ben ölüm oldum, dünyaların yok edicisi.” Yani aslında o da biliyordu ki 200 bine yakın insanın hayatını karartan katiller arasında ön sıralardaydı.
Nolan’ın bu çelişkilerle dolu, öte yandan da sistemin kullanıp sonra bir kenara attığı portreyi perdeye taşıdığı filmini doğrusu ben çok beğenmedim. Fakat bütün dünyada göklere çıkarıldığını da belirtmek lazım. Dolayısıyla gidip görün derim.