Putin’in ‘Mir’ kelamı

RUSYA Devlet Başkanı Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Moskova ziyaretinde Rusya’daki ödeme sistemi Mir’in Türkiye’de de altyapısının oluşturulması önerisini gündeme getirdi. Bunun da masada konuşulduğunu açıkladı. Peki bu ne anlama geliyor, mümkün mü, nasıl çalışacak? Rusya’da 2015’te kurulan ve ruble cinsi yerel kredi kartı ödeme sistemi Mir’in Türkiye’de altyapısının kurulması demek, bu kart sistemi ile yapılacak ödemelerin takasının doğrudan iki ülke arasında yapılabilmesi demek. Bunun, karşılıklı ticarette yerel paraların kullanılması çabasının bir parçası olduğu açık. Mir, bizde kurulan Troy gibi; kredi kartı harcamalarının takasının ülke içinde yapıldığı ortak kart ödeme sistemi. Mastercard ya da Visa gibi uluslararası takas niteliği yok. Mir’in kuruluş nedeni de zaten  bu iki uluslararası ödeme sistemini ‘baypas’ etmek. Mir henüz Rusya’da bile yaygın değil; 2016 sonunda sayısı 1 milyon 760 bin adet. Rusya Merkez Bankası başkanı Elvira Nabiullina’ya göre, 2017’de sayısı 20 milyona ulaşabilecek. Devlet bastırıyor; ancak ilave maliyetler ve kabul görme sorunu yüzünden kimi bankaların isteksiz olduğu da basına yansımış.

UKRAYNA KRİZİNDE ÇIKTI

Rusya’nın Ukrayna krizi sırasında karşılaştığı ambargo ve kısıtlamalar arasında, iki büyük uluslararası kredi kartı ödeme sisteminde (Mastercard ve Visa) 7 Rus bankasının kredi kartı ödemelerinin durdurulması da vardı. 2014 Mart’ında bu sorunla karşılaşınca, temmuz ayında Rus Merkez Bankası bünyesinde yerel bir kredi kartı ödeme sistemi kurma kararı alındı; adı ise Mir oldu. Rusçada çifte anlamı var; ‘dünya’ ve ‘barış’. Putin’in ifade ettiği haliyle “Mir’in Türkiye’de de altyapısının oluşturulması”, sıradan teknik bir öneri değil. Bu, hayata geçerse aynen Mastercard ya da Visa gibi, yerel Rus ödeme sistemi Mir’in logosu ve bünyesinde çıkarılan kredi kartlarının Türkiye’deki işyerlerinde de kabul edilmesi, ATM ve POS’larda geçerli olması, ödeme takasının yapılabilmesi anlamına gelecek. Böylece, bir ucu Rusya’da diğer ucu Türkiye’de bulunan alıcı ve satıcının ödeme takasının yapılabilmesi mümkün olmalı ki; kredi kartları kabul görebilsin.

TURİSTLER KULLANACAK

Mir’in Türkiye’deki altyapı ve takas muhatabının da Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) olacağı çok açık. Özetle her iki ülkenin yerel kredi kartı ödeme merkezinin ‘konuşuyor’ olması gerekiyor. Rusların bu kredi kartını Türkiye’de kim kullanacak? Rus turistler. İki ülke arasındaki turizm ilişkisinde en çok turisti kim gönderiyor? Rusya. Putin bunu neden öneriyor? Çok basit; son 5 yıl içinde zirvesinde yıllık 4.7 milyona ulaşan Rus turistlerin, Türkiye’deki kabaca 3.5 milyar dolara ulaşan harcamalarını evlerine döndüklerinde ruble ödeyerek yapabilmeleri için. Böylece, mevcut durumda Rusya’nın ödemeler dengesinde dolar ya da Euro çıkışı getiren kredi kart harcamalarında milyarlarca dolarlık tasarruf sağlayabilir; yeter ki ruble kabul eden satıcı olsun!

 RUSLAR GAZ ÖDEMESİNİ TL KABUL EDECEK Mİ?

HALİ hazırda herhangi bir Rus turist Türkiye’de harcama yaptığında; alışveriş yaptığı satıcı, kendi bankasından TL ödeme alıyor. Rus turiste ülkesinde kredi kartı ekstresinde ruble borcu geliyor ve ödüyor. Asıl takas, Rusya’daki banka ile Türkiye’deki bankanın döviz ödeme ya da tahsilat yapmasında. Nihai olarak Rusya’daki bankadan dolar çıkıyor, Türkiye’deki bankaya ise dolar geliyor. Uluslararası bir takas gerçekleşiyor. ‘Aracıyı aradan çıkaralım’ derseniz; bu örnekte Rusya’nın döviz rezervi kaybı olmayacak, Türkiye’nin de döviz geliri kaybı olacak demektir. Her ülkenin ticaret partneri bir başka ülke ile ikili ticaret takası, ödeme takası kurması ayrıca ilave maliyet de getiriyor. Kurulu uluslararası takas sistemleri, bu işten komisyon kazancı elde ediyorlar doğru; ama bu ikili takas sistemi kurma maliyetini de en aza indirgiyorlar.  Ayrıca, Mir ile kredi kartı takasını yapacak Türkiye’deki potansiyel takas merkezinin (olasılıkla BKM), TL ödeme yapıp ruble tahsilatı olacağından elinde bol miktarda ruble kalacaktır. Peki Ruslar doğalgaz ödemelerini de ruble cinsinden kabul edecekler mi? Sanmam. Ayrıca Türkiye’deki bankalar bu ‘altyapı’ için neden ilave masrafa girmek istesin ki? Türkiye’de Mir çalışmaz. Özeti şu; Rusya uluslararası izolasyondan uzaklaşmaya ve alternatif, maliyetli pencereler açmaya çalışıyor. Ama bunun için parasının talep görmesi gerekiyor. Tam konvertibilite mecralarından uzaklaşarak da bu sağlanamaz.