Urartular ve son temsilcilerinden Mehmet Amca

Bu yüzden Mehmet Amca’yı tekrar görmekte, okumakta, dinlemekte bir zarar yok. Van, her zaman yolumun düştüğü bir yer değil, ama her gittiğimde acaba Mehmet Amca yine orada mı diye merak ediyorum ve o orada oluyor.

Van’ın Gürpınar İlçesi’nde bulunan önemli Urartu kalesi Çavuştepe‘de bekçilik yapan Mehmet Kuşman bu sene 82 yaşında, dünyada Urartu çivi yazısını okuyabilen az sayıda insandan biri. Kimi 20, kimi 35, kimisi ise 40 kişiden biri diyor. Bu dili ondan başka yazabilen ise yok. İlkokul mezunu Kuşman Urartuca’yı uzun yıllar bekçilik yaptığı ve gelen ziyaretçilere dili döndüğünce bilgi verdiği Çavuştepe Kalesi’nde kendi imkanlarıyla öğrenmiş. İnanılması güç ama Mehmet Amca tarih yapraklarında kaybomuş bir uygarlığın dilini taş yağınları arasında tamamen kendi çabasıyla çözmüş.

GÖZLER ONU ARIYOR

Anlattığına göre, uzun kış gecelerini bulabildiği kitapları okuyarak geçiren yaşlı adam, günün birinde kaleye gelen bir kazı ekibine yardım etmeye başlamış. Sonra başlarında bulunan bir Arkeolog’tan Urartuca’yı öğrenmek için yardım istemiş. Mehmet Kuşman’ı ilk başta ciddiye almayan ekip, onun ne kadar istekli olduğunu görünce bu dilin çok zor olduğunu söyleyip ona birkaç kitap vermiş. Mehmet Amca inatla çalışmış, ve yüzyıllar öncesinden günümüze ulaşan Urartu dilini çözmüş. O, şu anda azmiyle dünyada Urartu çivi yazısını okuyabilen çok az sayıda insan arasına girmenin ve bu dili yazabilen tek kişi olmanın gururunu yaşıyor. Çavuştepe’ye gelenlerin gözü onu arıyor, toprak üzerine parmağıyla yazacağı Urartu dilindeki kelimeleri, yazıları görmek ve Çavuştepe hakkında bilgileri onun ağzından duymak istiyor.

ADINA KİTAP YAZILDI

Urartu dili uzmanı bekçi Mehmet Amca’nın el emeği ile yazdığı taşlar Van’a gelen birçok yerli ve yabancı ziyaretçiye hediye olarak girişteki eski kazı evi, günümüzde onun kulübesinde satışta... Hatta onun için yazılmış bir kitap var artık. Enver Şengül’ün yazdığı “Kayıp Zamanın Bekçisi” onu anlatıyor, ve Çavuştepe’ye giden ziyaretçiler bu kitabı ondan Urartu dilinde isimlerini yazdırarak, imzalattırarak satın alabiliyor. Ören yeri girişindeki küçük kulübesinde küçük taşlara Urartuca yazdığı yazılara süslü kolyeler ve hediyeliklerde satıyor ve hayatını bu şekilde sürdürmeye çalışıyor. Çünkü çoktan emekli olmuş.

‘ARTIK YORUlDUM’ DİYOR

Son 17 yıldır gönüllü olarak orada.17 yılı gönüllü toplam 60 yıldır bekçilik yapan 82 yaşındaki Mehmet Kuşman, artık kasım ayında bekçiliği bırakacağını söylüyor. Daha önce en az 4-5 kez “Artık bırakacağım” dediğini duymuştuk. Bu sefer bırakır mı bilmem... Kuşman, “2005’te emekli oldum. Emekliye ayrıldıktan sonra da tekrar burada gönüllü olarak kalmaya devam ettim. 17 yıldır gönüllü bekçilik yapıyorum ama artık yoruldum” diyor..

ÇOCUĞUNA ÖĞRETTİ

Öte yandan Mehmet Kuşman bu dilin kendisiyle birlikte tarihe karışmasını istemiyor. İlerlemiş yaşına rağmen halen Çavuştepe’deki gönüllü bekçilik görevini sürdüren Kuşman’ın arzusu bu dili gelecek kuşaklara da aktarmak.
Urartu medeniyetinin kendisine çok şey kattığını söyleyen Kuşman, çocuklarını bu sayede okutup büyüttüğünü de sohbet arasına sıkıştırarak “11 çocuğum var, çocuklarımdan biri Urartucayı öğrendi. Sosyal Güvenlik Kurumunda müdür yardımcısı olarak görev yapıyor. Tek umudum o çocuğum. Urartular çalışkan bir millet olduğu için çok seviyorum. Yaptıkları işleri görüyorum, harika bir şey. Bugünkü şartlarda bile o yapıların yapılması çok zor. Urartulara aşığım. Yaptıkları işleri çok seviyorum” ifadelerini kullandı.

ÖNCE VAN MÜZESİ’NDEKİ URARTU VE ÇAVUŞTEPE BÖLÜMÜNÜ GÖRMELİSİNİZ

VAN’a gidecekler, Mehmet Amca’yı ve Çavuştepe’yi merak ediyorsanız önce eski Van yerleşimi-Tuşpa bölgesinde kale altında bulunan Van Müzesi’ni ziyaret etmelisiniz. Gürpınar Ovası’nın göbeğinde yolun sağında ilginç bir kayalık üzerinde Çavuştepe. Öyle aklınızda ayakta duran kale duvarları görmek falan olmasın. Yol üzerinde tabelada sadece Çavuştepe yazar. Yıllardır bu kayalıkta yükselen kaleyi bekleyen Mehmet Kuşman için ise burası, her şeyden önce ‘Urartulara altın devrini yaşatan Kral 2’nci Sarduri’nin kenti, Sardurihinilidir.’
Yakın zamanda düzenlenerek tekrar ziyarete açılan Van müzesi Van’a gidenlerin bölge tarihini, geçmişini daha iyi anlaması icin mutlaka görmesi gereken yerlerin başında geliyor. Müzede Çavuştepe kalesi içinde özel bir bölüm var. Beni dinleyecek olursanız, önce müze sonra Mehmet Amca ve Çavuştepe derim.

URARTULAR KİMDİR?

URARTULAR , Milattan Önce birinci yüzyılın başında, Anadolu’da, Van Gölü çevresinde kurulan bir devlettir. Bu bölgeye yerleşen kavimler, beylikler ve aşiretler halinde yaşamaktansa, bir devlet kurarak kendilerini koruyabilmek adına, zaman içinde bir araya gelmiş ve Urartu Devleti’ni kurmuştur. Başkenti Tuşpa (Van) olan Urartu Devleti, Milattan Önce 8. ve 7. yüzyılda en güçlü olduğu dönemi yaşamıştır. Bu dönemde devletin sınırları içinde İran’ın kuzeybatısı, Aras Vadisi ve Doğu Anadolu yer almaktaydı. Mezopotamya ve Asur sanatının etkisini barındıran bir kültüre sahip olan Urartular, çivi yazısı ve Hitit hiyeroglif yazısını kullanan bir devletti.

ASURLULARLA SAVAŞTILAR

Urartular’ın siyasi ilişkilerinde öne çıkan devlet, Asurlular’dı. Asurlular ve Urartular birçok kez savaşmıştır. Asurlular’ın kayıtlarında Urartular’ın adı geçmektedir. Bu kaynaklarda, Asurlular’ın Urartular’a karşı savaştığından bahsedilmektedir. Bu savaşların da etkisiyle, Urartular’ın yapılarında savunmada kolaylık öne çıkarılmıştır. Bulundukları dağlık, kayalık bölgenin avantajı ile dik yamaçlara yapılan yapılar, savunma için bir kolaylık sağlamıştır. Maden işlemede gelişen Urartular, bulundukları bölge ve çevresinde metal işlemecilik üzerine önemli çalışmalar yapmış ve diğer uygarlıkları da etkilemiştir.

URARTU KRALLARI LİSTESİ
Aramu
I. Sarduri (840- 830)
İşpuini (830-810)
Minua (810-785/80)
I. Argişti (785/80-756)
II. Sarduri (756-730)
I. Rusa (730-714/3)
II. Argişti (713-?)
II. Rusa
Erimena
III. Rusa
III. Sarduri
IV. Sarduri