Yerli yolcu uçağında son tango

Hangi şirketler Türkiye’ye neyi teklif ediyor?

Türkiye’nin 2023 havacılık hedeflerinden biri yerli yolcu uçağı. Ancak böyle bir tasarımı sıfırdan, Türkiye’nin tek başına yapması, ilk maddesi ‘kârlılık’ olan sivil sektörde pek de mümkün değil. Ayrıca bu pazarda değişim çok hızlı. Uzayan bir proje, koltuk kapasitesinden kullandığı teknolojiye kadar kısa sürede demode olabiliyor.








Ne yapılacak?

İlk etapta tasarımı süren bir projeye risk ortağı olarak girmek veya yeni nesli geliştirilecek bir projeyi satın almak öncelikli olarak düşünülüyor. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na bağlı Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü hazırladığı seçenekleri nisan ayında Bakanlar Kurulu’na sundu. Kararın önümüzdeki dönemde alınarak Türkiye’de imal edilecek bir yolcu uçağının yol haritası belirlenecek.

Üç saat uçacak

Koltuk kapasitesi 60 ila 120 arasında olması planlanan uçak için jet veya turboprop motor alternatifleri de masada. Havada 3 saat kalabilecek uçak için Türkiye’nin yanı sıra bölge ve Afrika ülkelerinden uygun finansman kaynakları sağlanarak satışı hedefleniyor.
Çin’de COMAC, Rusya’da Sukhoi, Japonya’da Mitsubishi gibi şirketler pazara girmek için hazır beklerken, Brezilyalı Embraer ile Kanadalı Bombardier uzun yıllardır bölgesel jet motorlu uçak pazarını elinde tutuyor. Mevcut modellerin yanı sıra bu iki imalatçı tasarım aşamasındaki Embraer E2 ve uçuş testleri yapılan Bombardier CSeries ile de önemli miktarda sipariş aldı. Bir dönem hem Embraer hem de Bombardier Türkiye’ye ortaklık önermiş ancak görüşmelerde ilerleme sağlanamamıştı.

Rusya pazarı kapalı

Geçen yıl Ukrayna Devlet Başkanı, Antonov 158 uçağını Ankara’da Başbakan Erdoğan’a tanıtmıştı. Rusya’dan ise Sukhoi ile Airbus ve Boeing’e rakip olacak Irkut MC21 için ortaklık teklifleri geldi. Ancak Rusya ve Ukrayna havacılığındaki sertifikasyon, Batılı pazar zorluğunun yanı sıra son dönemdeki siyasi krizler nedeniyle bu projelere sıcak bakılmıyor.

Kim ne öneriyor?

Dornier canlandırılacak

Uzun yıllardır uçak imal eden Dornier şirketi, pervaneli 328 modeli ile 30 koltuklu uçak pazarına farklı bir bakış getirmişti. Şirket 1997’de uçağa jet motoru taktı. Sonrasında alttan kanatlı, daha uzun gövdeli 728/928 modelini tasarladı. Koltuk kapasitesi 110’a kadar çıkartılması planlanan yeni aile için aralarında Lufthansa’nın da olduğu havayollarından 150’nin üzerinde sipariş alındı.
Ancak Amerikan ortağı Fairchild’ın yaşadığı sıkıntıların ardından proje 2002’de durdu. Bugün Dornier şirketi elindeki uçakların bakımları, kabinlerin özel jet için modifikasyonlarını yapıyor. Amerikan Özel Kuvvetleri, pervaneli 328 modellerini topluyor.
Uçağın halen sorunsuz devam eden parça akışı, 728/928 ailesinin farklı tasarımı uygun bir finansman ile hayata geçirilebileceği tahmin ediliyor.
Geçtiğimiz yıllarda proje ile Çin yakından ilgilenmiş ancak satış gerçekleştirilmemişti.

90 koltuklu turboprop

Airbus grubu içine giren ATR şirketi, tamamen yeni bir gövde ve kanatlara sahip olacak, 90 koltukla başlayıp 120 yolcu kapasitesine kadar çıkacak bir turboprop uçak projesi geliştiriyor. NTP (New Turbo Prop) olarak adlandırılan projede Airbus yabancı ülke ortakları arıyor. Analizler son yıllarda artan yakıt fiyatları ile birlikte pervaneli yani turboprop uçak ihtiyacının yükseldiğine dikkat çekiyor. 20 yıllık sürede 10 bin 500 adetlik bir pazar öngörülüyor.
Maksimum kalkış ağırlığı 31 ton olacak uçağın gövdesi uzatılabilecek. Sivil ve aynı zamanda askeri amaçlı da kullanılabilecek. Gövdesi hafif metal, kuyruk ve kanatta ise metal ile kompozitin birleştirilmesi ile oluşturulan CFRP’den oluşacak.
Halen tasarım çalışmaları devam eden uçağın imalatına 2018’de başlanması, ilk uçuşun ise 2019 sonunda yapılması planlanıyor. Teslimatlar ise 2021’de sertifikasyonun ardından başlayacak.

Motor için Pratt&Whitney’yle görüşülüyor

Pazardaki en yeni nesil motor, Pratt&Whitney’nin geliştirdiği ‘Pure Power’ olarak adlandırılan PW1000 serisi. Motor, özel dişli kutusu sayesinde yüzde 20 yakıt tasarrufuna sahip. Bu özellikleri nedeniyle Airbus A320neo serisinin yanı sıra Bombardier’nin C Series, Embraer’in E2, Irkut MS-21 ve Mitsubishi’nin bölgesel uçaklarında da kullanılacak.
Şirketin Ticari Motorlardan Sorumlu Başkan Yardımcısı Dave Brantner, Pratt&Whitney olarak işbirliğine açık olduklarına dikkat çekiyor: “Pure Power olarak adlandırdığımız yeni nesil motor şu an 5 imalatçı tarafından seçildi. Motorlar 70 koltuktan 236 koltuğa kadar olan geniş bir aileye hitap ediyor. Şu anda Türkiye’den önemli bir talep var. Ekibimiz ile görüşmeler yapılıyor. Eğer iki taraf için de bir kazanım olursa, bu projeye birlikte yatırım yapmak isteriz.”