Sniperların gölgesindeki fuar

Çatıda sniper, yani keskin nişancıların nöbet tuttuğu fuarda 7.5 milyar dolarlık uçak ve ekipman alım anlaşması imzalandı. İlki 1989'da yapılan ve Dubai şehriyle birlikte hızla büyüyen fuar, bu yıl sekizinci kez kapılarını açtı. Paris Le Bourget ve İngiltere'de Farnborough'dan sonra gelen Singapur'u geçerek dünyanın üçüncü büyük fuarı olan Dubai, 36 ülkeden 550 katılımcı şirket ile 83 uçağı ağırladı.

Fuara damgasını ev sahibi Emirates Havayolları vurdu. Verdiği büyük siparişlerle gerek Airbus, gerekse de Boeing'in baş tacı yaptığı Emirates, bu yıl 3 milyar dolarlık anlaşma imzaladı. Filosuna Eylül 2006'da almaya başlayacağı iki katlı A380 uçakları için Emirates, General Electric-Pratt&Whitney ortak imalatı GP7200 Alliance motorlarını seçti. Şirket 45 uçak için 199 motor satın alacak. Yıllardır İngiliz Rolls Royce motorları kullanan Emirates'in seçimini Amerika yönüne çevirmesi havacılık çevrelerinde dengenin korunması olarak tanımlandı.

Sergide A340-500 uçağı ile boy gösteren Emiretes, kapalı alandaki standına bire bir ölçekteki A380 uçağının ön kabini yerleştirmişti. 1 milyon dolara mal olan A380'in ön kabini büyük ilgi gördü. Havayolu yatırımlarına 26, yeni Dubai Havalimanı’na ise 4 milyar dolar harcayan şirket, Dubai'yi dünyanın sayılı turizm ve ticaret merkezlerinden biri haline getirmek üzere ciddi yatırım yapıyor. Havalimanı için hedef 2010'da 30, 2020'de ise 60 milyon yolcu.

KATAR TAKİPTE

Kalkınmanın ulaşımdan geçtiği örneği bölge ülkeleri tarafından da yakından takip ediliyor. Katar Havayolları ikinci Emirates olmak için kesenin ağzını açtı. Airbus'a 2 A380 siparişi veren Katar, iki de opsiyon anlaşması yaptı. Şirket ikisi kesin toplam 10 adet A340-600 uçağını da 2009'a kadar filosuna alacak.

Boeing'te ise moraller Başkan Phil Condit'in istifası nedeniyle biraz bozuktu. Uzun menzilli 777-300ER'yi ilk defa müşterilerin önüne çıkartan Boeing tanıtımlarında yeni nesil uçağı 7E7'ye büyük önem verdi. Uzay ve askeri projeleri de yakından takip eden Amerikalı imalatçı yönetimin başını yiyen ve hükümetle sorunlara neden olan 767 Tanker Uçağı Projesi'ni getirdiği simülatörle tanıttı. Boeing'in kabini iş jeti haline getirilmiş değişik donanımlı BBJ 737 uçaklarından fuarda tam 4 tane vardı.

Airbus ise rakibine oranla çok daha rahattı. Başkan Noel Forgeard ilk dafa Dubai'de liderliklerini ilan etti. Pazar paylarının yüzde 55'e çıktığını söyleyen Forgeard, bu yıl 47 uçak fazla sattıklarını açıkladı. Airbus fuara A340-600 ve A319'un iş jeti haline getirilen modeli ACJ'yi (Airbus Corperate Jet) de getirmişti

İŞ JETLERİ HAREKETLİ

İş jetlerinde tüm imalatçılar tam kadro Dubai'ye gelmişlerdi. Dassault, bu yıl 40'ıncı yaşını kutlayan Falcon serisinde yeni kokpit konsepti 'EASY'nin tanıtımına büyük önem verdi. Fransız imalatçı 2000E ve 900EX ile boy gösterirken yeni nesil uçağı üç motorlu Falcon 7X'in siparişleri ise adı açıklanmayan müşterilerle 45'e yükseldi.

Kanadalı Bombardier fuarda Learjet modelinin 40'ıncı yaşını kutladı. 1963'de Learjet 23 ile başlayan imalat bugün en yeni model 45XR ve 60 serisi ile sürüyor. Fuara Challenger 300 ilk defa katılırken Global Express 5000'in de kabini tanıtıldı. Cessna ise Arap ortağı ile katıldığı fuarda Citation serisinin yeni modellerini ziyaretçilerin ilgisine sundu. Gulfstream ise G550, 450 modellerinin yanı sıra G200 modelini de getirmişti. Raytheon'un Premier haricinde iş jetlerinden çok savunma sistemlerine ağırlık vermesi dikkat çekti.

Müşterilerin ilgisini çekmek için Gulfstream G550'nin önüne Rolls Royce, Piaggio ise Avanti P180'in önüne Ferrari ve Maseratti otomobillerini koymuştu.

Askeri pazarda ise aralarında başında silahlı nöbetçinin beklediği radara yakalanmayan F-117’nin de olduğu çok sayıda Amerikan uçağı gelmişti. Gazeteciler arasında 'Çevredeki üslerde ne varsa getirmişler' esprisi yapılırken pilotların armalarında filo ve uçak isimlerinin Arapça yazdığı dikkat çekti.

Tolga ÖZBEK

Tarihi değiştiren 10 uçak

Havacılık dünyası 17 Aralık'ta ilk motorlu uçuşun 100'üncü yaşını büyük bir törenle kutlayacak. Wright Kardeşlerin sadece 12 saniye süren ilk uçuşuyla başlayan süreç dünyanın gelişmesinde çok önemli rol oynadı. Birçok uzman, uçakları kıtaları yakınlaştıran ve kültür alışverişini sağlayan yazının bulunmasından sonraki en önemli buluş olarak kabul ediyor. Üçüncü büyük buluş ise internet. Artık yeni nesil yolcu uçakları internetle yerden binlerce metre yükseklikte buluşuyor. İşte havacılık uzmanlarının seçtiği dünyayı değiştiren 10 efsane uçak ve bir helikopter:

Flyer: Wright Kardeşler 'Flyer' adını verdiği ilk uçaklarını tahta ve bezden imal etmişti. Üzerinde 12 beygirlik otomobil motoru bulunuyordu. Flyer ilk 12 saniye olmak üzere sadece 4 defa uçup sert bir inişte parçalandı. Wright Kardeşler tarafından 1924'e kadar saklanan uçak 1948'den bu yana Washington Smitsonian Havacılık Müzesi'ne sergileniyor.

DC-3: Douglas tarafından sivil yolcu uçağı olarak 1935'te imal edildi. Onun sayesinde ilk defa havayolları kár ederek uçmaya başladı. İkinci Dünya Savaşı'nda askeri amaçlı kullanıldı. Çift motorlu uçaktan binlercesi imal edildi.

Boeing 707: İlk başarılı ve ekonomik jet motorlu yolcu uçağı oldu. 1954'ten 1991'e kadar binin üzerinde imal edildi. Dört motorlu 707 sayesinde hızlı uçuşlar başladı.

Bell X-1: Ses hızını geçen ilk uçak oldu. 14 Ekim 1947'de Test Pilotu Chuck Yeager, 12 bin metre yükseklikte saatte 1078 kilometre hıza ulaştı. Bell imalatı X-1, ondan sonra imal edilen sesten hızlı askeri ve sivil yolcu uçaklarına yol açtı.

Cessna 172: İlk imalatı 1946 yılında üstten kanatlı 140 modeli ile başlayan tek motorlu uçak serisi 172 modeli ile efsaneleşti. İmalatı yeni nesil teknoloji ve motorlarla süren uçak tüm dünyaya amatör pilotluğu sevdirdi.

P-51: İkinci Dünya Savaşı'nda imal edilen 15 bin P-51, 5 bine yakın düşman uçağının düşürülmesini sağlayarak müttefiklere hava üstünlüğü sağladı. Halen uçabilir durumdakilerin fiyatı 1.5 milyon doları bulan P-51'ler pilotlar tarafından 'Gökyüzünün Cadillac'ı' olarak adlandırılıyor.

SR-71: Lockheed tasarımı casus uçağı SR-71 ile uçakların sınırı zorlandı. Saatte 4 bin kilometre hızla uçabilen SR-71 28 bin metre yüksekliğe tırmanabiliyordu. SR-71, 2001 yılında emekli oldu.

Concorde: İngiliz-Fransız ortak yolcu uçağı Concorde ile sesten iki kat hızlı süpersonik seyahat devri başladı. 1979'da hizmete giren Concorde geçen ay son uçuşunu yaptı.

Clipper 314: Dört motorlu deniz uçağı ile ilk defa transatlantik uçuşlar, Pan Am Havayolları tarafından başlatıldı. İçinde yatak, yemek salonu bulunan 74 koltuklu Clipper 314, saatte 344 kilometre hızla 6 bin 400 kilometre menzile uçabiliyordu.

UH-1: Sıralamaya giren tek helikopter Bell'in UH-1'inin askeri ve sivil modelinden 10 bine yakın imal edildi. Helikopter UH-1 ile tüm dünyada yaygınlaştı.

TÜRK ŞİRKETLERİ

Fuara Türkiye'den TUSAŞ, MNG Teknik ve Yakupoğlu şirketleri katıldı. TAI, TEI ve askeri uçak bakım tesislerini temsil eden TUSAŞ, Türkiye'deki havacılık sanayi ve kabiliyetleri Ortadoğu pazarına tanıttı. Arap ülkeleri özellikle askeri uçakların havada haberleşmelerini sağlayan ULAK Projesi ile yakından ilgilendiler.

MNG Teknik yeni müşteriler kazanmak için fuarda çok sayıda görüşme yaptı. DC9-MD80 ile A320 uçaklarının bakım yetkisini alan MNG, THY ile birlikte Türkiye'yi bölgedeki en önemli bakım merkezlerinden biri haline getirmeyi hedefliyor.

Askeri üniforma, ayakkabı ve teçhizat üreten Ankaralı Yakupoğlu şirketi ise aldığı siparişlerle Avrupalı rakiplerine korkulu günler yaşatıyor. Birleşik Arap Emirlikleri'nden önce 5, daha sonra da 7.5 milyon dolarlık ihale alan Yakupoğlu bölgede çok sayıda ülkeye ihracat yapıyor.

Fuar başta Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül olmak üzere çok sayıda Türk askeri ve sivil yetkili tarafından gezildi. Fuarın üçüncü günü Milli Savunma Müsteşar Yardımcısı Tümgeneral Ünal Özsipahioğlu ile gelen Bakan Gönül, Türk ve yabancı şirketlerin standlarını gezerek bilgi aldı.

HAVACI AİLE

Ailece yıllardır tatillerini Bodrum'da geçiren İtalyan uçak imalatçısı Vulcan Air'in patronları baba-oğul Carlo ve Remo De Feo, 6 yıl önce batan Panavia şirketini alarak yeniden ayağa kaldırdılar. Carlo fabrikayı yönetirken oğlu Remo satış ve pazarlamadan sorumlu.

Çift motorlu Obsever ve Kangroo uçaklarını imal eden Vulcan Air, tek motorlu turporop WF600W uçağını da geliştiriyor. Özellikle Amerika'da çok sayıda uçak satan Vulcan Air, fuara yağmur bombası atan Obsever uçağını getirmişti.

THY rekor kára koşuyor

İlk dokuz ayda vergi öncesinde 189 trilyon 400 milyar lira kár eden Türk Hava Yolları, 2003'ü 100 milyon dolar kárla kapatmayı hedefliyor. Büyük havayolu şirketlerinin milyar dolar seviyesinde zarar açıkladığı dönemde 2002'de de kár eden THY, gelecek yıllarda da istikrarlı mali yapısını korumayı planlıyor.

Irak Savaşı ve SARS nedeniyle bu yılın ilk 3 ayında 12 trilyon 353 milyar lira zarar açıklayan THY, ilk 6 ayı da vergi sonrasında 160 trilyon 773 milyar kár ederek kapatmıştı.

MNG Irak’a uçuyor

Türk hava kargo şirketi MNG, uçağı Bağdat'a inerken vurulan DHL'in yerine Bahreyn-Bağdat uçuşlarına başladı. Günde iki kez gerçekleştirilen uçuşlar Airbus A300B4 tipi kargo uçağı ile yapılıyor.

Filo genişletmek üzere harekete geçen MNG, iç hatlarda kargo taşımak üzere 3 adet DC9 tipi uçak almayı hedefliyor. Bu uçaklarla yurtiçinde paket kargo taşımacılığı gerçekleştirilecek. MNG, 2004 yaz sezonunda filosundaki 737-400 ve A300 tipi yolcu uçaklarına ek iki adet MD82 tipi uçak almak üzere kiralama şirketleri ile görüşmelerini sürdürüyor.

Tacikistan Atatürk Havalimanı’nda

İstanbul Atatürk Havalimanı'nın 341'inci havayolu şirketi Tacikistan oldu. Şirket kış sezonunda uçuşlarını Sabiha Gökçen'den Atatürk Havalimanı'na aldı. Türkiye seferlerine 2001'de başlayan Tacikistan Havayolları, haftada bir gün Düşenbe-İstanbul-Münih hattında sefer yapıyor.

Onur Air iç hatlarda

Çok noktalı iç hat uçuşlarını başlatan Onur Air, açtığı Kayseri ve Diyarbakır hatlarında yüksek doluluk oranı yakaladı. Tek yön 79, gidiş dönüş 149 milyon liraya uçan Onur Air, Erzurum'a 16, Trabzon'a 17, Samsun'a 23, Adana'ya 24, İzmir'e 26 ve Antalya'ya da 30 Aralık'ta sefer yapmaya başlayacak.

MD88 uçaklarını iç hatlara çeken Onur Air, filosuna 5 adetA320 almayı planlıyor. İlkbaharda filoya katılacak A320’lerle filo 25 uçağa çıkacak.

TÖSHİD Doğaner’le devam edecek

Türkiye Özel Havayolu İşletmecileri Derneği (TÖSHİD) Başkanlığı'na Tuncay Doğaner yeniden seçildi. İki yıllığına 34 üyenin hepsinin oyunu olarak seçilen Free Bird Havayolları Genel Müdürü Kaptan Pilot Doğaner, hedeflerinin Türk şirketlerine yeni pazarlar açmak olduğunu söyledi. Rusya ve komşu ülke pazarlarına da girmeyi planlayan Türk şirketleri, 2005 sezonunda filosunu 70'ten 100 uçağa çıkartmayı hedefliyor.

TÖSHİD’in ikinci hedefi ise THY'nin büyük ağabeyliğinde eğitim ve bakım tesisleri açmak. İstanbul veya Antalya'da içinde A320, A300B4 ve 737 simülatörleri, kabin mock-up'ı bulunan eğitim merkezi açmayı planlayan TÖSHİD, bakım merkezi konusunda da fizibilite çalışmalarını sürdürüyor.

THY ile yapılacak işbirliği ile Türkiye'nin bölgedeki en büyük havayolu eğitim ve bakım merkezi olacağını belirten Doğaner, birlikte hareket ederek standartları ve kaliteyi yukarı çekeceklerini söyledi.

TÖSHİD'in yeni yönetim kuruluna Tuncay Doğaner'in yanı sıra Şahabettin Bolukçu, Yavuz Çizmeci, Adil Serim, Yalım Tilev, Turgay Kuttaş, Mustafa Türkmen, Ahmet Karaman ve Naci Alın seçildi.