Lütfen oturun sayın Başbakan

Türk Hava Yolları'nın A340-300 tipi yolcu uçağı Ankara-Washington arasında direkt uçuş yapacak. Yaklaşık 150 yolcu ile gerçekleşecek uçuş hoyrat rüzgarların, acımasız türbülansların olduğu-oluştuğu bir döneme rastlıyor. Ama uçaklar her zaman türbülansları göğüslemeyi başarmışlar, yolcular sadece kurallara uymama yüzünden zarar görmüşlerdir.

DEVLET UÇUŞU

Havacılık kurallarının en fazla ihlal edildiği, ayaklar altına alındığı, hiç önemsenmediği uçuşlar ne yazık ki devlet uçuşlarında görülmektedir.

Özel uçuşun yolcuları çoğu zaman ayakta gezinmekte, uçakta basın toplantıları yapılmaktadır. Yolcuların bazen büyük kısmı uçağın arkasında toplanmakta, ayakta sohbet edilmektedir. Ya da uçağın bir yanında toplanan yolcular uzun süre koyu sohbetlere dalmaktadırlar. Bu tür davranışlar uçuşun güvenliğini bozmakta ve durup dururken bir uçuşu riskli hale getirmektedir.

KURALLAR

En güçlü türbülanslarda bile koltuğunda oturup, kemerini bağlamış bir yolcunun yaralanma riski neredeyse yok denecek kadar azdır. Bu yüzden Başbakan ile yapılacak Amerika uçuşunda kurallara uymak gerekmektedir. Güzel bir uçuşun kötü anılarla son bulmaması için havacılığın kurallarını küçümsememek gerekmektedir. Havacılıkta bütün kurallar facialardan alınmış derslerle çıkmış, en pahalı kurallardır. Çünkü hayatlar kaybedilmiştir. Özel uçuşun yolcularına düşen görev sadece kurallara uymak ve uçuş ekibinin işini kolaylaştırmaktır.


Brezilya'daki OLAY UNUTULMAMALI


Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Güney Amerika gezisini tamamlamış, Sao Paulo'dan ayrılacaktı. Cumhurbaşkanı'nı Türkiye'ye geri getirecek A340 'İstanbul' uçağının yerde kanadına ikram kamyonu çarpmış, uçak parça bekliyordu. Uçağın tamiri uzun süreceği için İstanbul'dan Sao Paulo'ya hemen bir A310 uçağı gönderildi.

Kalabalık gazeteci, iş adamları ve bürokratlardan oluşan Türk heyeti, 14 Nisan 1995'te Brasil Havalimanı'ndan Kaptan Pilot Ata Özarda yönetiminde havalandı.

TC-JDD tescil işaretli 'Dalaman' uçağı hızla seyir irtifasını almış, kemer ikaz lambaları söndürülmüştü. A310 uzun yolculuğuna Amazon Ormanları üzerinden geçen rotasında devam ediyordu. Uçağın yerden kesilmesi üzerinden 34 dakika geçmişti. Seyir irtifası tam 10 bin metreydi.

Yoğun temaslarla geçen bir gezi sonrasında Cumhurbaşkanı Demirel, heyet üyelerine 'Uğurlar olsun' turuna çıkmıştı. Bir kadın gazetecinin elini sıkacağı sırada türbülansın haşin kuvveti uçağı 300 metre yukarı fırlattı. Demirel'in eli boşlukta kaldı.

Eski Cumhurbaşkanı tavana doğru fırladı ve başını çarptı. A310'nun yukarı fırlamasını 65 metrelik düşüş izledi. Uçağın ani düşüşü sonrasında Demirel tüm ayaktaki yolcularla birlikte yere düştü.

Kaptan Pilot Özarda hemen uçağı oto pilottan çıkarttı. Bu sırada uçak önce sağa, sonra da sola keskin yattı. Kabinde büyük panik çıkmıştı. Başta Cumhurbaşkanı olmak üzere yerinde oturup kemerini bağlamayan yolcular kabinde resmen uçuyor, sağa-sola vuruyordu.

Kabin Amiri Ümit Süslü ile korumalar hemen Demirel'e sarılıp onu yerde sabit tutmaya çalıştılar. 'İyi misiniz?' sorusunu Demirel 'İyi olmak zorundayız, daha Ankara'ya çok var.' diye cevaplarken hemen 'Hanımefendiye bakın' dedi. Nazmiye Demirel A310'un ön tarafında yalnız oturuyordu. Uçağın içi bağırıp ağlayan, tekbir getiren yolcuların sesleriyle çınlıyordu. Başüstü bagaj kapakları açılmış, el çantaları kabinde savrulmuştu.

Şiddetli türbülans yaklaşık 3 dakika sürdü. Korumalar tarafından koltuğa oturtulan Demirel kısa sürede kendini topladı ve yolcuların alkışları eşliğinde turunu tamamladı. Demirel tek tek ellerini sıktığı heyet üyelerine 'Korkmayın, merak etmeyin, olur böyle şeyler. Daha önce hiç yaşamamıştık, tecrübe etmiş olduk.' dedi. Etrafındaki gazetecilere Demirel o anı 'Sanki duvara çarptık.' diye anlatıyordu.

Demirel, Ankara Esenboğa Havalimanı'nda Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği'nce üç koç kesilerek karşılandı. Ciddi bir türbülans tehlikesi çok ucuz atlatılmıştı.


Eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, heyet üyelerine 'Uğurlar olsun' turuna çıkmıştı. Bir kadın gazetecinin elini sıkacağı sırada türbülansın haşin kuvveti uçağı 300 metre yukarı fırlattı. Demirel'in eli boşlukta kaldı.


İşte türbülansın çeşitleri ve nedenleri


MEKANİK


Yeryüzünde esen rüzgarın bina, ağaç gibi engellere çarparak akışında bozulmalar meydana gelebiliyor. Bu tip yerler üzerinde yapılan uçuşlarda sarsıntılar oluşabiliyor. Genellikle etkisi pek fazla yükseklere kadar çıkamıyor. Ancak rüzgar hızının saatte 80 kilometreye ulaşması durumunda türbülansın etkisi bin metrede bile hissedilebiliyor.


CEPHESEL


Cephe adı verilen hava kütlelerinin hareketleriyle oluşuyor. Meteorolojik alçak-yüksek cephelerin kesişim yerlerinden geçerken pilotların çok dikkatli olmaları gerekiyor. Bazen türbülansın hızı dakikada 330 metreye kadar çıkabiliyor.


AÇIK HAVA


Türbülans çeşitlerinin en tehlikelilerinden biri olan Açık Hava Türbülansı 5 bin metre ve üzerinde meydana geliyor. Açık Hava Türbülansı'nın oluşma nedeni ise atmosfer tabakalarından troposfer ve strotosfer arasındaki basınç farkları. Oluşan güçlü türbülans bir anda dev yolcu uçaklarını bile metrelerce yukarı-aşağı fırlatabiliyor. Bazı Açık Hava Türbülansları ise yatay olarak etkili oluyor. Uçakları sağa-sola savurabiliyor.


Dağ Dalgası


Dağları aşıp saatteki hızı 36 kilometrenin üzerine çıkan rüzgar, zirveyi geçtikten sonra arka tarafta rotor bulutların altında bir hava sirkülasyonu oluşturuyor. Bu hava kütlesi kendi içinde dönüyor. Rotor bulutların üzerinde ise lentikular yani mercek bulutlar bulunuyor. Özellikle küçük uçaklarla uçan pilotlar dağ zirvelerinde bu tip bulutları gördüğünde hızla irtifa alarak kaçınma yapmaları gerekiyor. Eğer bu bölgeden uçmak zorunda kalınırsa dağ zirvesinden en az 1500 metre yüksekte olunması tavsiye ediliyor.


KONVEKTİF


Yeryüzünde değişik bölgeler farklı farklı ısınabiliyor. Sıcaklık farkları o bölgenin üzerindeki hava kütlesini de ısıtıyor. Isınan hava yükselmeye başlıyor. Bu tür ısınmaların olduğu yerlerin üzerinden geçen uçaklar yükselen hava kütlesinin etkisiyle kısa süreli yükselip alçalabiliyor.


Pilotların dikkatine

Başbakan Bülent Ecevit'i Amerika Birleşik Devletleri'ne götürecek THY'nin A340 uçağının pilotları yetkilerini kullanıp, hiçbir şekilde uçuş sırasında, 'Özel Uçuş', 'VIP Uçuşu' diye kuralların çiğnenmesine izin vermemelidir. Gökyüzünde, uçakta Başbakan bile olsa yetki uçağın Mesul Kaptan Pilotundadır.

1 Mesul Kaptan Pilot ayakta basın toplantısı yapılmasına hiçbir şartta ve irtifada izin vermemelidir. Bu uçuş öncesi Başbakan'a yakın çalışanlarla konuşulmalıdır. Böyle bir toplantı yapılmayacağı konusunda mutabakat sağlanmalıdır.

2 Başbakan uçakta mutlaka bir açıklama yapacaksa, bu yazılı olarak önceden hazırlanarak, uçuş sırasında gazetecilere dağıtılmalı ve soru sorulması da engellenmelidir.

3 Uçuş boyunca asla yolcuların uçağın bir bölümünde, arka tarafında toplanıp, ayakta sohbet etmeleri hoşgörü ile karşılanmamalıdır.

4 Uçağın Purser'ı ayakta toplu duran yolcularla karşılaştığında, nazik ikazını esirgememeli ve gerekirse durumu Mesul Kaptan Pilota bildirmelidir.

5 Mesul Kaptan Pilot ve Purser zaman zaman bütün uçuş boyunca kemerlerin bağlı tutulması gerektiğini hatırlatmalıdır. Bundan çekinmemelidir. THY uçuş ekibi çok özel bir uçuş olsa bile uluslararası kurallardan asla taviz vermemelidir. Bütün uçuş boyunca kemer bağlanmaması halinde, ani-güçlü türbülanslarda ciddi yaralanmalar meydana gelmektedir. Ölümle sonuçlanan olayların sayısı çok yüksektir.

6 Başbakan'ın yatarak yolculuk etmesi halinde de mutlaka kemer bağlanmalıdır. Kemerlerin sıkma ayarı yatış pozisyonuna göre zaman zaman kontrol edilmelidir.

7 Başbakanın tuvaleti kullanması gerektiğinde mutlaka bir kabin memurunun kapıya kadar refakat etmesine özen gösterilmelidir. Başbakan'ın ayağa kalktığı her zaman pilota bildirilmelidir.

8 Uçuş sırasında Başbakan'a yapılan yemek servisinde masa üstü tam olarak donatılmamalı, ihtiyaç olanlar konmalıdır. Bir türbülans anında masayı toparlamak için zamanın çok az olabileceği düşünülerek servis düzeni ayarlanmalıdır. Çay ve kahve ikramında bardak ya da fincanlar yarı dolulukta olmalıdır.

9 Başbakan Bülent Ecevit yüksek nezaketi ile tanınan bir kişidir. Karşısındaki topluluk ayakta ise, kendisi de ayağa kalkarak konuşmak isteyecektir. Buna hiçbir şekilde izin verilmemelidir.

10Alınacak bütün önlemler hem Başbakan, hem birlikte seyahat eden yolcuların, gazetecilerin hayatı için çok önemlidir.