Ugur Cebeci: Kokpit

Ugur CEBECI

Ozel yolcu programi 20’nci yasina basti

Ozel yolculuk bundan tam 20 yil once basladi. Dunyada bu programi ilk uygulayan havayolu American Airlines (AA) oldu. Sirkete bu fikri WebFlyer ve InsideFlyer Dergileri’nin yayincisi Randy Peterson verdi.

Genelde ozel yolcu denince akla biraz VIP yolcu geliyor. Ama bugun havayolu pazarindaki ticari anlayisin karsiligi bu degil. Frequent Flyer, yani ozel yolcu programi karsilikli bir ticari anlasma aslinda. Ve bu isin Turkce karsiligi da yerli yerine oturmus degil. Bir havayolu sirketi ile ucmadan once form doldurup, formun uzerindeki gecici karti cebinize koyunca ozel yolcu programina katilmis oluyorsunuz. Sonra gercek baslangic karti adresinize geliyor. Ve uctukca miller hesabiniza isleniyor. Boylece bedava biletler kazanabiliyorsunuz. Kuskusuz cok uctukca cok kazaniyorsunuz, kartiniz daha itibarli olanlarla degisiyor. Hedefiniz Hawai'ye bedava bilet kazanmaksa bol bol ucmaniz ve elde ettiginiz milleri iyi biriktirmeniz gerekiyor. Artik sadece ucmak degil, Internet'te bir siteyi tikladiginizda hatta cicek gonderdiginizde bile mil kazanabiliyorsunuz. Havayolu pazarinda ozel yolcu programina katilmis yolcularin kazandigi toplam 3,5 trilyon mil var. 2 milyar dolarlik kazanilmis ucus milleri degisik zaman araliklarinda bilete donusuyor.

ONCE TUTUCUYDULAR

Havayolu sirketleri onceleri ozel yolcu programi konusunda son derece tutucu davrandilar. Tek hedefleri vardi. Kendileri ile ucan yolcunun asla baska bir havayolu sirketiyle ucmasini istemiyorlardi. Cunku o zamanlar dunyada bu kadar hizli bir havayolu dolasimi yoktu. Ve havayollari kendi ele gecirdikleri yolcu bilgilerini kimseye kaptirmamaya calisiyorlardi. Hatta bu bilgiler cogu zaman kasalarda saklaniyor, sirket calisanina bile zimmetle veriliyordu. Bir havayolu sirketi ile surekli ucan yolcu, ozel yolcu programinin ilk yillarinda hemen bir kart, rozet ve evine gonderilen bazi armaganlarla sirkete daha cok baglaniyordu.

Ozel yolcular ozel indirimli ucuslara oncelikle katilabiliyorlar, bazi buyuk havalimanlarindaki ozel salonlardan yararlanabiliyorlardi. Program birkac alternatifli cazibe ile yillarca uygulandi. Kuskusuz AA'nin ozel yolcu programi hemen taklit edildi ve diger havayollari degisik adlarla sistemlerini kurdular. Ayni ya da benzeri adlari koyup, programlari birbirlerini cagristiran havayollari arasinda ciddi davalar acildi, mahkemeler ve rekabet kurullari uzun sure bu ise baktilar.

Ilk bes-alti yilin ardindan havayolu sirketleri ellerindeki sadik yolcularina baskalarinin da gozdiktigini farkettiler. Ozel yolcu programlari bir anda havayolu pazarinin da disinda onemli bir ticari data olarak ortaya cikti. Kuskusuz ilk gozdikenler, yolculukla birebir iliskisi olan otellerdi. Buyuk otel zincirleri havayollari ile birbiri ardina anlasmalar imzaladilar ve ozel yolcu programi uyelerine indirim, konaklamalari karsiligi havayolundan bedava bilet almayi saglayan mil kaydi yapilmasini sagladilar. Bunu hemen otomobil kiralama sirketleri izledi. Onlar da indirim yapmaya basladilar. Ne yazik ki oto kiralama servisleri islerinin iyi oldugu donemlerde oteller kadar havayolu ozel yolcularina ozel ilgi gostermediler. Ama kiralik oto sirketlerinin sayisi son yillarda artinca onlar da havayolu ozel yolcularina daha dikkatli davranmayi ve bu potansiyeli ellerinden kacirmamayi ogrendiler. Cunku kacan balik buyuk olacakti ve rakibe gidecekti.

HAVAYOLLARI ARASI UZLASMA

Ozel yolcu programi konusunda baslangicta cok tutucu olan sirketler dunyada havayolu dolasimi yogunlasinca stratejilerini degistirdiler. Bu arada bir cok havayolu sirketi ayni zincir icinde bulusmaya basladi. Yani dunyada havayollari zincirleri ozel yolcu programlarini birlikte olusturdular. Bugun THY ile ucan bir yolcu Swissair'in yolcu programindan da mil kazanabiliyor. Artik hemen her havayolu sirketinin partner'lari var ve bu yolcu programlarinda da birlikteligi sagladi. Simdi yolcular genellikle 20 bin mil topladiklarinda bir Avrupa ucak bileti, 50-60 bin milin uzerinde bir okyanus asiri ucus bileti alabiliyorlar. Tum havayollari ortak bir anlasma yaparak ucus millerini sabitlestirdiler. Yani Istanbul-Frankfurt arasindaki ucus mili her sirkette ayniydi. Ama havayollari burada da rekabet icinde bir rekabet yaratarak ozel zamanlarda ornegin bin millik bir ucusu yolcuya 2-3 bin mil yazacaklarini ilan ederek ticari hareketliliklerine yeni boyut getirdiler. Elbette ozel yolcu programlari bir sure sonra kabina sigmadi. Is kredi kartlarina kadar tasindi. Bir ozel yolcu programindan kredi karti almis yolcu ceket satin aldiginda ya da bir supermarketten bir kac kilo eti arabasina koydugunda da mil kazaniyor. Kitap, CD aliminda bile mil kazanma sansi var.

COK OZEL YOLCU

Kazanilan bedava biletler disinda, ozel salonlardan yararlanma, otel ve otomobilde indirim, ekonomi yerine business sinifta ucmak icin mil verilmesi gibi cesitlendirmeler havayolu yolcularinin basini dondurmeye basladi. Bugun sadece Amerika'da toplam 71 milyon ozel yolcu var. THY'nin ozel yolcu programina kayitli yolcu sayisi 250 bin civarinda.

Giderek yayginlasan ozel yolcu programlarina katilmak eskisinden cok daha kolay. Bir sirketle ilk ucusta doldurdugunuz form ve uzerindeki kartla hemen ozel yolcu oluyorsunuz. Ama gercekten ozel yolcu olmak icin o havayolu ya da partner'lari ile en az 50 bin mil ucmaniz gerekiyor. Iste o zaman bir ust sinif karti aliyorsunuz. Eger her yil 250 bin mil ucuyorsaniz siz cok ozel yolcusunuz demektir. O zaman evden cikip havalimanina giderken ve gittiginiz yerdeki otelinize kadar havayolu sizin pesinizi birakmiyor. Limuzinlerle alip, limuzinlerle goturuyorlar, esinize cicekler veriyorlar.

Bir turlu sizden ayrilmak istemiyorlar.

THY'de ozel yolcu

Turk Hava Yollari ozel yolcu programina 1 Temmuz 1989’da basladi. Baslangicta programin adi sadece Frequent Flyer idi. 7 Ocak 1993'de bu program Mileage Club adini aldi. 1 Temmuz 1991’de Corporate Club olusturuldu ve sirketlere yonelik ozel yolcu programi baslatildi. Bireysel Mileage Club'un yanisira Courtesy Kart uygulamasina 1 Nisan 1993’te gecildi.

Sirket 1 Kasim 1998'de ise basini Isvicre Havayollari Swissair'in cektigi kalitede isbirligi anlasmasi yapilan Qualiflyer programina girdi. Bu programin baslamasi ile Mileage Corporate Club ve Courtesy Kart uygulamalari sona erdi.

Ancak bu programda meydana gelen anlasmazliklar sonucu THY yine kendi programina dondu ve 29 Ekim 2000 tarihinde Miles&Miles programi baslatildi.

MILES & MILES

Yeni program iki karttan olusuyor ve THY'nin ic hat ucuslarinda da yolculara bedava bilet kazandiran mil uygulamasini iceriyor.

Bu sistemde bir de kredi karti eklendi ve alisverislerden de mil kazanilmasi saglandi.

THY, Swissair ile isbirligini koparmadi. Isteyen yolcularin Qualiflyer kartlari suruyor ve millerini istedikleri karta isletebiliyorlar.

THY 'nin Miles&Miles kartina mil islenen diger havayollari: Swissair, Sabena, TAP Portugal'in dis hatlarinda, American Havayollari'nin ise hem dis hem ic hatlarindan THY yolculari mil kazanabiliyor.

Yeni Otel Ortaklari: Hilton, Dedeman, Kempinski, The Marmara, Divan.

Yeni rent a car ortaklari: Avis Decar, National Budget, Business Car Rental Sixt.

Vali kente ihanet etti

Istanbul mukemmel bir gosteri ile adini dunyaya duyuracakti. Belki yuzlerce televizyon kanalinda Istanbul'da bir ucak Avrasya taklasi atarken ekrana gelecekti. Ve kentin guzelligi, tanitma fonundan milyonlarca dolar harcanmadan dunyanin dort bir yaninda sergilenecekti. Ali Ismet Ozturk ozel egitimli bir pilot. Pitts diye bilinen sinifinin en iyisi akrobasi ucagi ile Sarayburnu uzerinde gosteri yapacakti.

Sivil Havacilik Genel Mudurlugu'ne basvurdu. Surekli egitim yapan, aylardir kamp hayati yasayan bu genc pilot Amerikali hocalarindan da tam not almisti. Sivil Havacilik Genel Muduru Topa Bilgettin Toker, izin icin genis bir incelemeyi yaptirdi.

Cok basarili, kurallara uygun ve yeterli egitim almis bu genc pilota gosteri izni verdi. Bu Turk Sivil Havacilik Genel Mudurlugu'nun sergiledigi gelismislik anlayisinin bir urunuydu.

Ama ne yazik ki bir gazete iki satirlik bir haberle bu olayi karaladi. Hic bir gazetecilik ilke ve anlayisina, arastirmasina dayanmadan yazilan bir kac satir kentin valisini urkuttu. Istanbul Valisi Erol Cakir hemen gosteriyi yasakladi.

Oysa tam 35 yil once bu kentte gosteri ucaklari minareler arasindan geciyordu. Bu ucus, hicbir risk tasimiyordu. Uygun egitim, standartlar icindeki gosteri bu kente cok goruldu. Valinin urkekligi, Istanbul'un tanitimini da engelledi.

Olimpiyatlara aday, dunya kenti Istanbul, Vali'nin kararsiz, urkek ve arastirma yapmadan bastigi bir imzanin kurbani oldu. O imza ile bu kent neler kaybetti. Bir bilseniz, bir olcusu olsa, kaybedilen tanitimin mali portresi cikarilabilse...

Verilmeyen izinle en buyuk yolsuzluktan daha agir bir suc islendigi cikardi ortaya...

Swissair yeniden yapilaniyor

Swissair'in de icinde bulundugu SAirGroup hizla yeniden yapilanmak uzere harekete gecti. Yeni Yonetim Kurulu Baskani Mario A. Corti ilk etapta yaklasik 1 milyar Isvicre Frank'i tutarinda kredi ile nakit akisinin duzeltilecegini acikladi. Corti zararin Swissair'den degil ortak olduklari havayolu sirketlerinden kaynaklandigini soyledi. Bazi ucuslarini da gozden geciren Swissair, hergun duzenligi Izmir-Zurih seferlerini kis tarifesinin basladigi 25 Ekim 2001'den itibaren askiya alacak. Swissair'in bu kararinda Avrupa hatlarinda kullanilan A320'lerin kis doneminde buyuk bakima alinmasinin da etkili oldugu aciklandi.

Lufthansa’dan rekor kár

Havayolu sirketlerinin artan yakit fiyatlari ve maliyetler nedeniyle zorlu gunler gecirdigi 2000 yilinda Lufthansa Alman Havayollari rekor kár acikladi. Faaliyet kárini yuzde 44 arttirarak 880 milyon Dolar'a yukselten Lufthansa boylece 4 yildir Avrupa'nin en cok kár eden sirketi unvanini aldi. Frankfurt'taki basin toplantisinda Baskan Jurgen Weber, yeni stratejiler sayesinde artan maliyetlerin etkilerini azaltarak kárlarini yukselttiklerini soyledi.

SunExpress tarifeli ucuyor

SunExpress, Antalya-Frankfurt arasinda tarifeli seferlere basladi. Haftada 5 gun gerceklestirilen ucuslar 12 Mayis'ta altiya, 1 Temmuz'dan itibaren de hergune cikarilacak. THY ile yapilan anlasma ile code share yani ortak gerceklestirilen seferlerde THY, her ucusta 30 koltuk satin aliyor. 10 yildan bu yana charter yani tarifesiz ucus yaptiklarini belirten SunExpress Genel Muduru Paul Schwaiger, Turk turizmine tarifeli ucuslarla hizmet vermekten buyuk mutluluk duyduklarini soyledi. THY ve Lufthansa'nin yan kurulusu Condor ortakliginda kurulan SunExpress Havayollari'nin filosunda 4'u Boeing 737-800, ikisi de 737-700 olmak uzere 6 ucak bulunuyor.