Kokpit

Uğur CEBECİ

Kadın pilotlarımız başarıyı yakaladılar

Hava Kuvvetleri'mizde 45 kadın pilotumuz var. Hepsi mükemmel bir performans gösteriyor. Ve onlar uçmaktan asla vazgeçmeyecekler.

Havacılık aslında erkeklerin egemen olduğu bir dünya olsa da kadınların payı her geçen gün artıyor. Kuşkusuz bunda yıllar boyunca pilotluğun erkeksi bir uğraş kabul edilmesi ve kadınların bu dünyaya girişine direnç gösterilmesi büyük etken oldu. 1930'lu yıllarda ilk kadın askeri pilot Sabiha Gökçen ve dünya rekorları kıran Amelia Earhart gibi isimler yavaş yavaş kadınlara havacılığın kapılarını açmaya başladı. İkinci Dünya Savaşı'nda Rus kadın pilotlar erkekler gibi gökyüzünde savaştılar. Amerikalılar ise kadın pilotlardan cephe gerisinde nakliye ve test uçuşlarında yararlandılar.

Kendilerini havacılıkta da ispat eden kadınlara hava kuvvetlerinin ve havayolu şirketlerinin kokpitleri yavaş yavaş açılmaya başladı. Askeri havacılıkta kadınlar önce nakliye ve helikopter pilotu olarak görev yaptılar. Yakalanan başarı sonrasında önce jet eğitim uçaklarında sonra da yüksek performanslı jetlerde uçmaya başladılar. Bugün Amerikan Hava Kuvvetleri'nde çok yüksek irtifalarda uçabilen U-2'den gelişmiş savaş uçağı F-15'e kadar hemen hemen her türlü uçakta kadınlar başarıyla görev yapıyorlar. Amerikan Ordusu'nda 1991'de alınan kararla kadınlara savaşta ön saflarda savaşma yetkisi de verilmiş durumda. Avrupa'daki hava kuvvetlerinde ise kadın pilotlar erkek meslekdaşları gibi her türlü uçakta görevi başarıyla gerçekleştirebiliyorlar.

Sivil havacılıkta ise kadınlar daha şanslıydı. İkinci pilot olarak kendilerine kokpitte hemen yer açtılar. Ancak kaptan pilotluğa yükselmek için 1970'li yılları beklediler. 1970'lerin ikinci yarısından sonra kadın pilotlar havayollarının gururu ve prestiji oldular.

BEDENSEL FARKLAR

Kuşkusuz ilk bakışta kadın ve erkek vücutları arasında anotomik olarak birçok fark bulunuyor. Ancak kadınların uyum sağlamasındaki en büyük sorunların başında uçakların kokpitlerinin ve uçuş teçhizatının erkekler için tasarlanmış olması geliyor. Bu tür mühendislik tasarım sorunları giderildiğinde kadın pilotlar en az erkek meslekdaşları kadar çabuk hatta bazı uçaklarda daha fazla uyum sağlayabiliyorlar. Kanada'da yapılan bir araştırmada jet eğitiminde kullanılan CT-133 uçaklarına erkeklerin yüzde 61, kadınların ise yüzde 94 daha iyi uyum sağladığı ortaya çıkartılmış.

SANTRİFÜJ TESTİ

Bir diğer farklılık ise kas yapısı. Erkekler bacak ve kol kasları açısından kadınlardan daha güçlü. Ancak bu eksiklik fiziksel egzersizlerle giderilebiliyor. Gelişen teknolojiyle kas kuvveti uçaklarda giderek önemini yitiriyor. Kasların önemi yer çekimine karşı gelinen hareketlerde vücuda binen yük yani G kuvvetinde kendini açıkça ortaya koyuyor. Türk Hava Kuvvetleri'nde pilotaj eğitim öncesinde adaylar detaylı muayenelerinde santrifüj adı verilen teste sokuluyor. Bu testlerde F-16 uçaklarında maksimum 9G görülmesine rağmen adaylara 15G kuvvet uygulanıyor. Testi geçemeyen uçuş eğitimine alınmıyor. Yapılan araştırmalar sonrasında kadın pilotların azınlık psikolojisinin de yardımı ile bu testlerde erkekleri geride bile bırakmış durumda.

Kadın ve erkek pilotlar arasında tek farkın hamilelik olduğunu belirten Havacılık Tıbbı Derneği Başkanı Doçent Doktor Muzaffer Çetingüç, 'Basınç farkları ve yüksek G kuvveti nedeniyle hamilelik döneminden uçuş cenini etkileyebilir. Onun dışında herhangi bir fark yoktu. Regl dönemlerinde ise kadınlar kan kaybı nedeniyle bitkin ve sinirli olabilir. Ama unutmamalı ki erkeklerin de motivasyonu düşük olduğu günler vardır.' Kadın pilotların erkek meslekdaşları kadar başarılı olduğunu belirten, aralarında uçması en zor olan F-16'larda bile görev yapanlar olduğunu söyleyen Çetingüç 'Artık havacılıkta bilek gücü ikinci planda. Gelişen bilgisayarlı kumanda sistemleri kokpitte sarfedilen gücü minimuma indirdi. Bu açıdan kadın pilotlarımızın oranı her geçen gün artıyor' dedi.

HAVACILIK TARİHİNDE TÜRK KADINLARI

İlk uçan kadın Göklerle taşına ilk Türk kadını, Belkıs Şevket Hanım oldu. Kadın Haklarını Koruma Cemiyeti kurucu üyelerinden Belkis Şevket Hanım 30 Kasım 1913'de Fethi Bey'in kullandığı Döperdüsin tipi uçakla uçtu.

Uçak kazasında ölen ilk Kadın Trakya'daki tatbikata gelen Junkers A20'ye yolcu olarak binen Mefharet Hakkı Hanım 27 Ekim 1927 günü Üsteğmen Asım komutasındaki uçağın iniş sırasında kırım geçirmesi sonucu beyin kanamasından hayatını kaybetti.

İlk pilot Bedriye Tahir Gökmen. Vecihi Sivil Uçak Okulu'nda eğitim alan Bedriye Tahir Gökmen 1934 yılında mezun oldu. Lisans kontrolü eğitim verilen eğitim uçağı kırım geçirdiği için yapılamadı.

İlk askeri pilot Sabiha Gökçen. Atatürk'ün manevi kızı olan Sabiha Gökçen, 1935 yılında uçuşlara başladı. 1936'da Askeri pilot olarak mezun oldu. Dünyanın ve Türkiye'nin ilk kadın askeri pilotu oldu. Tek başına yaptığı uçakla Balkan turu büyük ilgi çekti. 1955 yılına kadar Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Kurumu'nda (THK) pilot olarak görev yaptı.

İlk paraşütçü Yıldız Uçman. Eylül 1935'de Rus R-5 uçağından yaptığı atlayış ile Türkiye'nin ilk kadın paraşütçüsü oldu.

İlk ŞehiT Eribe Hürkuş. Ünlü Türk havacılarından Vecihi Hürkuş'un kardeşinin kızı olan Eribe, 29 Ekim 1936'da Cumhuriyet Bayramı gösterileri için prova atlayışı sırasında paraşütünün tam açılmaması nedeniyle ağır yaralandı. Kazadan birkaç gün sonra Eribe Hürkuş iç kanama nedeniyle hayatını kaybetti.

İlk kadın uçuş doktoru Tabip Yarbay Türkan Demirel. 1964 yılında uçuş doktoru eğitimi alarak Hava Kuvvetleri'nde görev yaptı.

Hava Kuvvetleri Komutanlığı 1955-1959 yılları arasında 20 kadın subay adayı aldı. Bunlar arasında Leman Altınçekiç ilk kadın jet pilotu oldu. Altınçeki'i Gülbin Gülhan, Şenay Günay, Asimet Karahasan, Tuna Avar, F. Zuhal Karaoğlan izledi. 1992 yılından itibaren Hava Kuvvetleri Komutanlığı her yıl Hava Harp Okulu'na 15 kadın subay adayı almaya başladı. Şu an hava kuvvetlerimizde F-16’lar dahil çoğu jetle uçan 45 kadın pilotumuz var. Ayrıca yardımcı sınıflarda 160 kadın subayımız var. Halen Hava Harp Okulu'nda 49 kadın öğrenci bulunuyor.

THK ise yıllardır çok sayıda kadın pilot ve paraşütçü yetiştirdi. Havayollarında ilk uçan kadın pilotlarımız ise Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksek Okulu'ndan mezun olan Alev Kılıçkeser (1993) ve Emel Arman Arıduru (1994) halen yolcu uçaklarında görev yapıyor. Hamileliği nedeniyle THY'de A340 uçuşlarına ara veren Emel Arman Arıduru yer görevinde.

Dünyanın ve Türkiye'nin ilk kadın askeri pilotu Atatürk'ün manevi kızı Sabiha Gökçen Hava Kuvvetleri'ne 1936'da katıldı.

F-86 ve C-47'lerde uçan Şenay Günay Hava Kuvvetleri'nde 23 yıl görev yaptı ve Albay rütbesinde emekli oldu.

Moralinizi yüksek tutun

F-5A pilotu Ayfer Gök şehit olduktan sonra saçma bir tartışma başladı. Erkeklerin körüklediği tartışmada, 'kadın savaş pilotu olamayacağı' iddiası gündeme getirilmek istendi.

Tartışmayı başlatanlar, internetteki sitelerde, kadınların vücutlarının zayıflığından söz ederek, bu işin erkek işi olduğu noktasında birleştiler. Erkek erkeğe başlatılıp tırmandırılan tartışma, yerli havacılık sayfalarında istenen ilgiyi görmedi. Daha yolun başında erkek kontrollü tartışma da hezimet oldu.

İNANANLAR

Kadın savaş pilotlarının başarılı olduklarına ve olacaklarına inananların sitelerinde ise şu başlıklar sıkça yer aldı:

'Kadınların gücü ve dayanıklılığı erkeklerden bazen çok daha fazladır.

Dikkatleri ve konsantrasyonları erkeklere oranla çoğu zaman daha yüksektir.

Onlar gibi kış günü eteklikle erkekler sokağa çıksa bir kaç günde felç olurlardı.

Erkekler basit gribal enfeksiyonda yataklara düşerken kadınlar buna direnirler ve işlerini çoğu zaman aksatmazlar.

Bir çok kadın pilot süpersonik jet uçaklarında erkeklerden daha iyi bir performans sergilemişlerdir.

Kadın savaş pilotlarının başarılı olacaklarına inananların yüksek direnişi sürüyor. Sürecekte. Bu sitelerde şimdi sadece kadın savaş pilotlarından değil kadın astronotlardan, Concorde pilotu kadınlardan da uzun uzun söz ediliyor.

YOLUN BAŞI

Evet kadın savaş pilotlarımız henüz yolun başındalar. Ve bu işi başaracaklarını gösterdiler. Bir şehit verdiler ama asla yollarından dönmeyecekler.

Gökyüzünde kadın-erkek ayırımı yapan erkeklerin çoğu gelecekte bundan büyük üzüntü duyacak.

Savaşta ya da barışta kadın askeri jet pilotlarımız mutlaka hedeflerine ulaşacaklar.

Kimsenin kolunda uçmaya ihtiyaçları olmayacak.

Bence kitlenmeleri gereken tek hedef yüksek moraldir.

Bilgi ve deneyimleri yüksek moralle birleşince bu tartışma hafif, kimliksiz ve karaktersiz kalacaktır.