Kokpit

Ugur CEBECI

Mutlu yillar

Geride kalan bir yil beraberinde bin yili da sildi.

Son yuzyil gokyuzundeki hayallerin gercek oldugu muthis yillardi. Insanoglunun ucma tutkusu cok da can kaybina yol acti. 'Havaciligin tarihi kanla yazilmistir.' sozu buradan gelmektedir.

Kollarina kanat takip ucmak icin yuksek tepelerden kendilerini birakanlar eskilerden beri ayaklarini yerden kesmeyi denediler. Cok zorlandilar. Binlerce basarisiz deneme tarihteki yerini aldi. Ama ilk kontrollu ucus son yuzyilin baslarinda gerceklesti. O kanat takip ucmaya calisanlar simdi bir Jumbo Jet ya da Concorde ile gokyuzunde sampanya patlatilan saatlerin tanigi olabilselerdi keske. Bugunku yuksek ucusumuzu onlarin hayallerine, cesaretlerine, ardina takildiklari bilgi ve maceraya borcluyuz.

COK HIZLI OLDU

Aslinda havacilik icin yillar cok hizli gecti. Teknoloji sanilandan fazla gelisti, jet motorlu ucaklarla yolculuk cok kisa surede hayatimizin bir parcasi oldu. Yuksek suratli, yuksek guvenli ve mukemmel konforlu ucaklarla dunya hizla kuculdu. Sabah Amerika'dan yola cikan bir isadami Avrupa'da bir toplantiya katilip gece biraz ileri saatte de olsa Singapur'daki davete yetisebiliyor.

Gecen bin ve yuzyilin en onemli bir kac olayindan biri ucak yolculugudur. Gelecek yillarda da havacilik hizla gelisecektir. Belki uzun pistlere ihtiyac kalmayacak, Simdi kucuk modelleri yapilan, helikopter gibi havalanan jet gibi hizli ucan ucaklarda inanilmaz keyifli yolculuklar yapilacaktir. Kucuk ucaklarda da teknoloji ve fikir degisiklikleri dogacaktir. Kanatlar, kuyruk dikmeleri, govde ve motorlari sekil-teknoloji degisikliklerine ugrayacaktir. Ucan daire tipi seyler otomobilimiz gibi kullandigimiz hava araclari olacaktir.

GEMILERIN DIZAYNI BELLI

Uzayda da cok yol alindi. Uzaya toplu yolculuk henuz baslamadi ama bunun cok uzak oldugunu sanmiyorum. Uzay gemilerinin cogunun sekli semali belli. Nereden nasil kalkacaklari, kac kisi tasiyacaklari filmlerden hayata gecmeye hazir bekliyor.

Hafta sonunu uzayda gecirecek turistler icin ilanlarin verilecegi yillar uzak degil. Bir yildizda, titanyum otelde havuza girmek, pencereden dunyayi seyretmek ne kadar uzak bir hayal acaba?

Yine de cok sayida bilinmeyenleri olan gokyuzu ve uzay gelecek nesile ilginc surprizler hazirliyor. Bizim nesil, yani yaslari 50'lerde olanlar ve benim gibi dengesiz beslenenler, kollestrol yuklenen ve sigara icenler uzaydaki gelismenin daha azina tanik olabilirler. Ama digerleri icin surprizlere yetisme sansi biraz daha yuksek.

Mutlu yillar efendim...

Kargo yolcuyu solladi

Havayolu sektorunde kargoya sessiz yolcu denir. Ikram, guleryuz, yeni ucak ve hizmet beklemez. Istedigi tek sey iyi bir organizasyondur. Cunku kayboldugunda, 'ben burdayim' diyecek dili yoktur. Son yillarda kargo pazarinda buyuk gelisme yasaniyor. Uzmanlar eger bir hava kargo sirketi iyi isletilirse yolcu tasimaya oranla daha fazla para kazanilabilecegini belirtiyorlar.

Her yil tasinan yolcu sayisindaki artis ortalama yuzde 4 ila 5 arasinda degisiyor. Bu rakkamlar hava kargoda ise iki haneli yani yuzde 10-12'den asagi dusmuyor. Kuresellesmeyle birlikte artan ticaret hacminin bu rakkamlari ilerki yillarda daha da buyutecegi tahmin ediliyor. Hava kargo tasimaciligi degisik yollardan yapiliyor. Yolcu ucaklarinda kargo, kabinin altindaki ozel bolumlerde veya konteyner icinde tasiniyor. Bir de 'Combi' adi verilen ucaklar var. Bu tiplerde ucagin kabinin yarisi kargo bolumu, yarisi da yolcu olarak tasarlaniyor. Boylece yolcusu az olan hatlarda hem kargo hem de yolcu tasinarak seferin para kazanmasi saglaniyor. Bazi ucaklar ise 'Quick Convert-Hizli Degisim' ile ucmadiklari gece saatlerinde koltuklari sokulerek kabinde kargo tasiyabiliyor. Kapasitenin tam oldugu hatlarda ise bir yolcu ucagi tamamen kargo operasyonlari icin ayriliyor.

Kargo modeli olarak imal edilmemis yolcu ucaklari da ozel tadilatlarla kargo tasiyacak hale getiriliyor. Tadilat islemlerinde koltuk ve dosemelerin sokulup zemine kargo konteynerlerinin yerlestirilebilecekleri ozel raylar takiliyor.

YOLCUDAN KARGOYA

Ayrica govdenin yanina kargonun daha rahat yerlestirilmesi icin ozel bir kapi aciliyor. Bu degisiklik uzmanlik gerektiren bir is. Son yillarda bir cok havayolu sirketinin filolarinda ucus maliyetleri artan, gurultu sorunlari nedeniyle bir cok havalimanina inemeyen eski nesil yolcu ucaklarina bu tadilatlari yaptiriyorlar. Bunlar arasinda A300, A310, B757 gibi ucaklar kargo sirketlerinin favorileri. Onumuzdeki bir kac yil icinde en az 180 adet A300 tipi yolcu ucagi kargo modeline cevrilecek. Bu iste uzman sirketlerin basinda Bristol'deki BAe Aviation Center ve Dresten'deki Chrysler-Dasa tesisleri geliyor. Yolcu ucagi, iki-uc ayda 6-6.5 milyon dolara kargo modeline cevriliyor. Yolcu modeli olarak degeri 7 milyon dolar olan ucak kargoya donunce fiyati 14-15 milyon dolara cikiyor.

Kargo dunyasinin buyuk pazari Uzakdogu Asya. Bolgenin dunya pazarindaki payi yuzde 33. Amerika ve Avrupa'ya bolgenin uzak olmasi, hava kargonun onemini arttiriyor. Uzakdogu B747-400, MD11 gibi kargo ucaklarini tercih ediyor. Uzakdogu'daki ana kargo merkezleri Singapur, Hong Kong, Tokyo, Jakarta, Bangkok ve Pekin. Ikinci buyuk pazar Avrupa'nin payi yuzde 29.5. Avrupa'daki onemli noktalarin basinda Londra, Frankfurt, Roma, Zurih ve Amsterdam geliyor. Amerika ve Uzakdogu'dan gelen mallar, gelismis otoyol agi sayesinde hemen Avrupa icinde dagiliyor. Amerika ise dunya hava kargo pazarinda yuzde 26.7 ile ucuncu sirada. Oturmus bir pazar olan Amerika'daki buyume her yil artiyor. Amerika'da ana merkezlere gelen kargo kucuk ucaklar ve oradan tirlara aktariliyor.

PAKET TASIYICILARI

Kuskusuz bu sektorun en hizli kosanlarinin basinda ekspres paket tasiyan sirketler geliyor. 1970'lerde Amerika'da baslayan bu tip tasimacilikta kargo sirketleri elden teslim aldiklari paketleri veya dokumanlari gidecegi adrese yine elden cok kisa zamanda teslim ediyorlar. Bu sirketlerin baslicalari FedEx, UPS, DHL ve TNT geliyor. Su an kargo pazarindan yuzde 6 pay alan paket tasiyicilarinin, 2017'de paylarini yuzde 40'a cikarmalari bekleniyor. Son yillarda bu sirketler onemli olcude ucak siparisleri veriyor veya havayollarin hizmet cikarttigi ucaklari alarak kargo modeline ceviriyorlar. Gectigimiz aylarda DHL, British Airways filosundan cikartilmaya baslanan B757'lerin hepsine talip oldu. Bazen de imalatcilarin artik fazla tutmayan modellerinden yuklu miktarlarda siparis verip bunlari ucuza kapatabiliyorlar. Ornegin UPS, Airbus'a 30'u kesin, 30 tanesi de opsiyon A300-600 siparisi verdi.

TURKIYE'DE KARGO

Son bir kac yil oncesine kadar Turkiye'de kargo uvey evlat olarak gorulurdu. Ozellikle THY'de gerekli verim alinamayan personel kargo bolumune verilirdi. Ancak 1990'li yillarla birlikte urun etrafinda orgutlenme yani yatay organizasyon modellerinde basari kazanilmaya baslaninca bir cok buyuk sirket kargo firmalarinin onemli musterileri haline geldi.

Dunyadaki ekonomik kriz tum piyasalari 1998 haziran ayindan itibaren etkilemeye baslarken ayni yil icinde Turk pazarinda yeni bir gelisme yasandi. MNG Havayollari, A300 tipi ucakla kargo ucuslarina basladi. Ayni yil, Lufthansa Kargo'nun ortagi DHL, haftada 5 gun B747 ile Uzakdogu'ya yaptigi ucuslarda Istanbul'u ara noktasi yaparak buradan da kargo almaya basladi. Su an bu ucuslar MD11 tipi ucaklarla gerceklestiriliyor. Diger taraftan Delta ve British Airways'in ucak tiplerini degistirerek kargo kapasitesi yuksek B767 ile ucmaya baslamasi, paket tasiyicilari DHL ve TNT'nin hafta ici her gun kendi ucaklariyla sefer yapmalari kriz doneminde yasanan kapasite artislari oldu.

THY 1997'den bu yana kargo modeline donusturulmus 3 adet B727 ucagi kullaniyordu. Ancak bu ucaklara getirilen gurultu sinirlamalari ve artan ucus maliyetleri nedeniyle B727'lerin hizmetten cikarilmasina karar verildi. Bir ucagin satisi tamamlanirken ikisi icin de teklifler aliniyor. THY Kargo Baskani Bulent Demirci, bu ucaklarin filodan cikartilmasindan sonra sirketin kargo operasyonlarini ucak ve ekip kiralayarak gerceklestireceklerini soyledi. Demirci, 1997 yilinda kargo ile ilgili yapilan degisikliklerin bu yil meyvesini vermeye basladigini belirtti.

Turk kargo pazarinin yeni oyuncularindan biri de MNG Kargo Havayollari. 1998 yilinda ucuslarina baslayan sirket iki ucaklik filosunu 4'e cikartmak icin calismalar yapiyor. MNG'nin hedefi Turkiye'nin yani sira dunya kargosunu tasiyarak buyumek.

Bu havalimani acilir mi?

Antalya'nin Gazipasa ilcesinde yapimi suren havalimani, cevresini saran daglar ve tek yone inis-kalkis yapilabilmesi nedeniyle ucus emniyeti icin buyuk risk tasiyor. Ciddi riske ragmen havalimani insaati suruyor, olu bir yatirim yapiliyor.

Bolgenin yolcu ucaklarinin inecekleri bir havalimani insaati icin uygun olmadigini belirten uzmanlar, daglar arasindaki, limitleri dusuk bir meydana ucmanin kazalara davetiye cikaracagini belirtiyorlar.

Antalya Havalimani'nin trafigini azaltmak ve Alanya bolgesine gelecek turistler icin Gazipasa Havalimani'nin yapimina iki yil once Il Ozel Idaresi basladi. Ancak para bulunamayinca insaat Devlet Havalimanlari Genel Mudurlugu'ne (DHMI) devredildi. DHMI yanlis proje icin Devlet Planlama Teskilati'ndan (DPT) tahsisat istedi. Havalimanini incelettiren DPT, daglar nedeniyle buraya sadece bolgesel ucaklarin tahditlerle inebilecegini belirledi. Devlet Liman ve Havalimanlari (DLH) Genel Mudurlugu'nun hazirladigi 'Turkiye'deki Havalimanlari Yatirimlari' kitabinda da Gazipasa '3.Grup-Dusuk trafik degerli bolgesel havalimani' kategorisinde yeraldi. Gazipasa ile ilgili degerlendirmede bu havalimaninin DHMI disindaki kuruluslarca isletilmesi halinde acik tutulmasi, aksi halde hic bir ek yatirim yapilmadan kapatilmasi istendi.

Alanya'ya 45 kilometre uzakliktaki havalimaninin 08-26 dogrultusunda 1820 metre uzunlugunda, 36 metre eninde tek pisti bulunuyor.

TOLGA OZBEK

Gazipasa’NIN SAKINCALARI

Pistin kuzey ve dogusu tamamen, guneyi kismen daglarla cevrili. Sadece bati tarafindan denize bir bogazla bagli.

Hakim ruzgar denizden karaya dogru oldugu icin sadece deniz tarafina kalkis yapilabilir. Diger yone kalkista daglar var.

Deniz yonunden alcalmalarda ucak arka ruzgar aliyor. Bu ruzgarin 10 knot'i (18 km.) gecmesi halinde inis yapilamiyor.

Iniste pilotlarin 200 metre yukseklikte, 4 bin 800 metre uzaktan pisti gormeleri gerekiyor. Aksi halde tepeler nedeniyle pas gecilemiyor.

Havalimaninda yakit olmayacak. Ucaklarin donus yakitlari ile gelmeleri gerekiyor.

Cevrede yuksek gerilim hatti var. 26 pist basi yakinindaki buyuk sulama kanali pist disina cikmada tehlike yaratabilir.

En kucuk meteorolojik degisimde sefer iptal riski yuksek.