Kokpit

Uğur CEBECİ

Şirketler uçakları sevdi

Büyük şirketlerimizin ve çok sayıda iş adamımızın uçağı var. Yurt içinde-yurt dışında bir toplantıdan diğerine kendi uçakları ile gidiyorlar. Uçaklarını ihtiyaç için kullananların yanısıra, bakanlara, siyasi parti başkanlarına 'çıkar ilişkisi' nedeniyle ikram edenlere de rastlanıyor.

Bütün dünyada olduğu gibi Türk iş dünyası da uçakları sevdi. Büyük şirketler, holdingler son 5 yıl içinde hızla uçak sahibi oldular. Kimi turboprop uçaklarla başladı kimi hemen bir iş jeti satın aldı. Çoğu kiralama sistemi ile alınan uçakların sayısı hızla arttı.

Merkezleri İstanbul, Ankara dışında bulunan şirketler de uçak aldılar. Şirket sahipleri ilk zamanlar kendi uçaklarını seyrek kullanırken, şimdilerde hemen hemen tüm uçuşlarında havayollarından çok kendi uçaklarını tercih ediyorlar. Yine ilk zamanlar şirket uçakları ile genellikle patronlar uçarken, son bir kaç yıldır, üst düzey yöneticiler ve şirketin acil işlerinde çözümü getirecek görevliler de uçakları kullanmaya başladı.

Şirketlerin sahip oldukları uçakların daha fazla kullanılması ile başlangıç yıllarında görülen arıza oranlarıda düştü. Önceleri, uçakların çok uçmasının eskimeye yolaçacağı gibi yanlış olan inançlar değişti. Şirketler şimdi uçaklarını mümkün olduğu kadar yerde az tutarak kullanıyorlar ve performansından iyi yararlanabiliyorlar.

UÇAK BİR İHTİYAÇ

Her sektörde şirketler geliştikçe bir iş jetine olan ihtiyaç da büyüdü. Gerçi son yıllarda havayolu şirketlerinin tarifeli seferleri arttı ama yine de özel iş jetleri, rahatlığı, zaman kazandırması ve patron seviyesindeki kişinin yaşamındaki gizliliğin korunması açısından özel uçaklar holdinglere cazip geldi.

Özel iş jeti kullanımında en hızlı şirket Nergis Grubu oldu. İş adamı Cavit Çağlar, Cheyenne tipi pervaneli uçakla sevdiği havacılığı daha sonra Cessna Citation III ve Falcon 900B ile devam ettirdi. Çağlar ailesi özellikle Falcon 900B uçağı ile kelimenin tam ‘hakkını vererek’ uçtu. Amerikalı bir iş adamı gibi uçağından maksimum seviyede yararlandı. Oğlu Mustafa Çağlar'ın merakı da bunu etkiledi. Şirket ekonomik sıkıntıya girince Falcon hemen satıldı. Zamanında yapılan uygun uçak seçimi satışıda kolaylaştırdı.

Koç Grubu’nda ise Mustafa Koç'un ilgisi, holdingin uçak sahibi olmasını ve uçağın daha iyi kullanılmasını sağladı. Holdingin ihtiyacı olmadığı zamanlar uçak kiraya veriliyor.

Uçaklarını iyi kullanan şirketlerin başında Akkök ve Cıngıllıoğlu grubu var. Cıngıllıoğlu ve Akkök yani Dinçkök ailesi de bilinçli ve paralarının karşılığını alacak şekilde uçaklarını rantabl kullanıyorlar.

Medya kuruluşlarından Sabah Grubu imalattan çıkan ilk Cessna Citiation X uçağını satın aldı. Uçaklarını sivil kökenli ve Maleyza Havayolları gibi şirketlerde uçmuş Reşat Koray'a teslim ettiler. Literatürü iyi takip eden Kaptan Pilot Reşat Koray, Citiation X'i sürekli uçuruyor.

Türkiye'nin en büyük holdinglerinden biri olan Sabancı Grubu ise hala bir uçak almadı. Sakıp Beyin modern zihniyeti ve geniş ufkuna rağmen şirket ihtiyaç olduğunda kiralama ile uçak kullanıyor. Bir Paris uçuşunda sohbet ettiğimiz Sakıp Sabancı 'Biz almadık ama bizden sonraki nesil hemen alacak. Belli oluyor.' dedi.

İMAJ VE ÇIKAR

Kimi şirketler ise uçak sahibi olmayı sadece imajları için tercih ettiler. Bunlardan bazıları uçaklarını kullanmak yerine sürekli kiraya vererek uçurdular. Bazı şirketler ise hiç ihtiyaç duymadıkları halde uçak alarak özellikle bakanlara, parti başkanlarına tahsis ettiler. İlişkilerini kuvvetlendirmek için bunu yaptılar. Belli dönemlerde ekonomik yapıları yükselen şirketlerden bir çoğu parasal sıkıntıya girince bu uçakları elden çıkardılar. Genellikle Türk pazarında iş jetleri yurt dışından çok iç pazarda el değiştirerek satıldı.

UYGUN MODEL

İş dünyasının çok az bir bölümü amacına, uçacağı yerlere uygun olarak uçak seçiyorlar. Sık sık yurt içinde ve Avrupa ya da yakın Uzakdoğu’ya uçacak bir şirketin Ankara-New York menzilli bir uçak satın almasının anlamı yok. Ancak satıcıların etkilerinde kalmaları bu tür hovardalıklara yol açtı. Ayrıca bir başka iş adamında gördükleri ve içini çok beğendikleri uçaklara avuç dolusu para verenler de oldu. Ama ciddi holdingler ihtiyaçlarını, uçacakları noktaları iyi belirleyerek uygun performansta uçak seçtiler. Ciddi uçak temsilcileri, örneğin Falcon, Cessna, Raytheon gibi müşteriyi doğru bilgilendirenler sayesinde Türk pazarına amacına uygun uçaklar girdi.

Milli servet

Gelecekte iş dünyamızın daha çok uçağı olacak. Çünkü hataları ve sevapları ile uçak ihtiyacını, uygun modeli seçmeyi öğrendik.

Özel uçak sahibi olmanın faydalarını ve zararlarını belirleyen şirketler şimdi bu konuda daha titiz yatırım yapıyorlar.

Ama en büyük sorun milli servet olan bu uçakların korunabilecekleri, konaklayabilecekleri executive havalimanımız yok. Umarım bir gün o da olur.

İŞ DÜNYAMIZIN UÇAKLARI

Uçak sahibi Uçak tipi

Nergis Holding Falcon 900B

(Satıldı)

C. Citiation III

Cıngıllıoğlu Holding Falcon 2000

Falcon 200

Koç Holding C. Citiation VII

King Air C90

Eşrefoğlu Grubu Falcon 50

Yaşar Holding Falcon 50

Yüksel İnşaat Falcon 20F

Penguen Falcon 10

Ceylan Holding Falcon 2000

Bayındır Holding Falcon 50 EX

Akkök Holding Falcon 900B

Balkaner Grubu Falcon 900 EX

Beech Jet 400

Arkas Air Falcon 100

Cen Ajans Beech Jet 400

Nurol Holding Beech Jet 400

İbrahim Tatlıses C. Citation II

Park Holding C. Citation VII

Sabah C. Citation X

Metiş Grubu C. Citation Ultra

Limak Grubu C. Citation Jet

Bilfer Madencilik C. Citation Jet

Bonair C. Citation Ultra, SII

C. 421 (İki adet)

Metro Air King Air B200

Okan Holding Hawker 800XP

Çolakoğlu Hawker 800

Tekfen Hawker 800

Güven Air Beech Jet 400

Hawker 800XP

King Air B200

Form Air Falcon 10

Falcon 20E

Skyline Beech Jet 400

Sanko C. Citiation VII

Doğuş Holding Challenger 601-3A

Challenger 604

Çukurova Learjet 60 (2 adet)

Boronkay C. Citiation II

Rubi Air C. Citiation Jet

Işıklar Holding King Air B200

Kumar oynamayın

Uçak alırken sakın kumar oynamayın. Ne amaçla kullanacağınızı belirleyin. Uygun menzili seçin. Hep kısa menzil uçacak ve çok seyrek uzun menzile ihtiyacınız olacaksa, kısa menzilli uçak alın. Uzun uçuşları havayolları ile yapın. Satın alırken uçağın uçuş saati, bakımı ve güvenirliliğine dikkat edin. Türkiye'de sağlam temsilcisinin olup olmadığını öğrenin. İyi bir model seçerseniz, ikinci el satarken para kazanabilirsiniz. Ama başlangıçta kötü bir model ve sorunlu bir uçak alırsanız başınıza bela olur. Sürekli paranızı yer. Böyle pahalı bir kumarı oynamamak için iyi danışın, çok düşünün, acele karar vermeyin... Siz uçmadığınız zamanlar uçağınızın bir hava taksi şirketinde kullanılmasını sağlayın. Az uçan uçak daima ve her zaman sorun çıkarır.

Uçak sahipleri toplanıyor

Türkiye Özel Uçak Sahipleri ve İşleticileri Derneği için kuruluş çalışmaları başladı.

Cen Ajans'ın sahibi Nail Keçili ile Metro Grubu'nun patronu Başkurt Okaygün'ün çabaları ile kurulacak olan dernek, özel uçak sahiplerinin sorunlarına çözüm arayacak. Güç birliği oluşturacak.

Derneğin amaçları arasında İstanbul'da özel uçaklar için bir 'Executive Havalimanı' kurulması da var.

Uçaktan hisse alın

Havacılık sektörünün önde gelen hava taksi şirketlerinden Bonair, Türkiye'de ilk kez devre-mülk uçak sistemi 'SmartJet' dönemini başlatıyor.

Zamanı ve parayı iyi kullanmayı hedefleyen iş adamları için uygulanan SmartJet programında yatırımcılar uçağı değil hisselerini satın alıyorlar. Bu sistemde iş adamı bir uçağın belli hissesine peşin ya da kredi ile sahip oluyor. Uçuşlarını bu uçakla yapıyor. Ama hisse sahibi iş adamı uçuş yapacağı sırada uçak bakımda olursa Bonair ona aynı özelliklerde başka bir uçak veriyor.

Amerika’da yaygın olan SmartJet programına ait uçakların bakım, aidat, sigorta, ikram ,pilot, kabin memuru ücret ödeme işlemleri Bonair tarafından organize ediliyor. Bu işlemlere ait masraflar hisse sahiplerine eşit olarak paylaştırılıyor. Böylece bir iş adamı için bir uçağa büyük yatırım yapma zorunluluğu kalkıyor. Ayrıca uçağı kendi kullanmadığı zamanlar işletme, bakım gibi sırtına yük olabilecek ciddi harcamalardan da kurtulmuş oluyor.

TOLGA ÖZBEK

SJ30-2 Türk pazarında

Amerikan Sino Swearingen firmasının imalatı, iki jet motorlu, altı kişilik SJ30-2 iş jeti Türk pazarına girdi. 16 bin 500 metre yüksekten uçabilen ve tek pilota sertifikeli uçak tüm dünyada 150 sipariş aldı. Türkiye'de adı açıklanmayan bir firma tarafından sipariş edilen uçak, saatte 860 kilometre sürat yapabiliyor ve menzili de 4 bin 600 kilometre. Merkezi Ankara'da bulunan Falcon uçakları temsilcisi Soylu Havacılık ile İzmir'deki Santay Air firmalarının ortak kuruluşu Soytay, Türkiye'de Sino Swearingen firmasının temsilciliğini üslendi.

Pilot eğitiminde standart

Dünya Pilotlar Birliği'nin (IFALPA), 54'üncü Genel Kurul Toplantısında tüm dünyada pilotların standart eğitim alması istendi. Toplantıda pilotların bilgi ve becerilerinin her yerde aynı olması için radikal tedbirlerin gerekliliği vurgulandı.

Toplam 96 ülkeden 125 bin pilotun temsilcisi olan 450 delegenin katıldığı Bangkok toplantısında ülkemizi, Türkiye Havayolu Pilotları Derneği (TALPA) Yönetim Kurulu üyesi ve Dış İlişkiler Başkanı Kaptan Pilot Tuncay Doğaner ile yine Yönetim Kurulu Üyesi Kaptan Pilot Serdar Cebeci temsil ettiler. Toplantıda uçak kazalarından yolcu şikayetlerine kadar çeşitli konular ele alındı. Bu arada gelişmiş havayollarının bir ittifaka girerek pazardaki paylarını arttırırken, işletme maliyetlerini düşürdükleri belirtilen toplantıda, bir zincir içinde yer almayan havayolu şirketlerinin başarı şansının artık çok az olduğu vurgulandı.