En az 1 milyon havacı işsiz kalacak

Havacılık sektörü büyük ekonomik krizlerde dahil böylesi dramatik duruma hiç düşmemişti. Öldüren salgın sadece hava trafiğini, ya da havayolu şirketlerini değil, uçak imalatçılarından tedarikçilere, ikram şirketlerinden havalimanı işletmelerine, uçak motor imalatçılarından bakım kuruluşlarına kadar her yeri allak bullak etti. Ülkeler bir bir sınırlarını kapatırken, havayolları dar alanlarda uçuşlar yapabilirken yüzlerce uçak çoktan yere indi. Dünya üzerindeki havayolu şirketlerinden yarısından çoğu filolarındaki uçakları havalimanı apronlarına çekti. Öyle bekliyorlar. Uçacak uçaklar için başta dezenfekte olmak üzere avuç dolusu paralar harcanıyor ama gelir kaybı giderek büyüyor. Dünya üzerinde ortalama 16-17 bin uçak uçarken şimdilerde bu yarıdan da aşağı indi.

ÜCRETSİZ İZİN

Havayolu şirketlerinin ilk sığındıkları formül ücretli ya da ücretsiz izin. Ama şirketler ücretsiz izin konusunda çalışanlarından bekledikleri sayıda bir dönüş alamadılar. Bunun üzerine birçok şirket bu izinleri yıllık izin olarak devreye soktu. THY’de operasyonel olmayan saat 9.00-17.00 çalışan büro personellerine 3 Nisan’a kadar iki haftalık izin verdi. Bu uygulama neredeyse bütün havayollarında devreye sokuldu. Ama ne yapılırsa yapılsın zararın önüne geçilemeyeceğini anlayan şirketler, tekrar işe dönülme garantisi vererek personellerini altı aylık ücretsiz izne çıkarmak için çalışmalar başlattılar. Bu da özellikle havayolu şirketleri ve havalimanı işletenlerin yıl sonuna kadar durumdan umutlarını yitirdiklerini gösteriyor. Uçak fabrikaları ise imalatlarını durma noktasına taşıyorlar. Uçak fabrikalarında personelin önemli bir kısmı şimdiden evlerine gönderildiler. Büyük havalimanları zorlukları ilk çekenler oldu. Gelen giden uçak sayıları düşünce işletmek inanılmaz bir mali yük getirmeye başladı. Bazı havalimanları terminallerinin sadece kullandıkları kısımlarını aydınlatma, iklimlendirme için sistem değişikliklerinin peşine düştüler.

BÖYLE NEREYE KADAR

Havacılığın, başta uçak imalatçıları olmak üzere havayollarının da büyük ümitle girdikleri en hızlı gelişen Asya-Pasifik pazarından başlayan çöküş domino taşı gibi her yeri etkilemeye başladı. Yıl sonuna kadar havayoları zararı 113 milyar dolan hesaplanırken şimdiden sistem 250 milyar dolar zararı kabullenmeye başladı bile. Başta bayrak taşıyıcı ve özel havayolları olmak üzere hepsi devlet desteklerinin şart olduğu konusunda birleştiler. En azından 2020 yılı sonuna kadar alacakları desteklerle iflasların durabileceği konuşuluyor. Ama salgının devam etmesi durumun da devlet desteklerinin bile yetersiz kalacağı vurgulanıyor. Salgın yaz aylarının ortasında ya da sonunda yavaşlarsa havayolu şirketleri petrol fiyatlarınında yükselmemesi halinde olağanüstü kampanyalarla ayakta durabileceklerini bildiriyorlar. Ama hiçbir havayolu şirketi 2020’nin ikinci çeyreği üçüncü çeyreği söyle dursun dördüncü çeyrekte dahil kâr etmeyi akıllarına bile getiremiyorlar. Şimdi zaman sadece sistemi kurtarmak ve koronavirüsün pençesinden kısmen kurtulabilmiş bir dünyada kalabilmek için havayolları bütçelerini çoktan yeniden oluşturmaya başladılar. Devlet desteklerinin dışında havayolları ayakta kalabilmek için vergiden neredeyse muaf olmalarını istiyorlar. Türkiye’nin iç hatlardaki KDV’yi yok denecek kadar düşürmesi yabancı havayolu şirketleri arasında ciddi bir yankı buldu. Asya-Pasifik havayolu şirketleri kendi ülkelerinde bu uygulamanın hemen başlatılması için harekete geçtiler.

THY İŞE YÖNETİCİLERDEN BAŞLADI

Bundan böyle THY’de yönetici kadrosunda olup makam aracı kullananlar başta yakıt, yol geçiş ücretleri gibi masrafları kendileri ödeyecekler. Şirket ağırlıklı olarak işten çıkarmalara karşı bir tavrı benimsemiş durumda. Ama yine de ne olacağını zaman gösterecek. Başta üst yöneticiler olmak üzere tüm maaşlarda yüzde 10 ila yüzde 30 arasında bir kesinti belirlenecek. İkramiye ödemeleri tamamen durdurulacak. Şirket içinde büyük bir tasarruf politikası gündeme alınacak. Devlet desteği konusunda Cumhurbaşkanı’ndan gelen söz ile biraz rahatlayan şirket, devlete fazla yük olmamak için bütün çareleri araştırıyor. Yurtdışında sadece 5 noktaya, uçan şirket iç hatlarda uçuşlarını Anadolu Jet’le yapıyor. Ayrıca uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan ödemelerini yapmayı da sürdürüyor. Öte yandan THY’nin ortak kuruluşu DO&CO toplam 894 kişi çıkarıldı. Öncelikli olarak 194 uçan şefi çıkaran şirket sonra da toplam 700 kişi ile yollarını ayırdı.