Avrupalı havacılık devi EADS

Her sektörde kimi zaman evlilikler moda olur. Ama birleşmeler hep sıkıntılıdır. Bazen maya tutar. Bazen de dağ fare doğurur. EADS, başta Airbus olmak üzere uzun süredir ortak çalışan Avrupalı şirketlerin çıkışı oldu. Avrupa’nın mayası EADS’de tuttu. Şirket, Amerika’nın yıllardır yaptığı gibi tek elden pazarlama kuvvetinin arkasına AB’nin siyasi gücünü de aldı.

EADS’nin üç ortağı bulunuyor. Ana ortaklar eşit payla Fransa ve Almanya. Küçük ortak ise İspanya. Bu üç ülkenin yanı sıra şirketin üçte biri de halka açık. Aslında Avrupa havacılığı için şirket evlilikleri hiç de yeni değil. 1970’te İspanyol iki şirketin birleşmesiyle CASA ortaya çıktı. Bunu 1980’lerde Almanya’da MBB, Dornier, AEG ve MTU’nun birleşmesiyle DASA izledi. Ortaklığa 1993’te Hollandalı Fokker ve daha sonra da Amerikan Chrysler eklendi. Fransa’da ise Matra ve Aerospatile 1999’da evlendi. Büyük düğün 10 Temmuz 2000 tarihinde gerçekleşti. Tüm bu şirketler EADS bünyesine girdi.

Bugün EADS her yıl ortalama yüzde 10 ile büyüyen bir dev. Dünyaya yayılmış 72 ayrı noktada 110 bin çalışanı var. Satışları yıllık 30 milyar Euro’nun üzerinde. Yolcu uçağı, helikopter ve uzaya ticari fırlatma pazarında birinci. Güdümlü füzede ikinci, uydu, askeri nakliyede üçüncü. Askeri savaş uçaklarında ise dünya dördüncüsü. EADS portföyünün ana şirketlerini Airbus, Askeri Nakliye Uçakları, Aeronatics, Uzay ile Savunma ve Güvenlik grupları oluşturuyor.

AIRBUS

EADS’nin gerçek lokomotifi Airbus. Fransa’da Toulouse merkezli Airbus’ın ana ortağı yüzde 80 ile EADS. Şirketin geri kalanı bir başka Avrupalı dev imalatçı İngiliz BAE Systems’a ait. Airbus’ta EADS’nin iş gücünün tam yarısı olan 55 bin kişi çalışıyor. EADS kárının içinde Airbus’ın çok ciddi bir yeri var. Son yıllarda hızla büyüyen Airbus, ilk defa sipariş ve teslimat uçak sayısı ile geçen yıl rakibi Boeing’i geride bıraktı. Airbus, kurulduğu 1970’ten bu yana 3 bin 722 uçak teslim etti. Toplam aldığı uçak siparişi ise 5101. Uçakları 198 havayolunda uçuyor.

Airbus’ın şu an üzerine tam anlamıyla odaklandığı proje A380. İki katlı, dört motorlu, 555 koltuklu bu uçak, ilk uçuşunu yapacağı mart ayına gün sayıyor. Şirketin yeni modeli ise çift motorlu, uzun menzilli A350. Boeing’in 7E7 uçağının önünü kesmek isteyen Airbus, geçtiğimiz cuma günü hissedarlarından onay aldı. Toplam 245 koltuklu, 15 bin 900 kilometre menzilli A350, 2010 yılında hizmet girecek.

EADS’nin ikinci ana şirket grubu Askeri Nakliye Uçakları. Küçük ortak İspanyol CASA organizasyonunda Avrupa’nın ortak nakliye uçağı A400M imal edilecek. Bu projeye Türkiye’den TAI hem tasarım hem de imalatçı olarak katılıyor. İspanyolların imalat hattında ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından kullanılan ve TAI’de üretilen CN235 ve bir boy büyüğü C295 nakliye uçakları da var. C295 halen Deniz Kuvvetleri’nin Meltem 3 projesinde bir başka EADS ürünü ATR42 ile çarpışıyor.

Yeni nesil uçaklarda ciddi öneme sahip kompozit malzemelerin önemli kısmı CASA tarafından imal ediliyor. İspanyollar ‘Bu işi Avrupa’ya biz öğrettik’ diyor. Aynı binada Airbus serilerinin yanı sıra rakip Boeing’in 737 ve 777’lerin kompozitleri de imal ediliyor. İspanyollar ayrıca tanker uçaklardan da sorumlu.

AERONAUTICS

‘Aeronautics’ yani havacılık bölümünün en ünlü şirketi pazar lideri Eurocopter. Tek motorlu EC120’den 10 tonluk EC725’e farklı görev ve özelliklere sahip 12 helikopter modeli sivil ve askeri kullanıma sunuluyor. Bu seriden AS532 Cougar genel maksat helikopteri TAI tarafından da imal edildi. Türkiye’nin en büyük savunma projelerinden biri olan ATAK helikopterde ise Tiger modeli şans arıyor.

Diğer bir Aeronautics şirketi ise pervaneli bölgesel yolcu uçağı yapan ATR. Yolcu kapasiteleri 40 ila 70 arasında değişen uçaklardan 670’i 70 ülkede 110 havayolunda uçuyor. Socata ise tek motorlu eğitim uçakları imal ediyor. Grubun diğer şirketleri EFW ile Sogerma ağırlıklı olarak modifikasyon ve bakım konularında faaliyet gösteriyor.

UZAY

EADS’nin iddialı bir başka grubu ise uzay. 12 bin kişinin görev yaptığı uzay bölümünde yıllık ciro 2,4 milyar Euro. Bölüm, uzaya uydu taşıma, uydu imalat ve diğer hizmetlerden oluşuyor. Fırlatma konusunda lider olan bölümün en bilinen ürünleri arasında Ariane füzeleri yer alıyor.

Hızla büyüyen Savunma ve Güvenlik bölümün en önemli ürünü Eurofighter savaş uçağı. Almanya, İngiltere, İtalya ve İspanya’nın yeni nesil savaş uçağı olan Eurofighter, üstün özellikleri ile hizmetteki en iyi savaş uçağı olarak kabul ediliyor. Bu bölümde ayrıca güdümlü füze sistemleri, elektronik, komuta kontrol sistemleri de yer alıyor.

Avrupalı dev EADS’nin amacı önümüzdeki yıllarda faaliyet gösterdiği her alanda liderliğe oturabilmek. Birbirinden ayrı yıllarca farklı yaklaşım ve kültüre sahip Avrupalı şirketleri birleştiren şirket daha da büyüme sinyalleri veriyor. Savunma sanayiinde Fransa’dan bazı şirketlerin EADS’ye katılması bekleniyor. Fransa-Almanya dengesinin bu birleşmeden sonra nasıl bir yol izleyeceği merakla bekleniyor. Son günlerin bir başka tartışması ise Fransız tarafının CEO’su Philippe Camus’ın yerinin kimin alacağı. Fransa bu konuda tercihini Airbus’ın başkanı Noel Forgeard’tan yana kullanmak istiyor. EADS’nin anadili İngilizce. Tüm yazışmalar ve şirket içi konuşmalar İngilizce yapılıyor. Pazarlamadan satışa Amerika’da olduğu gibi devlet başkanlarının önemli bir payı var. Hükümetler EADS’ye destek veriyor.

TÜRKİYE’YE ORTAKLIK

Türkiye Avrupa Birliği’ne olası üyeliği gibi konular EADS’nin Türkiye’de şansını artırıyor. Türkiye’de imalat ve tasarım yapan başta TAI, Havelsan, Aselsan gibi şirketleri büyüteç altına alan EADS, ileriki yıllarda olası ortaklıklara sıcak bakıyor. CASA örneğini veren EADS yetkilileri, İspanyol şirketin son yıllarda ana şirketin sağladığı olanaklarla yaklaşık dört kat büyüdüğünü, birçok projede ana yüklenici haline geldiğine dikkat çekiyor.

Tolga ÖZBEK

Endeks, 5 helikopter alıyor

Eurocopter imalatı AS350B3 tipi helikopterle hava ambulansı hizmeti vermeye başlayan Endeks Havacılık filosunu gelecek yıl aynı tipte beş helikoptere çıkartacak. Sabiha Gökçen Havalimanı merkezli şirket yaz sezonunda Antalya’da da hizmet verecek. Kabinde bir pilotun yanı sıra sedyeli hasta ve iki doktor taşıyabilen helikopter kısa sürede VIP konfügrasyonuna getirilebiliyor.

Türkiye’de özel sağlık sigorta sistemlerinin gelişmesiyle hava ambulansı hizmetinin de artacağını belirten Endeks Holding Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Oral, sigorta şirketleriyle ortak hizmet sunmayı hedefliyor.Deniz üstü uçuşlar için acil
durumlarda şişme bot haline gelen ‘emergency floatation’ sistemine sahip helikopterler suya emniyetle inebiliyor. Arama-kurtarma görevleri için harici vince sahip helikopter, yangın söndürme amaçlı bir ton ağırlığında su atabiliyor.

THY-Malta ortak uçuyor

Türk Hava Yolları, Malta Havayolları ile ortak uçuşlara başladı. Air Malta tarafından gerçekleştirilen uçuşlar pazartesi ve perşembe günleri karşılıklı olarak yapılıyor.

THY, yarından itibaren iç hatlarda yolcu talebinin azaldığı öğlen ve gece seferlerinde 20 ila 40 milyon lira arasında indirim yapacak. Ayrıca Ankara, İzmir, Adana, Gaziantep, Erzurum ve Antalya gibi büyük şehirlere yapılan uçuş sayısı da artırılıyor.

Onur Air, iç hatlardaki birinci yılını doldurması nedeniyle fiyatlarını tek yön 69 milyon liraya çekti. 14 Ocak 2005 tarihine kadar geçerli promosyonda pazartesi, salı, çarşamba ve perşembe günleri İstanbul çıkış ve varışlı Adana, Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, İzmir, Malatya ve Trabzon ile haftanın her günü Kayseri ve Samsun, pazartesi ve çarşamba günleri Kars seferlerinde 89 milyon lira olan yolcu ücreti 69 milyon liraya indirildi.

Alman Lufthansa Havayolları, Amerika hattında 31 Mart 2005’e kadar ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş, vergiler hariç Atlanta 418, Boston, Chicago, Houstan, Miami, New York, Philadelphia ve Washington 400, Los Angeles 628, San Francisco 600, Charlotte 618, Denver 538, Portland ve Detroit ise 648 dolardan başlıyor.

Air France 15 Aralık-15 Ocak tarihleri arasında özel yolcu programı üyelerine iki kat fazla mil veriyor.

Alitalia, 31 Aralık tarihine kadar İstanbul çıkışlı uçacak özel yolcu programı üyelerine yüzde 10 indirim yapıyor.

Delta Havayolları ekonomi sınıfı, vergiler hariç, gidiş dönüş 31 Mart 2005’e kadar New York, Boston, Chicago ve Washington’a 400 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor.

AtlasJet’e özel üniforma

AtlasJet Havayolları, rezervasyondan havalimanına, check-in kontuarından kabin memurlarına kadar tüm personelinde ortak üniformaya geçti. Lacivert etek ve yeleğin şirket rengi olan kırmızı ceketle tamamlandığı üniformanın yanı sıra AtlasJet ofisleri de tüm Türkiye’de aynı mimari tarzda döşendi.

TAV’da görev değişikliği

Ali Kantur’un emekli olmasıyla TAV’ın Yönetim Kurulu Başkanlığı’na Hamdi Akın seçildi. Akın aynı zamanda TAV’ın ortaklarından Akfen’in de Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı sürdürüyor.