Asi yolculara sıfır tolerans

Bir uçakta kavga çıkması ya da kabin memurlarına saldırının kontrol altına alınması çok zor. Uçağın iniş yapması, polis gelmesi gibi zaman alıcı durumlarda kontrolü sağlamak bazen imkânsız oluyor.

Uçuş güvenliği “asi yolcular” yüzünden sürekli tehdit altında. Ve bu durum giderek tırmanıyor.

Avrupa’da havayollarıyla ilgili yapılan araştırmaya göre her üç saatlik uçuşta bir olay çıkıyor. Dünya havayolu literatüründe uçakta olay çıkaran kişiler, “asi yolcu” diye adlandırılıyor. Asi yolcular özellikle ve öncelikle kabin personeline sataşıyor. Yine çoğunlukla yolcular arasında sudan nedenlerle kavgalar çıkarıyorlar.

Bu durum sadece alkolü fazla kaçıran yolcular arasında gelişmiyor. Alkollü olmayan, gergin yolcular sanki bir olay çıkarmak için fırsat kolluyor gibi. Artan bilet fiyatlarıyla birlikte yolcuların uçaktaki istekleri de yükseliyor. Herhangi bir nedenle kabin ekiplerinden olumsuz cevap alan bazı yolcuları kontrol etmek imkânsız hale geliyor.

TEDBİRLER YETERLİ DEĞİL

Avrupa’da birçok havayolu ve havalimanı şirketi asi yolculara karşı ‘sıfır tolerans’ uygulamasını başlattı. Bu uygulamaya bütün havayollarının da katılması isteniliyor. Uçakta ya da havalimanlarında olay çıkaran yolcuların hemen polise bildirilmesi ve sonraki sürecin takip edilmesi talep ediliyor. Genellikle asi yolcuların çıkardıkları olaylar, polis ya da adli makamlarca basit cezalarla sonlanıyor. Bu durum da olay çıkarma cesaretini artırıyor. Asi yolcuların çıkardıkları olaylar genellikle yüzde 80 saldırganlıkla gelişiyor.

Rapor edilen olaylara bakıldığında birbirleriyle kavga eden yolcular ön sırada. İkinci sırada kabin memurlarına saldıran yolcular geliyor. 2020’de bildirilen olay sayısında bir önceki yıla göre yüzde 42 civarında bir artış var. Bu durum da doğal olarak havayollarını etkiliyor. Hele de uçuş sırasında olay çıkaran yolcunun kontrol edilmesi çok zor. Böyle durumlarda inişte uçağa polis çağırılıyor. Hatta kavga büyür ve uçuş güvenliğini iyice tehlikeye sokarsa pilotlar zorunlu olarak uçuş sırasında en yakın havalimanına iniyor. Bu da uçuşun maliyetini artıran bir etken. Kalkıştan hemen sonra meydana gelen olaylarda uçağın yakıt atma sistemi yoksa havada tur atılarak yakıtın iniş için uygun seviyeye düşmesi bekleniyor.

OLAYLARDA SIRALAMA ŞÖYLE:

• Uçuş sırasında veya öncesinde aşırı içki içmek.
• Uçuş sırasında veya öncesinde uyuşturucu kullanımı veya alkolle karıştırılması.
• Mürettebat talimatlarına uymamak.
• Hem sözlü hem de fiziksel olarak şiddet uygulamak.
• Kabin ekibini görevlerinden uzaklaştırmak.

DURUM KÖTÜYE GİDİYOR

Avrupa Havacılık Ajansı EASA’ya üye operatörlerin raporlarına göre durum kötüye gidiyor. Bazı havayolları asi yolcular için kara listeler yayınlayıp, o yolculara bir daha bilet satmıyorlar. Ama bu durum yaygın değil. Ortak bir karar alınması ve şirketlerin birbirlerinin kara listelerini paylaşmaları isteniyor. Otoriteler, fiziksel şiddeti önlemenin başka bir yolu olmadığını düşünen operatörler aralarında tam bir karar uyumu olmadığı konusunda da hem fikir. Ayrıca şiddete maruz kalan kabin ekipleri için özellikle şirketlerin hemen tazminat davası açmaları ve personellerine tam olarak sahip çıkmaları bekleniyor. Özellikle kabin memurlarını bu konuda yalnız bırakmak ve asi yolcu ile yasal hesaplaşmalarda sorumluluğu sahiplenmemek ciddi eleştiri alıyor.

Dünyada uçan toplam yolcu sayısı baz alındığında genel olarak asi yolcu olaylarının çok yaygın olmadığı görülse de yaşanan olaylar bütün uçak yolcularının güvenliğini tehlikeye atıyor. Bu pencereden bakıldığında ortak kullanımlı kara listeler şart.

Böyle bir yapı, asi yolcular için caydırıcılığı artırabilir diye düşünülüyor. Asi yolcuya karşı sıfır tolerans için belki dünya çapında operatörleri imzaya davet etmek gerekiyor. Bunun Avrupa ile sınırlı kalması yeterli görülmüyor. Elbette bu konuda, özellikle ortak “kara liste” için IATA’nın geniş kapsamlı bir çalışma yapması gerekiyor. Amerika asi yolcuya karşı daha etkili ve orada daha ağır cezalar var.

THY’de son bir yılda 20’den fazla olay rapor edildi. IATA’nın sıfır tolerans uygulaması çağrısına Türkiye’den sadece yer hizmetleri şirketi Havaş imza koydu. Çok sayıda havayolu da sıfır tolerans için adlarını listeye yazdırdılar.