Alkolik pilottan kahraman olmaz

Türkiye’de ‘Uçuş’ adıyla vizyona giren Flight filminde Denzel Washington ‘alkolik kaptan pilot’ Whip Whitaker rolünü o kadar iyi oynadı ki Oscar’a aday gösterildi. Her ne kadar deneyimli oyuncu “Film aslında canlandırdığım karakterin mesleğini değil alkol kullanan birini anlatıyor” dese de yolcuların akıllarına sert bir iniş sonrası veya türbülans nedeniyle uçak fazla sallandığında hemen “Pilotlar alkollü mü” sorusu geliyor.
Geçmişte alkol sorunu pilotlar arasında çok fazla görülürdü. Ama bugün oranlar tüm dünyada ciddi anlamda düşmüş durumda. Kuşkusuz bunda sık yapılan kontroller sebebiyle alkollü yakalanan pilotların lisans iptaliyle mesleklerini kaybetmesi ve aleyhlerine açılan davalar da çok etkili. Son yıllarda ABD’de alkollü pilotlara 3 ila 6 yıllık hapis cezaları veriliyor.

KURALLAR SIKI

Uluslararası havacılık kurallarına göre acil bir durum yaşayan veya küçük bir kazada bile hemen uçuş ekipleri alkol muayenesinden geçiriliyor. Limitler çok düşük. Örneğin ABD’de 0.8 promile kadar araç kullanabilirsiniz. Ama pilotlarda izin verilen maksimum oran 0.4 promil.
Avrupa’da limitler daha da düşük. Örneğin Türkiye’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı havacılık şirketlerinin operasyon usul ve talimatlarını içeren SHT OPS-1’e göre uçuştan önce kandaki alkol oranının 0.2 promili aşmaması gerekiyor.
Uçuştan sekiz saat öncesine kadar alkol tüketilmemeli. Ancak saat limiti, birçok havayolu şirketi tarafından 12 saate kadar yükseltiliyor. Amaç bu kuralın daha sıkı uygulanması. Çünkü alınan alkolün etkisinin tam anlamıyla geçmesi 24 saati bulabiliyor.

RUSLAR SABIKALI

Bu konuda en sabıkalı pilotlar Rusya’da. Havacılık otoriteleri pek rakam açıklamasa da Rusya’da uçak kazalarının yüzde 20’sinde pilotlarda veya kabin memurlarının kanında alkol tespit ediliyor.
Avrupa’da ise İngiliz pilotlarda ortalamaların üzerinde alkol oranı dikkat çekiyor. Avustralyalı havacılık otoritesi de alkolle ilgili çok ciddi kontroller yapmasına rağmen oranları düşürmekte zorlanıyor. Havacılık otoriteleri havalimanlarında uçuş ekiplerine rastgele alkol muayenesi yapıyor. Geçen yıl Avustralya’da tam 51 bin kontrol yapıldı. 46 pilotun alkollü olduğu tespit edildi.
Alkollü pilot konusunda başı dertte olan bir başka ülke de Hindistan. Son iki yılda 57 pilotun alkollü olarak uçtuğu tespit edildi.
Havayollarında düşük oranlara rağmen genel havacılık olarak adlandırılan küçük uçaklarda görev yapan pilotlarda alkol oranının yüksekliği dikkat çekiyor. ABD’deki bir araştırmaya göre 1995-2004 arasında uçak kazalarında hayatını kaybeden 3.235 pilotun 37’sinin kan örneklerinde limit üzeri alkol bulundu.

Bu sahne tartışma yarattı

‘Uçuş’ filminin havacılar arasında en çok tartışılan sahnesi Kaptan Pilot Whitaker’ın uçağı yapay bir cesaret gösterip ters uçurarak kurtarmasıydı. Filmin senaristi bu sahneleri yazarken 31 Ocak 2000’de Alaska Havayolları’nın kazasından esinlenmiş. 88 kişinin hayatını kaybettiği olayda MD83 tipi yolcu uçağının kuyruğundaki kumanda sistemi kilitlenmiş, pilotlar tüm uğraşılarına rağmen uçağı kurtaramamıştı.
Yolcu uçakları ters uçacak şekilde tasarlanmamıştır. Bunu yapan uçaklar terste giderken yakıt veya hidrolik pompalayacak özel sistemler bulunur. Bu nedenle uçak terse geçtikten bir süre sonra motora yakıt gitmez veya hidrolik sistemler çalışmamaya başlar. Ama kısa bir süre yolcu uçağı ters uçabilir. Boeing test pilotu Tex Johnson, Ağustos 1955’te  707 ile ‘fıçı tono’ atmış yani ekseni etrafında döndürmüştü. Uçağa hiç yük bindirmeden yani ‘G’ kuvveti çektirmeden yapılan bu hareket sırasında motorlar sorunsuz çalışmıştı.

soru-cevap

Uçakta alkol neden insanı daha fazla etkiler?

Yolcu uçaklarının kabinleri 2.600 metre yüksekliğe eşit basınçlandırmaya ve kuru havaya sahiptir. Bu durum dehidratasyona yani vücut sıvısının azalmasına neden olur. Alkol de dehidratasyona katkı yapar. İnsan vücuduna olan etki artar.