508 milyar dolarlık sektör

Bu yıl 508 milyar dolarlık ciroya ulaşacak havayolları tam 5 milyon 500 bin kişiye iş imkanı sağlıyor. Sektör, turizm ve yan kollarıyla birlikte tam 3.5 trilyon dolarlık bir pazarı etkiliyor. İşte havayolu trafiğinin yüzde 94’ünü kontrol eden 240 şirketin üye olduğu IATA’nın raporundan satırbaşları:

2.2 MİLYAR YOLCU: Havayolları bu yıl 2.2 milyar yolcu ve 44 milyon ton kargo taşıyacak. IATA, 2008’de yüzde 3.9 büyüme öngörüyor. Hedef bu yıl 508 milyar dolar ciro. Diğer işkollarıyla karşılaştırıldığında havayolu sektörünün büyüklüğü ilaç sektörüyle eşit düzeyde.

5.5 MİLYON KİŞİ ÇALIŞIYOR: Sektör 2 milyon kişiye doğrudan iş sağlıyor. Bunlar arasında havayolları, yer hizmetleri, bakım, ikram gibi kollar dahil. Sivil havacılık konusunda imalat ve tasarım yapan şirketlerde ise 780 bin kişi çalışıyor. Havalimanlarında 380 bin kişi yönetim, işletme ve güvenlik gibi konularda görev yapıyor. Kalan 2 milyon 300 bin kişi de havalimanlarındaki mağazalarda, restoranlarda, meydan etrafındaki otellerde çalışıyor.

TURİSTİN YÜZDE 40’I UÇAKLA GELİYOR: Turizmin şahdamarı havayolları. Yapılan araştırmalar, 100 turistten 40’ının uçakla gidecekleri yere ulaştığını ortaya koyuyor. Dünyada turizmden doğrudan 17 milyon kişi ekmek yiyor. Çin, Hindistan gibi yurtdışı seyahatleri nüfusa oranının çok düşük olduğu ülkelerdeki refahın artmasıyla bu konuda hareketlilik bekleniyor.

YAKITA 156 MİLYAR DOLAR: Hızla yükselen yakıt fiyatları havayollarının maliyetlerinde önemli bir yer tutuyor. 2000’de havayolları yakıta sadece 46 milyar dolar ödedi. Bu maliyetlerin yüzde 14’ü idi. 2008’de yakıt faturası 156 milyar dolara, maliyetlerdeki yeri de yüzde 32’ye çıkacak. Şirketler kemer sıkmaya devam edecek.

KÁRLAR DÜŞÜYOR: 2001’den sonra ciddi zararla karşılaşan sektörün yüzü ilk defa geçen yıl güldü. 2007’de 485 milyar dolarlık ciro 5.6 milyar dolar kár getirdi. Bu yıl toplam kár artan maliyetler nedeniyle 4.5 milyar dolara düşecek.

Emirates denizaltı satıyor

Geçen yılı 1 milyar 450 milyon dolarlık rekor kárla kapatan Dubai merkezli Emirates Havayolları, uçaklarında katalogla 200 bin dolarlık mini denizaltı satışlarına başladı. Skywards özel yolcu programı üyelerine sunulan fırsatta, yolcular topladıkları uçuş millerle veya ücretini ödeyerek Hindistan’da foto safariden tekerlekli rüzgar sörfüne farklı hediyeler kazanabiliyor.

Havayolunun internet sitesinde de takip edilebilen "The Emirates High Street" kataloğunda en çok ilgiyi U-Boat Worx şirketinin geçen yıl lansmanını yaptığı tek kişilik CQ1 ve iki kişilik CQ2 tipi denizaltı çekiyor. Saatte 5.4 kilometre seyir hızına sahip denizaltı, 50 metre derinliğe inebiliyor. 150 dakika su altında kalabilen deniz altıyı kullanabilmek için dört saatlik özel eğitim İspanya ve Hollanda’da Skywards üyelerine ücretsiz veriliyor.

Beşiktaş’ta bir tayyare fabrikası

Türk havacılık tarihi aynı Türkiye’nin tarihi gibi geçmişin tozlu yapraklarında kalan onlarca hikayeyle dolu. İşte bunlardan biri belgeselci Savaş Güvezne’nin detaylı ve titiz çalışmasıyla gün yüzüne çıkıyor. Güvezne, hazırladığı "Beşiktaş’ta bir tayyare fabrikası" belgeseliyle işadamı Nuri Demirağ’ın uğruna servetini harcadığı uçak fabrikasının ibret dolu hikayesini gözler önüne seriyor.

Türkiye’nin ilk girişimcilerinden olan Nuri Demirağ, adını 1930’larda yaptığı binlerce kilometrelik demiryollarıyla duyurdu. Soyadı bizzat Atatürk tarafından verilen Demirağ, 1930’larda Türk Hava Kurumu’nun (THK) Hava Kuvvetleri için başlattığı bağış uçak kampanyasına Türkiye’ye uçak fabrikası kazandırmak üzere tüm servetini yatırdı. Halen İstanbul Beşiktaş’ta Deniz Müzesi’nin bulunduğu yere fabrika binası yaptırdı.

O yıllarda yabancı ülkelerin eski teknoloji transferini reddeden Demirağ, Türk mühendislerin geliştirdiği projelere ağırlık verdi. İlk siparişler THK’dan gelen planör ve eğitim uçağı siparişiydi. Mühendis Selahattin Alan, tek motorlu, çift kanatlı NuD-36 eğitim uçağını geliştirdi. Uçak, Mühendis Alan tarafından Eskişehir’e test uçuşları için götürülürken İnönü’ye inişte pilotaj hatası nedeniyle düştü. THK uçakları almaktan vazgeçti. Mahkemeyi kaybeden Demirağ yılmadı, ürettiği 12 uçakla Yeşilköy’de halen Atatürk Havalimanı’nın şu anki sınırlarını oluşturan Elmas Çiftliği’ni aldı. Burada uçuş eğitim verecek Gök Okulu’nu kurdu. Yüzlerce Türk gencine ücretsiz pilotaj eğitimi verdi.

Ancak talihsizlikler Demirağ’ın peşini bırakmadı. Siparişi iptal edilen Demirağ’ın yurtdışına uçak satışı İnönü döneminde yasaklandı. Menderes döneminde ise Demirağ’ın kiracısı olan bir gazetenin muhalif yayınları nedeniyle Gök Okulu arazisi devlet tarafından gerekçe gösterilmeden kamulaştırıldı. İlk özel Türk uçak fabrikası ve uçuş okulu tarihe karıştı.

Yaklaşık iki yıllık araştırma ve aralarında Gök Okulu’nun öğretmen pilotlarından Nuri Demirağ’ın damadı Mehmet Kum gibi dönemin tanıklarının anlatımıyla sunulan belgesel, yayın için destek bekliyor. Tolga ÖZBEK

İLK TÜRK YOLCU UÇAĞI

Nuri Demirağ’ın en önemli projelerinden biri tamamen metal gövdeli bir yolcu uçağıydı. 1942’de başlayan projede çift motorlu, 6 yolcu kapasiteli NuD-38 adı verilen uçak tasarlandı. 1943’te Ankara, Sivas ve Selanik’e deneme uçuşları yapıldı. NuD-38, savaş halinde kısa bir tadilatla bombardıman uçağı haline getirilebiliyordu. Proje ne yazık ki destek görmedi, seri imalata geçilemedi. Demirağ’ın ölümünden sonra uçak diğerleriyle birlikte hurdacılara satıldı.

Türk Yıldızları’na C-160

Hava Kuvvetleri’nin akrobasi ekibi Türk Yıldızları’nın yer ekiplerini taşıyan C-130 tipi uçağın yerini C-160 aldı. Erciyes Projesi’nde modernize edilmek üzere TAI’ye gönderilen Türk Yıldızları renklerine boyalı C-130’tan nöbeti devralan C-160 tipi çift motorlu nakliye uçağı Kayseri Erkilet 11’inci Ana Ulaştırma Üs Komutanlığı’na bağlı 221’inci Filo’da görev yapıyor. Alman-Fransız ortak imalatı C-160 Transall nakliye uçakları 1971’den bu yana Hava Kuvvetleri’nde kullanılıyor. C-160’lar, yerini Türkiye’nin de ortak olduğu A400M’e 2010’dan itibaren bırakacak.

Lufthansa’dan özel fiyatlar

Lufthansa Alman Havayolları, 16 Haziran’a kadar İstanbul, Ankara ve İzmir’den Berlin, Hamburg, Hannover, Düsseldorf, Köln, Stuttgart, Nürnberg, Londra, Paris, Brüksel, Lyon, Roma, Floransa, Venedik, Stockholm, Göteborg, Oslo, Varşova’ya 99, Ankara ve İzmir’den Frankfurt’a 99, Münih’e 169, İstanbul’dan Frankfurt ve Münih’e 169 Euro’dan başlayan fiyatlarla uçuyor. Gidiş-dönüş ekonomi sınıfı bilet ücretlerine vergiler dahil değil.

Gulf Havayolları, 1 Temmuz’dan itibaren Bahreyn-İstanbul arasında Çarşamba ve Cuma günleri ek sefer koyuyor. Bahreyn’den saat 23.50’de havalanacak Gulf Air uçağı, saat 03.55’te İstanbul Atatürk Havalimanı’na inecek. Aynı uçak 04.45’te kalkarak saat 08.35’te Bahreyn’e ulaşacak. Havayolu ayrıca 16 Haziran’dan itibaren Bahreyn’den Şanghay’a uçacak.

Emirates Havayolları, Çin’in önemli ekonomi merkezlerinden Guangzhou’ya 1 Temmuz’dan itibaren uçmaya başlıyor. Çin’deki dördüncü uçuş noktasına Emirates gidiş-dönüş, ekonomi sınıfı, vergiler hariç 730 Euro’dan başlayan fiyatlar sunuyor.

Dersimiz Southwest

Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi öğrencilerine Amerika’nın en büyük düşük maliyetli havayolu şirketi Southwest Havayolları’nın Kurumsal İletişim Müdürü Robert Dusseau "Düşük Maliyetli Havayolu Konsepti ve Southwest Felsefesi" konulu sunum yaptı. Renkli bir ortamda geçen konferansta 37 yıldır zarar etmeden, personel çıkartmadan ABD’nin en mutlu işyeri unvanına sahip havayolu hakkında bilgi veren Dusseau, öğrencilere Southwest’in uçak şeklinde şapkalarını ve "Peanut Airlines" olarak adlandırılan fıstık paketlerini uygulamalardan örnek vererek dağıttı.