15 adet ‘Air Tractor’ orman yangınlarını önlemek için gece gündüz mücadele ediyor: Arılar vızır vızır çalışıyor

Alışık olmadığımız sıcaklar yaşanıyor. Ve her gün Türkiye’nin birçok yerinden orman yangını haberleri geliyor. Komşumuz Yunanistan’da ve adalarında bazı yerler alev alev yanıyor ve başa çıkılamıyor. Rodos’taki büyük yangına biz de iki tane ‘arı’ gibi çalışan Air Tractor tipi yangın söndürme uçağı gönderdik. İtalya da aynı durumda. Kanada’ya kadar uzanan orman yangınları ile baş etmek çok zor. Türkiye orman yangınları karşısında 2021 yılında ciddi biçimde çaresiz kaldı. Ve hemen ardından orman yangınları ile mücadele için özellikle hava filosu konusunda hızlı hareket edildi.

HIZLI KARAR VERDİK

Daha önceki Orman Bakanı döneminde Rus imalatı Beriev Be-200 uçakları alınmak istendi. Ama kiralık Beriev uçakları ile yapılan uçuşlarda özellikle vadilere dalış riskleri rahatsız edici bulundu. Bakanlığın ısrarına rağmen bu uçaklar satın alınmadı ve bu iş Savunma Sanayi Başkanlığı’na verildi. İsmail Demir dönemindeki Başkanlık hızlı hareket ederek Amerikan Air Tractor uçaklarından alınmasına karar verildi. Zaten kiralanan 10 uçağın operasyonundan da memnun kalınmıştı. Büyük kısmı Amfibik olmak üzere satın almalar yapıldı. Şimdilik 4 adet teslim edildi. Ama kiralık 10 uçak Türkiye’nin değişik noktalarında görev yapıyor. Günde ortalama 5-6 kalkış yapıyorlar. 

Gün doğumundan gün batımına kadar çalışan bu uçaklar her seferinde 3 ton su atıyor.

20 ADET ALINACAK

Ayrıca suya karıştırılan gübre sayesinde söndürme yapılan yerlerde bitkilerin yeniden hayata geçmesi için fayda sağlıyor. Bu uçaktan toplam 20 adet satın alınacağı öğrenildi. Türk Hava Kurumu portföyünden alınan faal olan 3 adet CL 215 uçağı da hizmette. Ancak 4.5 ton su kapasiteleri olmasına rağmen sadece 3 ton su alabiliyorlar. Çünkü kanatlarında güçlendirme yapılması gerekiyor. Ayrıca motorlarda da değişim zamanı. Yapılmazsa metal yorgunluğundan kanat kırılmaları gibi tehlikeler ortaya çıkabiliyor. TUSAŞ portföyünde bakılan uçaklara ne zaman güçlendirme yapılacağı bilinmiyor.

BAKMAYIN GÜLÜMSEMELERİNE SANCILI BİR HAYAT YAŞIYORLAR

Saatlerce ayakta duruyorlar. Kabin memurları koca uçakların içinde bir baştan sona defalarca yürürler. Ağırlıklar kaldırırlar. Ya uçakların pilotları, uzun uçuşlarda saatlerce oturdukları koltuktan kalkmadıkları olur. Uçan çalışanların meslek hastalığı başta bel ağrıları. Kimi zaman bu ağrılar dayanılmaz olur. Sancılar yaşamlarını çok etkiler. Kabin memurları koltuklar arasında tebessümle yürürken bazen ne çektiklerini bilemeyiz. Prof. Dr. Alp Yentür, Çapa Tıp Fakültesi mezunu anesteziyoloji ihtisası sonrasında Fransa’da başladığı algoloji eğitimine Türkiye’de devam etmiş bir bilim adamı. Ayrıca dünya ağrı enstitüsünün board sınavını geçmiş olan Prof. Dr. Yentür, sonrasında bu sınavlarda sınav yapıcı olarak görev almış. Uzun yıllar öğretim üyeliğinden sonra şimdi özel bir hastane grubunda çalışıyor. Uçucu personelin sancılarını en iyi tanımlayan bir doktor.

KABİN İLE KOKPİT FARKLI

Kabin memurlarının en sık maruz kaldıkları risk ağır kaldırma, yukarı uzanma, bu sırada dönme, burkulma hareketi yapma, uzun süre aynı pozisyonda oturma veya ayakta durma, doğal olmayan pozisyonda yaşamaları sorunları ilk sıraya çekiyor. Prof. Yentür kabin ekiplerinin durumunu şöyle anlatıyor:

-“Kadın kabin memurlarının uçakta belli zamanlarda da olsa topuklu ayakkabı giymesi de (ki bu omurga çevresindeki kasların aşırı aktivitesine neden olur) özellikle bel ve boyun bölgesinde kaslarda sertleşme, kasılma ve ağrıya neden olan önemli bir faktördür. Pilotlarda ise uzun süre oturmak bel ağrısı riskini arttırır. Bunun nedeni omurgalar arasındaki diskin strese maruz kalması ve bunun disk dokusunda bozulmaya neden olmasıdır. Ayrıca oturma sırasında bel bölgesinde omurganın yaptığı açı azalır. Dik pozisyonu sağlamak ve kamburlaşmayı engellemek için sırt ve alt bel kaslarının kasılması gerekir. Bu da uzun süreli oturmalarda kas ağrılarına neden olur. Bunun dışında özellikle jet ve helikopter pilotları tüm vücut vibrasyonu ve yüksek kuvvetlere daha fazla maruz kalırlar. Bu grupta yukarıdaki risk faktörlerine tüm vücut vibrasyonunun neden olduğu mikro travma, mikrovasküler hasar, dejeneratif değişiklikler de eklenir. Dolayısı ile ticari uçuşlara askeriyeden gelen pilotlarda özellikle boyun sırt, omuz ve bel ağrıları gibi kas iskelet sistemi rahatsızlıkları diğerlerine göre daha fazla görülür.”

Halsizlik, yorgunluk ve yaygın vücut ağrıları ile kendisini gösteren fibromyalji de yine uzun uçuş yapan personelde sık görülüyor. Saat farkına bağlı ortaya çıkan uyku problemleri bunun temel nedeni oluşturuyor. Mesleki mekanik faktörler yanında uçuş ortamına ait hipoksi (oksijen basıncındaki düşüklük), kozmik radyasyon, ortam nemindeki değişiklikler ve G-Force gibi faktörler de bel şikâyetlerine neden olabiliyor. Ticari uçakların kabin içi ortam şartları deniz seviyesinden yaklaşık 8.000 feet yükseklik için ayarlanmıştır. Ancak bu yükseklikte tüm ayarlamalara rağmen hafif bir oksijen basınç düşüklüğüne maruz kalınır. Normalde yüzde 100 olması gereken kan oksijen satürasyonu bu seviyede yüzde 95’in altına iniyor.

-Prof Dr Yentür, “Bu meslek grubunda uzun süre oturmak (kalça eklemi ve kas ağrıları), uzun süre ayakta kalmak (omurgalarda eklem ve kas ağrıları), yapılan işin stresi (gerilim baş ağrıları), sürekli yer değiştirmek ve saat farkı uyumsuzluğu, uyku bozuklukları (fibromaylji) toplumun geri kalanına göre daha sık görülen ağrılara neden olur” diyor.

İŞTE UÇUŞ PERSONELİ İÇİN KORUYUCU ÖNLEMLER:

- Fit olmak: Uzun uçuşlarda ayakta kalmak, eğilmek, ağrı kaldırmak, yukarı uzanmak gibi mesleğin zorunluluklarından etkilenmemek için vücudun özellikle kasların fit olması önemli.

- Ayakta doğru durmak: Ayaktayken baş, omuzlar ve kalçanın aynı çizgide olmasına dikkat etmek, iki ayak arasındaki açıklığın omuz genişliği kadar olması vücut ağırlığının eşit dağıtılmasını sağlar. Karın kaslarının zayıf olması ve göbeğin dışa çıkması bele fazladan yük bindirir. Bu nedenle karın ve bel kaslarının güçlü olması önemlidir.

- Dikkatli kaldırın: Ağır bir yük kaldırırken eğilerek kaldırmak bele fazla yük binmesine neden olur. Bel fıtıklarının en önemli sebebi bu tip zorlamalardır. Bir şey kaldırırken çömelerek kaldırmak, yani yükü bel kasları ve omurlara değil bacaklara vermek doğru olandır. Bu şekilde ağrılık bel kasları ve omurlar yerine bacaklarla kaldırılır. Bu da bele binecek yükü ortadan kaldırır. Ağır kaldırırken omuzlardan dönerek gövdenizin burkulmasına izin verilmemeli. Bu tip dönüşler tüm vücut ile yapılmalı. Kaldırılan ağrılık göğüs hizasında ve vücuda yakın tutulmalı. 

-Pilotlar için uçuş sırasında bel destekli oturmak bel kaslarına binen yükü azaltacaktır. Elbette alınacak tedbirler sadece uçuş personelini kapsamıyor. Özellikle uzun uçan yolcularda benzeri sorunlarla karşılaşıyorlar. Hepimizin daha konforlu bir hayat için önerilerden almamız gerekenler var. Hem de çok.

GECE GÖRÜŞ SİSTEMLİ HELİKOPTERLER

TOPLAMDA 150’den fazla helikopter, uçak, İHA orman yangınları ile savaşıyor. 40’dan fazla helikopter yangından yangına uçuyor. 1 adet Antonov 27 uçak hizmette. T 70, Mİ-17, KA-32 dışında 5 tane de dünyanın büyük helikopterlerinden sayılan Boeing imalatı CH-47 Chinook da devrede. Bu sayede bir orman yangınına ilk müdahale süresi 11 dakikaya kadar düşmüş durumda. Gece görüş sistemleri sayesinde helikopterlerin bazıları çok önemli görevler yapıyorlar ve hatta başlangıç halinde yangınların büyümeden bastırılmasını sağlıyorlar.  Türk Hava, Kara ve Deniz Kuvvetleri ellerinde bulunan helikopterlerin çoğundan orman yangınlarına müdahalede yararlanılıyor.

FİLO GENİŞLEYECEK

Yani satın almalar dışında Orman Bakanlığı bünyesinde yapılan iyi organizasyon sistemin doğruya yakın işlemesini sağlıyor. 35’ten fazla uçak Türkiye’nin çeşitli yerlerinde peşpeşe kalkarak orman yangınlarına müdahale ediyorlar. Bu ara Rusya Devlet Başkanı Putin’in jest olarak gönderdiği Rus imalatı iki adet Beriev Be-200 yangın söndürme uçağı da portföyde bulunuyor. Sonuçta, Türkiye orman yangınları ile mücadelede ciddi bir yol aldı. Gelecek yıl daha geniş bir filo oluşacak. Ve en önemlisi hem karada hem havada doğru organizasyonla Türkiye’nin dört bir yanına dağıtılan söndürme sistemleri ile ciğerlerimiz çok ama çok daha az yanacak.